Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 17/4 đã cho ý kiến với dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Về hình phạt áp dụng đối với người chưa thành niên, dự thảo giữ như Bộ luật Hình sự hiện hành, gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn.
Tuy nhiên, dự thảo đề xuất mức hình phạt cao nhất với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi giảm xuống 15 năm thay vì 18 năm. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội giảm xuống 9 năm tù, hiện là 12 năm. TAND Tối cao cũng đề xuất bổ sung hình phạt cảnh cáo cho người chưa thành niên khi phạm tội ít nghiêm trọng; tội nghiêm trọng do vô ý và có tình tiết giảm nhẹ; mở rộng trường hợp được cho hưởng án treo.
Với 5 loại tội: Giết người; Hiếp dâm; Hiếp dâm người dưới 16 tuổi; Cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi và Sản xuất trái phép chất ma túy, mức hình phạt theo quy định của pháp luật hiện hành.
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình tại phiên họp sáng 17/4. Ảnh: Media Quốc hội
Dự thảo mở rộng đối tượng người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, nếu có tài sản riêng cũng có thể áp dụng hình phạt tiền và mức phạt không quá một phần ba mức tiền phạt mà điều luật quy định và không áp dụng hình phạt tù chung thân và tử hình đối với người chưa thành niên.
Dự luật cũng mở rộng phạm vi được tha tù trước thời hạn và bổ sung quy định việc xét tha tù trước thời hạn thực hiện vào bất kỳ thời gian nào trong năm thay vì định kỳ xét chung với người đã thành niên. Ngoài ra, cơ quan soạn thảo cũng đề xuất rút ngắn một phần hai thời hạn được xóa án tích cho người chưa thành niên so với quy định của Bộ luật Hình sự.
Phó chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến cho rằng thực tiễn giải quyết vụ án hình sự có người chưa thành niên tham gia còn rườm rà, thời gian giải quyết còn dài. Quan điểm xử lý người chưa thành niên phạm tội vẫn còn nặng về răn đe, áp dụng hình phạt mà chưa xác định việc trừng phạt chỉ nên là "biện pháp cuối cùng".
Theo TAND Tối cao, những hạn chế này là một trong những nguyên nhân dẫn tới thực trạng tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm, tái phạm còn cao và có xu hướng gia tăng. Vì vậy, việc giảm mức phạt "đề cao tính nhân văn nhưng vẫn bảo đảm nghiêm minh".
Phạm nhân học chữ Trại giam số 5, Yên Tâm, Yên Định, Thanh Hoá. Ảnh: Ngọc Thành
Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng người chưa thành niên chưa trưởng thành về thể chất, tinh thần, nhận thức và đạo đức. Khi tham gia vào quy trình tư pháp hình sự, người chưa thành niên dễ bị tác động tiêu cực, tổn thương lâu dài, nhất là khi bị khởi tố, bắt, giam, giữ, khám xét, đối chất.
Tỷ lệ lớn người chưa thành niên vi phạm pháp luật có hoàn cảnh gia đình đặc biệt là nguyên nhân xã hội trực tiếp dẫn đến hành vi lệch chuẩn, vi phạm pháp luật. "Khi thiết kế chính sách xử lý cần có cách tiếp cận chuyên biệt, khác với người trưởng thành", Ủy ban Tư pháp nêu quan điểm và đồng tình thiết lập các nguyên tắc xử lý, chế định hình phạt, thủ tục tố tụng, thi hành án phù hợp.
Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 5. Bên cạnh những nội dung trên, Dự thảo Luật quy định người chưa thành niên được giam giữ tại trại giam riêng, được đầu tư các thiết bị giáo dục, y tế, thể thao, văn hóa, phù hợp tâm lý, lứa tuổi, sự phát triển và quyền được học tập. Cán bộ quản giáo phải có trình độ, được đào tạo, am hiểu về tâm sinh lý người chưa thành niên hoặc đã từng tham gia các vụ việc liên quan đến người chưa thành niên.
Dự thảo bổ sung chế định ngăn chặn, cưỡng chế với người chưa thành niên bị buộc tội. Bên cạnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp; bắt; tạm giữ; tạm giam, TAND Tối cao đề xuất hai biện pháp ngăn chặn mới là giám sát điện tử và giám sát tại nhà. Cùng với đó, người chưa thành niên chỉ bị áp dụng biện pháp tạm giam trong trường hợp thật cần thiết và khi các biện pháp giám sát khác không hiệu quả.
Uỷ ban Tư pháp tán thành bổ sung mới biện pháp ngăn chặn giám sát điện tử và giám sát tại nhà. Nội dung này được kỳ vọng góp phần tăng cường trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục, giám sát người chưa thành niên, tuy nhiên cần đánh giá kỹ lưỡng hơn về nguồn lực bảo đảm với việc bổ sung biện pháp giám sát điện tử.
Sơn Hà