Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Trung tá, Ths.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa và ThS.BS Huỳnh Thị Như Ý, Khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Quân y 175.
Cơn tetany là gì?
Tetany là tình trạng biểu hiện bởi sự co cơ không chủ ý, dẫn đến co thắt, đau, dị cảm và các triệu chứng về hầu họng. Chúng xuất hiện khi mất cân bằng nồng độ các chất điện giải trong máu, đặc biệt là calci và magie. Tetany có thể bao gồm co thắt cơ nhẹ đến những ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ hô hấp và cơ tim, gây biến chứng nguy hiểm hoặc tổn thương kéo dài.
Tetany có phải cơn co giật không?
Nhiều trường hợp tetany được mô tả như cơn co giật, gây chẩn đoán lầm và dẫn đến những điều trị không phù hợp. Vậy làm sao để phân biệt được cơn co giật và tetany?
Về bản chất, cơn co giật xảy ra khi bất thường tín hiệu điện của não bộ một cách đột ngột khiến cơ bắp co cứng hoặc có cử động giật, người bệnh có thể bị mất ý thức tạm thời hoặc không kiểm soát được hành vi. Cơn co giật thường khởi phát và kết thúc một cách đột ngột, đa số kéo dài dưới 5 phút. Trường hợp cơn co giật có ảnh hưởng đến ý thức thì sau cơn, người bệnh không nhớ những gì đã xảy ra.
Tetany thường liên quan đến co cơ không kiểm soát nhưng do mất cân bằng các chất điện giải chứ không phải do sự kích hoạt tín hiệu điện bất thường của não. Do đó, tetany không phải cơn co giật. Trong cơn tetany, người bệnh thường có biểu hiện co rút tay, chân duỗi cứng, lưng ưỡn, người bệnh vẫn giữ được ý thức tỉnh táo trong lúc xảy ra cơn. Tuy nhiên, trường hợp nặng tetany có thể dẫn đến co giật thật sự.
Bác sĩ điều trị bệnh nhân tại Bệnh viện Quân y 175. Ảnh: Quỳnh Trần
Nguyên nhân
Tetany xảy ra do sự bất thường điện giải, thường là phối hợp nhiều rối loạn hơn là một bất thường đơn độc. Sau đây là các nguyên nhân thường gặp:
Hạ calci: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Ion calci đóng vai trò trong việc ổn định điện thế của màng tế bào thần kinh, từ đó ngăn chặn sự kích hoạt tự phát của chúng. Hạ calci máu làm tăng tính dễ bị kích thích của thần kinh cơ, kết quả là các tế bào trở nên không ổn định và kích hoạt các điện thế hoạt động tự phát, kích hoạt sự co cơ không chủ ý. Thiếu vitamin D, bệnh thận, suy cận giáp và các rối loạn hấp thu là một số căn nguyên gây giảm nồng độ calci máu.
Tăng thông khí: Thường do stress hoặc lo lắng, làm giảm lượng CO2 trong máu, dẫn đến kiềm hóa máu và gây giảm lượng calci ion hóa trong máu.
Hạ magie máu: Cũng có thể gây ra cơn tetany. Các bệnh lý mạn tính, nghiện rượu, viêm dạ dày ruột, bệnh thận... có thể gây hạ magie máu.
Hạ kali máu: Kali là chất điện giải quan trọng để đảm bảo chức năng của dây thần kinh, tế bào cơ, đặc biệt là cơ tim. Giảm nồng độ kali trong máu có thể dẫn đến các triệu chứng của tetany. Các nguyên nhân gây kali máu bao gồm sử dụng lợi tiểu, nôn ói, tiêu lỏng và bệnh thận mạn.
Do thuốc: Một số thuốc như lợi tiểu (hydrochlorothiazide, indapamide) hoặc phenytoin có thể ảnh hưởng đến nồng độ calci trong cơ thể.
Các nguyên nhân khác: kiềm chuyển hóa, bệnh gan...
Triệu chứng
Các triệu chứng thường gặp của cơn tetany bao gồm:
- Tê hoặc cảm giác châm chích quanh miệng, tay và chân.
- Co thắt cơ, gây đau.
Trường hợp nặng của tetany có thể có các triệu chứng sau:
- Co thắt thanh quản, gây khó thở.
- Co thắt phế quản, gây khó thở.
- Co rút cơ bắp toàn thân.
- Nôn ói.
- Co giật.
- Giảm chức năng tim, rối loạn nhịp tim.
Phần lớn các cơn tetany không đe dọa tính mạng, nhưng trường hợp nặng có thể nguy hiểm do rối loạn nhịp tim và biến chứng của phá hủy cơ quá mức.
Điều trị
Điều trị cơn tetany tập trung vào việc khôi phục cân bằng điện giải trong cơ thể. Các biện pháp điều trị bao gồm:
Bổ sung calci: Qua đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch.
Điều chỉnh nồng độ kali và magie máu: Qua chế độ ăn uống hoặc thuốc bổ sung.
Điều trị nguyên nhân gốc: Như suy tuyến cận giáp hoặc các rối loạn khác.
Cơn tetany là một tình trạng y khoa nghiêm trọng nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng của cơn tetany sẽ giúp các chuyên gia y tế đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
Lê Phương