Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội, nơi xét xử vụ án - Ảnh: Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội
Ngày 22-8, Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội mở phiên xét xử phúc thẩm vụ tranh chấp hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp tài sản giữa nguyên đơn, Ngân hàng Agribank và bị đơn là khách hàng Nguyễn Thị Ngói (87 tuổi, trú tại tỉnh Hải Dương).
Agribank "đòi" cụ bà trả 600 triệu "vay để kinh doanh"
Theo đơn khởi kiện tháng 10-2022 của Agribank, cụ Nguyễn Thị Ngói đăng ký hộ kinh doanh vật liệu xây dựng lần đầu vào tháng 11-2011.
Quá trình kinh doanh, cụ Ngói đã nhiều lần vay vốn tại Ngân hàng Agribank - chi nhánh Đại Tân Chí Linh, Hải Dương. Cụ Ngói dùng tài sản thế chấp là nhà đất (được thỏa thuận định giá 1,4 tỉ đồng) đứng tên con gái là bà Nguyễn Thị Kim Xuyên.
Ngày 25-4-2017, Ngân hàng Agribank - chi nhánh Đại Tân Sao Đỏ (nay là chi nhánh Đại Tân Hải Dương II) tiếp tục ký hợp đồng tín dụng phê duyệt cho cụ Ngói vay 600 triệu đồng, thời hạn 12 tháng.
Theo cáo buộc, quá trình thực hiện hợp đồng, cụ Ngói không trả lãi và gốc. Tháng 9-2028, Agribank có thông báo chuyển nợ quá hạn gửi cụ Ngói.
Đến tháng 10-2018, Agribank thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ vay, tức quyền sử dụng đất diện tích 200 m2 của bà Xuyên.
Ngày 5-11-2018, vợ chồng bà Xuyên đã bàn giao tài sản này để Agribank thực hiện thu giữ tài sản.
Khi nhận được tài sản, ngân hàng Agribank làm thủ tục bán đấu giá hai lần. Trong thời gian này, bà Xuyên mang tiền đến trả nợ gốc, đề nghị được miễn giảm lãi tuy nhiên hai bên không đạt được thỏa thuận.
Agribank chưa bán được tài sản đảm bảo để thu hồi nợ nên nộp đơn kiện, đề nghị cụ Ngói trả đủ gốc và lãi phát sinh, tổng hơn 960 triệu đồng, nếu không sẽ xử lý nhà đất theo hợp đồng.
Bị đơn: "Hợp đồng tín dụng của Agribank có nhiều sai sót"
Trong quá trình giải quyết vụ án, cụ Ngói trình bày "không biết việc vay tài sản, cũng không được nhận tiền nên không liên quan gì đến vụ án". Cụ hiện đã cao tuổi, già yếu nên ủy quyền cho con gái là bà Xuyên tham gia phiên tòa.
Tại phiên sơ thẩm hồi tháng 9-2023, bà Xuyên không đồng ý việc Agribank buộc mẹ của bà phải trả nợ. Bà Xuyên cho rằng hồ sơ vay vốn ngày 25-4-2017 của Agribank lập là giả. Cụ Ngói không vay và cũng không mượn tài sản để bảo lãnh cho khoản vay.
Bà dẫn chứng hợp đồng tín dụng có nhiều sai sót như sai năm sinh, số chứng minh nhân dân, sai tên, sổ hộ khẩu, hồ sơ thậm chí không có báo cáo thẩm định của khoản vay.
Theo bà Xuyên, mẹ bà già yếu, không kinh doanh, không có phương án kinh doanh, địa chỉ đăng ký kinh doanh. Thực tế, nhà đang ở, không buôn bán mà các hồ sơ kinh doanh này đều do Agribank "tự lập ra".
Trong hợp đồng tín dụng, phía ngân hàng chỉ có chữ ký của giám đốc, không có chữ ký của trưởng phòng, cán bộ tín dụng, không có dấu giáp lai, không chữ ký nháy của bên vay (bà Ngói) ở các trang...
Trong khi đó, thủ quỹ của Agribank chi nhánh Đại Tân Hải Dương II hiện nghỉ hưu, xác định ngày 12-9-2017 đã trực tiếp giao cho cụ Ngói 600 triệu đồng tiền mặt. Việc giao nhận được cụ ký ở giấy nhận nợ và chứng từ giao dịch có thể hiện cụ thể loại tiền đã nhận.
Tòa sơ thẩm nhận định giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cấp năm 2011 cho cụ Ngói được xác định là giả mạo.
Tháng 8-2022, Cơ quan điều tra Công an TP Chí Linh có quyết định không khởi tố vụ án hình sự vì không xác định ai là người làm giả, đến nay đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tòa xét thấy hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp liên quan vụ kiện, được ký trên cơ sở tự nguyện, phù hợp với quy định của pháp luật và có hiệu lực với các bên.
Vợ chồng bà Xuyên trình bày hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp có nhiều sai sót, tuy nhiên theo tòa những sai sót này không loại trừ trách nhiệm của bên đi vay là bà Ngói với ngân hàng.
Trong thời gian đang diễn ra đấu giá xử lý tài sản thế chấp là nhà đất, bà Xuyên mang tiền đến ngân hàng trả và đề nghị được miễn giảm lãi. Do đó, theo tòa, việc bị đơn cho rằng không nhận tiền từ ngân hàng là "không có căn cứ".
Tòa ra tuyên có đầy đủ căn cứ xác định cụ Ngói đã được giải ngân 600 triệu đồng nhưng không thực hiện nghĩa vụ của bên vay. Tòa sơ thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Agribank.
Bị đơn sau đó kháng cáo đề nghị hủy toàn bộ án sơ thẩm với lý do TAND tỉnh Hải Dương không đánh giá khách quan toàn diện các tài liệu, bỏ qua những sai sót nghiêm trọng trong quy trình thủ tục cho vay, "có biểu hiện không minh bạch trong quá trình xét xử".
Tòa bác kháng cáo của bị đơn
Tại phiên phúc thẩm hôm nay, bà Xuyên xác nhận năm 2012-2017 có duy trì khoản vay với Agribank nhưng đều trả đủ gốc và lãi.
Về khoản cuối cùng là 600 triệu đồng liên quan vụ kiện, bà khẳng định không vay, không nhận tiền, "các tài liệu hồ sơ bị ngân hàng làm khống".
Luật sư Nguyễn Hoàng Trung bảo vệ quyền lợi cho bị đơn cho rằng chưa nói đến nội dung mà về hình thức, hợp đồng tín dụng không hợp lệ, vì không có chữ ký của bên vay ở tất cả các trang mà chỉ có ở trang cuối. Bên cạnh đó, hợp đồng tín dụng này không đóng dấu giáp lai...
Cũng theo luật sư, theo quy định, các khoản tiền chuyển cho khách hàng với mục đích kinh doanh, nếu trên 20 triệu đồng phải chuyển khoản.
"Nhưng số tiền vay trong trường hợp này là 600 triệu đồng, phát cho cụ bà 80 tuổi, không ai đi cùng, không chuyển vào tài khoản, đặt ra rất nhiều câu hỏi", luật sư nêu quan điểm.
Trong khi đó, đại diện ngân hàng Agribank khẳng định đã làm đúng quy định, giữ nguyên quan điểm tại phiên sơ thẩm.
Sau ít phút nghị án, tòa bác kháng cáo của bị đơn, giữ nguyên án sơ thẩm.
Hội đồng xét xử cho rằng các hợp đồng liên quan khoản vay được ký trên cơ sở tự nguyện, phù hợp quy định của pháp luật, có hiệu lực với các bên.
Bị đơn nêu nhiều sai sót về hình thức, nội dung của một số tài liệu, song điều này không loại trừ trách nhiệm của bên vay và về mặt nguyên tắc "có vay có trả".