Thượng nghị sĩ JD Vance, ứng viên phó tổng thống đảng Cộng hòa, và Thống đốc Minnesota Tim Walz, ứng viên phó tổng thống đảng Dân chủ, tranh luận trực tiếp trên đài CBS tối 1/10 (sáng 2/10 giờ Hà Nội), dưới sự điều hành của nhà báo Norah O'Donnell và Margaret Brennan.
Sau khi bắt tay trên sân khấu, hai ứng viên bước vào cuộc tranh luận với câu hỏi đầu tiên về cuộc khủng hoảng đang diễn ra ở Trung Đông. Hai ứng viên đều nhận được câu hỏi liệu họ ủng hộ hay phản đối khả năng Israel tấn công phủ đầu Iran.
Hai ứng viên bắt tay trước khi bước vào tranh luận tối 1/10. Video: CBS
Tim Walz khẳng định Israel hoàn toàn có quyền tự vệ, nhưng né tránh và không trả lời trực tiếp khi được hỏi liệu ông có ủng hộ cuộc không kích phủ đầu của Israel vào Iran nếu là người ra quyết định cuối cùng hay không. Ông cho rằng Mỹ cần duy trì hiện diện ở Trung Đông và ủng hộ việc tiếp tục sát cánh cùng Israel chống các lực lượng ủy nhiệm được Iran hậu thuẫn.
Trong khi đó, JD Vance cho rằng điều này phụ thuộc vào Israel. "Họ biết phải làm những gì cần thiết để đảm bảo an toàn cho đất nước của mình. Chúng ta nên ủng hộ các đồng minh bất kể họ ở đâu, khi họ phải đối đầu với những thế lực xấu", ông Vance nói.
Walz sau đó công kích ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump, cho rằng "sự lãnh đạo ổn định" phải là nền tảng và điều nước Mỹ cần bây giờ, thay vì "quy mô đám đông" mà cựu tổng thống Mỹ đề cập. Ông cũng dẫn lời nhiều cựu quan chức chỉ trích cựu tổng thống Trump là người "có nhiều khuyết điểm" và "không nên ở gần Nhà Trắng", nhấn mạnh rằng Iran đã tiến gần hơn tới sở hữu vũ khí hạt nhân trong nhiệm kỳ của Trump.
Về khủng hoảng khí hậu và bão Helene vừa gây hậu quả nghiêm trọng ở Mỹ, JD Vance cho biết cơn bão là "thảm kịch không thể tin nổi và không thể diễn tả được". Khi được hỏi chính quyền Trump sẽ làm gì để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, ông cho rằng "nhiều người có lý do chính đáng để lo lắng về tất cả những hình thái thời tiết điên rồ này", khẳng định ứng viên tổng thống và phó tổng thống đảng Cộng hòa đều ủng hộ môi trường sạch và an toàn hơn.
Ứng viên phó tổng thống đảng Dân chủ lưu ý ông Trump từng nói rằng khủng hoảng khí hậu là "trò lừa bịp" và khẳng định nước Mỹ "đã chứng kiến những khoản đầu tư lớn nhất trong lịch sử toàn cầu" vào vấn đề ứng phó biến đổi khí hậu trong nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden.
Về vấn đề nhập cư và người di cư phạm tội, JD Vance được hỏi liệu ông có trục xuất những cặp cha mẹ đã nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ và tách họ khỏi con cái hay không. Phó tướng của Trump quy trách nhiệm cho Phó tổng thống Kamala Harris về "cuộc khủng hoảng nhập cư lịch sử" và kêu gọi phải ngăn chặn tình trạng này.
Ông thêm rằng những chính sách biên giới dưới thời cựu tổng thống Trump đã được tái áp dụng, đồng thời kêu gọi xây dựng thêm tường biên giới. Ứng viên đảng Cộng hòa cho biết điều đầu tiên cần làm là "trục xuất những người di cư phạm tội và khiến những người đã nhập cảnh bất hợp pháp khó cạnh tranh việc làm với người lao động Mỹ hơn".
Tim Walz phản bác rằng chính ông Trump đã yêu cầu các nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu phản đối "dự luật công bằng và cứng rắn nhất về vấn đề nhập cư từ trước tới nay". Ứng viên Dân chủ cũng nhấn mạnh bà Harris, cựu tổng chưởng lý bang California, là người duy nhất trong cuộc tranh cử năm nay "từng truy tố băng đảng tội phạm buôn người và ma túy xuyên quốc gia".
Ứng viên JD Vance (trái) và Tim Walz trên sân khấu tranh luận tối 1/10. Ảnh: AP
Kinh tế được coi là mối quan tâm hàng đầu của các cử tri. Khi được hỏi về kế hoạch kinh tế của chính quyền tương lai, ông Walz dẫn lời bà Harris từng nói rằng những người giàu sẽ phải "đóng góp một cách công bằng". Ứng viên Dân chủ cũng công kích ông Trump, cáo buộc cựu tổng thống Mỹ giúp người giàu có lợi về thuế, chỉ trích rằng đề xuất tăng thuế của cựu tổng thống Mỹ sẽ khiến lạm phát tăng cao.
Ông Vance khẳng định kế hoạch kinh tế của cựu tổng thống Trump "không chỉ là kế hoạch đơn thuần, mà còn là kỷ lục". Vance khẳng định những kỷ lục về nền kinh tế dưới thời Trump là điều khiến ông "tự hào" trong cuộc tranh cử.
Về quyền sinh sản, Tim Walz quy trách nhiệm cho cựu tổng thống Trump vì đã đảo ngược phán quyết vụ kiện "Roe chống lại Wade" và "đạp đổ 52 năm quyền tự chủ cá nhân".
Phán quyết vụ kiện "Roe chống lại Wade" được đưa ra năm 1973, cho phép phá thai từ tuần thứ 24 đến 28 của thai kỳ. Khi đó, Tòa án Tối cao Mỹ tuyên bố phá thai là một trong những quyền con người căn bản của phụ nữ và là quyền hiến định dựa trên tu chính án số 14. Án lệ này được coi là văn bản pháp luật cao nhất ở Mỹ trong vấn đề phá thai. Tòa án Tối cao Mỹ hồi tháng 6 đánh giá phán quyết trong vụ kiện "Roe chống lại Wade" là quyết định sai lầm vì Hiến pháp Mỹ không đề cập cụ thể quyền phá thai.
Vance phủ nhận thông tin cho rằng chính quyền Trump sẽ thành lập cơ quan theo dõi thai kỳ cấp liên bang nếu giành chiến thắng. Ông cũng khẳng định sẽ ủng hộ những phương pháp điều trị hiếm muộn và mong muốn các bà mẹ có khả năng sinh đẻ.
Với tình hình sở hữu súng đạn, ông Vance bày tỏ tin tưởng lực lượng thực thi pháp luật địa phương hoặc chính quyền địa phương sẽ có quyết định phù hợp khi được hỏi liệu cha mẹ có nên chịu trách nhiệm ngăn chặn các vụ xả súng hay không.
Ứng viên Walz cho biết ông cũng sở hữu súng và từng có thời gian ở Phần Lan, quốc gia có tỷ lệ sở hữu súng cao. "Không ai cố gieo rắc sợ hãi và nói 'chúng tôi sẽ tước súng của mọi người'", ông nói.
Theo ông Vance, phần lớn nguyên nhân gây ra bạo lực súng đạn ở Mỹ là do "cuộc khủng khoảng sức khỏe tâm thần". Ông Walz phản bác rằng "người mắc vấn đề tâm thần không có nghĩa là người bạo lực".
Phó tướng đảng Dân chủ tiết lộ con trai 17 tuổi của ông từng chứng kiến một vụ xả súng. "Những sự việc như vậy sẽ ám ảnh suốt cuộc đời", Walz cho biết.
"Tôi rất tiếc về điều đó", ông Vance nói và thêm rằng chưa từng biết thông tin này. "Xin cảm ơn", ông Walz đáp lời.
Ứng viên Walz được hỏi về các cam kết của chiến dịch Harris xoay quanh nhà ở, như hỗ trợ người dân mua nhà và xây dựng thêm 3 triệu căn nhà. Ông nói rằng cần khiến giá nhà phù hợp hơn, chỉ trích những người coi nhà ở là "một loại hàng hóa". Theo ông Walz, chính sách của bà Harris sẽ không đẩy giá nhà tăng cao và giúp mọi người ổn định chỗ ở.
JD Vance chỉ trích Phó tổng thống Harris đã "để hàng triệu người nhập cư trái phép vào nước Mỹ" và đẩy giá nhà lên cao, đồng thời đề xuất xây thêm nhà cho người dân ở những vùng đất đang bỏ trống. "Chúng ta nên trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp để giành lại chỗ ở và xây thêm nhà cho những công dân Mỹ xứng đáng", ông nói.
Trong phần phát biểu kết thúc cuộc tranh luận, Tim Walz bày tỏ cảm kích với những người theo dõi cuộc tranh luận của hai ứng viên. Ông cũng ca ngợi liên minh đồng hành tranh cử do bà Harris tập hợp, khẳng định đây là đại diện cho tiếng nói lạc quan rằng nền chính trị của Mỹ "có thể tốt hơn bây giờ".
Ông cho biết đối thủ Vance đã thể hiện rõ quan điểm sẽ ủng hộ chương trình nghị sự của cựu tổng thống Trump. "Donald Trump khiến nhiều người Mỹ sợ hãi, nhưng chúng ta không phải sợ", Walz nói, nhấn mạnh bà Harris đã mang tới con đường mới để tiến về phía trước.
JD Vance, người phát biểu sau cùng, dường như tiếc nuối khi cuộc tranh luận không đề cập về vấn đề năng lượng và kể rằng bà của ông từng trải qua nhiều đêm đông không đủ tiền để dùng lò sưởi. Ứng viên Cộng hòa muốn toàn bộ dân Mỹ có thể dùng lò sưởi giữa đêm đông giá rét, bất kể giàu nghèo. Ông cáo buộc điều tưởng chừng đơn giản này "trở nên khó khăn hơn vì Harris".
Ông chỉ trích Phó tổng thống Harris khiến người Mỹ gặp khó khăn hơn khi mua bữa ăn ngon hay ngôi nhà đàng hoàng, cảnh báo rằng người dân không thể đạt được ước mơ trọn vẹn nếu tiếp tục như thời chính quyền hiện nay.
Hai ứng viên nói chuyện trên sân khấu sau khi cuộc tranh luận kết thúc. Ảnh: AP
Kết thúc tranh luận, hai ứng viên tiến tới bắt tay nhau và trò chuyện vui vẻ. Vợ của ông Vance và ông Walz sau đó cùng lên sân khấu chúc mừng chồng, hai ứng viên phó tướng giới thiệu vợ với người đối diện và tiếp tục cười nói. "Cả hai ứng viên vẫn nán lại sân khấu. Điều này khác biệt hoàn toàn với cuộc tranh luận tổng thống, khi không ai chắc liệu Phó tổng thống Harris và ông Donald Trump có bắt tay nhau lúc kết thúc hay không", người dẫn chương trình của CBS nhận xét.
Theo thống kê của CNN, Tim Walz nói nhiều hơn với thời lượng 38 phút 40 giây, trong khi thượng nghị sĩ JD Vance phát biểu khoảng 36 phút 56 giây.
Xem diễn biến chính