Mỗi năm Nhật Bản có hơn 1,5 triệu người qua đời, trong đó đa phần được hỏa táng. Luật yêu cầu trả những mảnh xương cốt lớn cho gia đình, nhưng xử lý số tro cốt còn lại như thế nào và ai là người có quyền nhận, vẫn là "vùng xám" pháp lý.
Số tro cốt này có thể chứa nhiều vật liệu giá trị cao như vàng và paladi từ chất trám răng, titan từ cấy ghép xương. Một số thành phố rao bán kim loại thu được để chi trả cho dịch vụ hỏa táng công.
Vàng thu được từ tro cốt hỏa táng. Ảnh: Chính quyền Kumamoto
Khảo sát hồi tháng 7 của Nikkei cho thấy trong số 88 thành phố lớn, có 42 thành phố, tương đương 48%, bán kim loại khai thác từ tro cốt. Hơn 70% trong số này bắt đầu bán từ năm 2010. Tổng số tiền thu được trong 5 năm tính đến 2023 là 6,49 tỷ yen (45 triệu USD). Do số người chết và giá kim loại tăng, số tiền thu được trong năm 2023 gấp 3,4 lần năm 2019.
Ngoài những thành phố này, hai thành phố khác cũng dự định bán vật liệu thu được từ tro cốt và 16 thành phố khác đang cân nhắc.
Kyoto kiếm được 303 triệu yen (2 triệu USD) năm 2023, nhiều nhất trong số các thành phố được khảo sát. Tiếp theo là Yokohama với 233 triệu yen, thứ ba là Nagoya với 225 triệu yen.
Kyoto bắt đầu bán từ năm 2022. "Chúng tôi quyết định sử dụng số tiền thu được từ khai thác kim loại trong tro cốt để cải tiến, nâng cấp lò hỏa táng", cơ quan y tế và phúc lợi thành phố cho hay.
Yokoyama, nơi chi tiêu 2,2 tỷ yen cho hỏa táng mỗi năm, sử dụng số tiền thu được để trang trải chi phí hỏa táng. Trong số những thành phố bán kim loại khai thác từ tro cốt, 45% cho hay có thông báo cho người dân, số còn lại không thông báo hoặc không rõ có làm vậy hay không.
46% thành phố lựa chọn không bán mà chôn tại đất công, do các nhà thầu bên ngoài xử lý. Thành phố Sagamihara gần Tokyo trả 44.000 yen mỗi năm cho việc này. "Chúng tôi làm thế vì tôn trọng người đã khuất", đại diện thành phố nói.
Khoảng 97% lò hỏa táng ở Nhật do chính quyền vận hành. Tokyo là ngoại lệ, khi các công ty tư nhân điều hành 7 trong số 9 lò hỏa táng tại 23 phường. Tokyohakuzen, nơi xử lý 70.000 ca hỏa táng mỗi năm tại 6 cơ sở, không tiết lộ cách xử lý kim loại từ tro cốt.
Tro cốt sau khi hỏa táng cũng chứa kim loại độc như dioxin và crom-6, kim loại nặng gây ung thư ở người. Tuy nhiên, lợi ích từ những kim loại có giá trị đẩy các thành phố vào thế tiến thoái lưỡng nan.
Trong khảo sát hồi tháng 7, khoảng 30% người được hỏi cho biết muốn chính quyền trung ương ban hành luật chung. "Mỗi địa phương lại có cách xử lý khác nhau có thể dẫn tới bất đồng với cư dân địa phương", đại diện chính quyền thành phố Sapporo, nơi không bán kim loại từ tro cốt, bày tỏ.
Tuy nhiên, hơn 10% cho rằng không cần ban hành luật cấp quốc gia bởi "mỗi vùng có văn hóa hỏa táng riêng", theo chính quyền Saitama.
Trong năm 2023, có 655.000 vụ hỏa táng được thực hiện ở 88 thành phố, tăng hơn 10% trong 5 năm. Số người qua đời ở Nhật Bản dự kiến đạt đỉnh năm 2040 với 1,67 triệu ca, theo Viện nghiên cứu dân số và an sinh xã hội quốc gia Nhật Bản. Con số này đồng nghĩa với việc chi phí xử lý tro cốt sẽ tăng.
"Bởi luật không quy định, nên vẫn chưa rõ ai được hưởng số vật chất khai thác được sau hỏa táng", Takako Tamagawa, phó giáo sư khoa nghiên cứu Xã hội đương đại, Đại học Nagyoa Gakuin, nói.
"Nếu chọn cách đem bán, chính quyền các thành phố nên công bố số tiền thu được và mục đích sử dụng để người dân được biết", bà nói. "Chính quyền trung ương cũng cần ban hành quy tắc, trong đó hướng dẫn cách xử lý tại các lò hỏa táng tư nhân".
Hồng Hạnh (Theo Nikkei)