Họa sĩ Tô Ngọc Trang bên tác phẩm Chí Phèo tại xưởng vẽ của ông ở làng sơn mài Hạ Thái - Ảnh: T.ĐIỂU
Triển lãm Chiêm bao của Tô Ngọc Trang (được bạn bè giới mỹ thuật yêu mến gọi Trang Trọc) đang diễn ra tại Area 75 - Art & Auction 75 Hàng Bồ (kéo dài tới 29-1), mang đến nhiều thú vị cho người yêu mỹ thuật khi nghệ sĩ sáng tạo trên chất liệu mới rất độc đáo: những mảnh gốm vỡ tự nhiên.
Chiêm bao trưng bày 26 bức chân dung ghép từ những mảnh gốm vỡ trên nền sơn mài. Bằng tài năng của họa sĩ, chỉ với ít mảnh gốm vỡ tự nhiên cũng khiến người xem nhận ra ngay những gương mặt nổi tiếng mà không cần đọc tên tranh.
Chân dung Bùi Xuân Phái - Ảnh: T.ĐIỂU
Chân dung nhà khoa học Einstein - Ảnh: T.ĐIỂU
Con đường mới của Tô Ngọc Trang
Nghệ thuật tranh ghép từ gạch hay những viên gốm nung đã có cả nghìn năm trên thế giới và Việt Nam cũng có nhiều công trình mỹ thuật lớn nhỏ làm theo cách này. Tiêu biểu là tranh ghép gốm ở lăng Khải Định (TP Huế).
Nhưng những tác phẩm của Tô Ngọc Trang thì khác. Ông làm chân dung các nhân vật nổi tiếng từ những mảnh gốm vỡ tự nhiên vô tình tìm được, chứ không phải những mảnh gốm, gạch được con người tạo tác có tính toán cho những bức tranh cụ thể.
Chân dung Steve Jobs - Ảnh: T.ĐIỂU
Tô Ngọc Trang tìm thấy chất liệu mới cho sáng tác theo một cách tình cờ, mà ông gọi là những mảnh vỡ lộ ra một khoảng sáng.
Họa sĩ kể cuối năm 2021, vợ ông làm vỡ một cái bát rất đẹp, nhờ ông gắn lại. Nhìn đống mảnh vỡ, ông thấy giống bản thân đến lạ. Vậy là thay vì gắn lại chiếc bát, ông thử ghép chúng thành mặt mình. Cuối cùng ai đến xem cũng nhận ra đó là Trang Trọc.
Thấy "trò chơi" này rất vui, ông tiếp tục nhặt nhạnh mảnh gốm vỡ quanh nhà và xin khắp nơi để làm bộ sưu tập chân dung những nhân vật nổi tiếng mà ông yêu thích lâu nay.
Nhà vật lý Stephen Hawking - Ảnh: T.ĐIỂU
Hai năm kể từ khi những mảnh vỡ lộ ra một khoảng sáng, 26 bức chân dung độc đáo ra đời để họa sĩ có được triển lãm đầu tiên mà ông trì hoãn tổ chức từ lâu bởi muốn mình phải làm được một cái gì mới mẻ.
Ông bảo việc tìm tòi trên chất liệu tưởng là con đường khá dễ để đi tới thành công, nhưng cũng có cái khó của nó. Và điều quan trọng hơn thành công đối với Tô Ngọc Trang là ông tìm thấy mình từ những bức tranh độc đáo này.
Nhạc sĩ John Lennon - Ảnh: T.ĐIỂU
Những mảnh vỡ suy tư
Được xem kỹ những bức chân dung độc đáo của Tô Ngọc Trang ngay tại xưởng của họa sĩ tại làng sơn mài Hạ Thái (Thanh Trì, Hà Nội), họa sĩ Lý Trực Sơn nói ông không dám chắc về tỉ lệ người thích những bức chân dung làm theo kiểu quá khác thường của Tô Ngọc Trang, nhưng ông Sơn thích chúng và mau chóng gần gũi yêu chúng.
"Đôi khi ý tưởng nghệ thuật tới với nghệ sĩ đột ngột như gặp một sự cố nhỏ nhoi, một cái bát cổ, một cái ang gốm xưa rơi vỡ làm mở ra một khoảng sáng", họa sĩ Lý Trực Sơn chia sẻ.
Hai nhân vật văn học Chí Phèo - Thị Nở - Ảnh: T.ĐIỂU
Nhà phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng cũng ghi nhận cách làm "độc đáo, không liên quan đến một trật tự kỹ thuật truyền thống nào" của Tô Ngọc Trang.
Ông Phan Cẩm Thượng nhìn thấy ở những bức chân dung từ những mảnh gốm vỡ của Tô Ngọc Trang nhiều suy ngẫm về con người, sự từng trải, đổ vỡ đến tan nát, như chính những thân phận con người, chính mỗi chúng ta.
"Thủa thiếu thời khi sinh ra ai cũng như chiếc bình quý lành lặn. Nhưng rồi người ta ai nấy cũng phải tái tạo mình, từ những mảnh vỡ cuộc đời của mình, và tự nó sẽ mang vẻ đẹp của người trưởng thành", ông Phan Cẩm Thượng bình về những bức tranh của Tô Ngọc Trang.