Chán ngán với việc phải thường xuyên di chuyển nhiều km để sạc xe điện, tài xế taxi Lâm Tấn Tài đã lắp đặt 3 cồng sạc tại nhà riêng ở Trảng Bom, miền Nam Việt Nam. Anh lắp các cổng sạc này để kiếm thêm tiền từ những người sở hữu xe điện khác, vốn cũng vật lộn với mạng lưới sạc thưa thớt ở các vùng nông thôn Việt Nam.
Tài là một trong số ngày càng nhiều nhà đầu tư cá nhân giúp mở rộng mạng lưới sạc xe điện tại Việt Nam. Anh làm theo hình thức nhượng quyền với EverEV - anh mua thiết bị, chia sẻ doanh thu từ việc sạc điện, Tài nói với Rest of World.
“Tôi quyết định đầu tư để những người khác không phải đi xa và tốn thời gian”, Tài, 30 tuổi cho biết. Với trung bình khoảng 40 người sử dụng cổng sạc của anh mỗi ngày, “tôi tính toán sẽ hòa vốn trong 2 năm” anh nói, nhưng không tiết lộ số tiền đã đầu tư.
Doanh số xe điện tại Việt Nam đã tăng hơn 400% trong quý I/2024, theo Counterpoint Research. Cơ sở hạ tầng sạc phải vật lộn để theo kịp. VinFast cung cấp hơn 150.000 cổng sạc nhưng chủ yếu tập trung ở các khu vực thành thị. Các công ty sạc xe điện đang hợp tác với cá nhân để mở rộng mạng lới, thúc đẩy việc mua xe điện.
Theo ước tính của Ngân hàng HSBC, để phổ cập xe điện, Việt Nam cần đầu tư 12 tỷ USD cho các trạm sạc. Cho đến nay, nguồn đầu tư này chủ yếu đến từ các công ty như VinFast cùng một số công ty nhỏ hơn như SolarEV, EverEV, Eboost. PV Power, một đơn vị thuộc PetroVietnam, đã khai trương trạm sạc đầu tiên vào tháng 10, đặt mục tiêu có 1.000 trạm vào năm 2035.
“Vấn đề con gà quả trứng luôn xuất hiện. Nếu không có cơ sở hạ tầng, mọi người sẽ không mua ô tô nhưng nếu không có ô tô, việc xây dựng cơ sở hạ tầng sẽ không hấp dẫn”, Martin Schroder, phó giáo sư tại Đại học Risumeikan Nhật Bản chia sẻ.
“Đây là lý do tại sao bạn thấy nhà nước sẽ can thiệp. Nhưng tại Việt Nam, việc này có thể mất nhiều thời gian. Do đó, VinFast đứng ra và nói, ‘được rồi, chúng tôi sẽ làm’”, Schroder cho biết.
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam, nước ta có thể sản xuất 1 triệu xe điện vào năm 2028. Nhà sản xuất xe điện Trung Quốc BYD cho biết tình trạng thiếu đất, khuôn khổ pháp lý chưa rõ ràng và cơ sở hạ tầng không đầy đủ là những rào cản với việc mở rộng mạng lưới sạc.
V-Green, công ty sạc xe điện cho ông Phạm Nhật Vượng sáng lập, có thể sử dụng một lượng lớn các trung tâm thương mại và khu đô thị của công ty mẹ là Tập đoàn Vingroup. Bà Nguyễn Kim Ngân, cựu giám đốc bộ phận sạc của VinFast cho biết công ty cũng gặp khó trong việc mở rộng mạng lưới trạm sạc.
Ở các tỉnh xa xôi, cách tốt nhất là lắp bộ sạc tại các trạm xăng nhưng không phải trạm xăng nào cũng có đủ không gian”, ông Ngân, hiện là CEO của công ty sạc VHN cho biết.
V-Green và các công ty sạc khác đang mời những chủ đất có đất trống gần xa lộ và các tuyến đường chính cho thuê đất, trở thành bên nhượng quyền để hưởng một phần doanh thu.
Kể từ khi ra mắt mô hình nhượng quyền vào tháng 9, V-Green đã nhận hàng đơn đăng ký và yêu cầu, CEO Nguyễn Thanh Dương nói. “Nhiều cá nhân trong số này đã nhanh chóng trở thành đối tác của V-Green”.
V-Green, công ty đã cam kết đầu tư 404 triệu USD trong 2 năm tới để xây dựng các trạm sạc, gọi mô hình nhượng quyền là “một nỗ lực chung của công ty và mọi người”. Các nhà đầu tư mua thiết bị từ V-Green, trong khi công ty xử lý hoạt động bảo trì và trả cho bên nhượng quyền 750 đồng cho mỗi kWh trong 10 năm. Vị trí của họ được liệt kê trên ứng dụng VinFast, Google Maps và các ứng dụng sạc khác.
Trần Liêm, người có lô đất rộng 450 mét vuông ở Bà Rịa Vũng Tàu, gần xa lộ và bệnh viện, cho biết ông có kế hoạch đầu tư 2,5 tỷ đồng vào 3 trạm sạc nhanh và 1 máy bán đồ uống tự động, ông nói.
Ông Liêm cho biết có thể phải mất 10 năm mới hòa vốn. “Vì khu vực của tôi chưa đông đúc”.
Ngay cả với sự hỗ trợ của V-Green, mọi việc vẫn không dễ vì chi phí trả trước lớn và không phải khu vực nào cũng phù hợp để lắp trạm sạc nhanh. Các đơn vị nhượng quyền không liên kết với V-Green còn khó khăn hơn vì chủ xe VinFast được sạc miễn phí tại các trạm V-Green cho đến tháng 7/2025.
“Doanh thu các bên nhượng quyền của chúng tôi đã giảm 30-40%”, Kim Văn Bình – Tổng giám đốc điều hành của công ty sạc Global EV cho biết. Ông cho hay công ty đã lắp cổng sạc cho khoảng 20 bên nhượng quyền.
Tài xế Tài cho biết lượng khách hàng của mình đã giảm một nửa vì tài xế của Xanh SM cũng được sạc qua đêm miễn phí tại các trạm V-Green. “Lúc đầu tôi tính mình sẽ hòa vốn trong 2 năm nhưng với chương trình khuyến mại này, có lẽ phải mất 3-4 năm. Vì vậy, tôi đã nộp đơn xin lắp đặt bộ sạc V-Green nữa”.
Các bên nhượng quyền muốn kiếm tiền phải làm nhiều việc hơn là chỉ lắp đặt cổng sạc, bà Ngân nhận định. Do chi phí trả trước cao, công ty sạc của bà khuyên đối tác nên thiết lập một trạm dừng nghỉ, có đồ ăn và đồ uống. Nhưng bà cũng khẳng định nếu muốn mở rộng mạng lưới, các bên nhượng quyền vẫn là chưa đủ, cần có thêm sự hỗ trợ từ chính phủ, các nhà sản xuất xe điện khác.
“Vấn đề là họ không muốn đầu tư. Họ chỉ muốn bán xe”, bà nói.
Hiện tại, những người nhượng quyền như Nguyễn Thị Phương Dung rất phấn khích trước cơ hội này. Cô đồng ý sử dụng không gian bên ngoài quán cà phê nhỏ của mình ở thành phố Phan Thiết để đặt 3 bộ sạc từ SolarEV. Công ty đã lắp đặt các bộ sạc năng lượng mặt trời và không trả tiền thuê trong 3 năm. Sau đó, công ty sẽ chia sẻ doanh thu, ban đầu là 30%, sau đó sẽ là 50%.
Kể từ khi lắp đặt trạm sạc, doanh số quán cà phê của cô đã tăng 30-40%. Cô đã đổi tên quán cà phê của mình thành Lado Café để các tài xế taxi Lado – công ty gọi xe hợp tác với SolarEV, có thể dễ dàng tìm thấy. Cô cho biết có những ngày quán đông đến mức các xe phải xếp hàng dài chờ đến lượt.
“Tôi thực sự muốn mua trạm sạc nhưng chồng tôi nói vẫn còn quá mới. Nếu nhiều xe đến, tôi sẽ mua thiết bị để giữ lại toàn bộ lợi nhuận”, cô nói.