Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tối 30/7 thông báo đã không kích trúng một tòa nhà 8 tầng ở ngoại ô phía nam Beirut, khiến Fuad Shukr, "cánh tay phải" của thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah, thiệt mạng. Đòn tập kích của IDF đã kết thúc 40 năm lẩn trốn của chỉ huy quân sự quan trọng bậc nhất và bí ẩn nhất Hezbollah.
Shukr, sinh năm 1961 hoặc 1962, đã sống gần như cả đời với vai trò thành viên chủ chốt của lực lượng Hezbollah ở Lebanon, là mắt xích quan trọng giúp kết nối nhóm với Iran, bên hậu thuẫn chính của các lực lượng dân quân thuộc "Trục Kháng chiến".
Ông là người bạn lâu năm đáng tin cậy của thủ lĩnh Hassan Nasrallah, người đã góp phần quan trọng trong việc phát triển kho tên lửa giúp Hezbollah trở thành lực lượng quân sự phi nhà nước được trang bị vũ khí tốt nhất thế giới.
Một cuốn kinh Koran và ảnh của Fuad Shukr được gắn tại mộ của ông ta ở Beirut. Ảnh: WSJ
Năm 1982, khi mới ngoài 20 tuổi, Shukr đã tập hợp các tay súng du kích dồng Shiite ở Beirut để kháng cự chiến dịch quân sự của Israel nhằm vào miền nam Lebanon.
Sau khi Israel bao vây Beirut năm đó, lực lượng này rút lui về thung lũng Bekaa ở miền đông Lebanon, nơi họ liên lạc với khoảng 1.500 thành viên Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã đến Lebanon qua ngả Syria. Shukr lúc bấy giờ làm việc cho Tổng cục An ninh Chung, cơ quan tình báo của chính phủ Lebanon.
Được biết đến với bí danh Hajj Mohsin, Shukr trở thành người liên lạc giữa Iran với nhóm mà họ thành lập ở Bekaa để huấn luyện các tay súng Hezbollah, Qassem Kassir, nhà phân tích chính trị quen biết Shukr từ đầu những năm 1980, cho biết. Về sau, Shukr được cử đến Iran để phụ trách hoạt động huấn luyện lực lượng Hezbollah tinh nhuệ.
Sáng sớm 23/10/1983, một chiếc xe tải chứa khoảng hơn 5.400 kg thuốc nổ TNT nổ tung bên ngoài doanh trại thủy quân lục chiến Mỹ tại Beirut, khiến 241 lính Mỹ thiệt mạng. Washington cáo buộc Shukr là người đóng vai trò chính trong việc lập kế hoạch và thực hiện vụ tấn công.
Khi Hezbollah tuyên bố thành lập vào năm 1985 và Shukr trở thành chỉ huy quân sự đầu tiên của tổ chức.
"Chúng tôi thường nói đùa với Shukr trong các buổi họp rằng tế bào não của ông ấy đang hoạt động với sức mạnh khủng khiếp", Nasrallah kể lại. "Shukr có rất nhiều ý tưởng và đề xuất, chúng tôi thường nói với ông ấy 'ông phải kiên nhẫn với chúng tôi'".
Tháng 6/1985, Shukr là người lên kế hoạch cho nhóm không tặc bắt cóc chuyến bay TWA 847 cất cánh từ thủ đô Athens, Hy Lạp, điều khiển máy bay qua lại giữa Beirut và Algiers, thủ đô Algeria, trong ba ngày để yêu cầu thả 700 tù nhân bị Israel bắt giam.
Bị tình báo Mỹ và Israel truy lùng gắt gao, Shukr quyết định rút lui về hoạt động bí mật trong suốt 4 thập kỷ tiếp theo. "Ông ấy lập tức trở nên vô hình", một người quen của Shukr nói.
Người quen này cho biết Shukr chỉ huy Hezbollah từ bóng tối và chỉ thỉnh thoảng xuất hiện trong những dịp đặc biệt quan trọng. Trong các cuộc biểu tình ở Beirut năm 1993 chống lại hiệp định hòa bình Oslo giữa Israel và Tổ chức Giải phóng Palestine, Shukr ra tay can thiệp để thuyết phục một nhóm thành viên Hezbollah hủy bỏ kế hoạch đụng độ với lực lượng an ninh, giúp ngăn chặn đổ máu.
Shukr cũng có những chuyến đi táo bạo. Năm 1996, sau khi lực lượng Israel nã đạn pháo giết chết hơn 100 thường dân trú ẩn trong khu nhà của Liên Hợp Quốc ở miền nam Lebanon, Shukr đã hành hương đến Mecca. Đi bộ quanh Hắc Thạch (Kaaba), Shukr dẫn đầu một nhóm người hành hương cùng hô vang khẩu hiệu "Mỹ chết đi" và "Israel chết đi".
Khi cuộc xung đột khốc liệt tiếp theo xảy ra ở Lebanon vào năm 2006, Shukr tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt chiến dịch chống lại Israel. Ông ra lệnh cho các tay súng xâm nhập vào miền bắc Israel, giết chết 8 binh sĩ và bắt cóc hai người, dẫn tới cuộc tấn công của Tel Aviv tàn phá nhiều khu vực của Lebanon suốt một tháng.
Sau cuộc chiến, Shukr giám sát quá trình phát triển quân sự, mở rộng kho vũ khí của Hezbollah từ khoảng 15.000 tên lửa và rocket lên gấp 10 lần, trong đó có tên lửa chống hạm, tên lửa hành trình, máy bay không người lái (UAV). Ông cũng giám sát quá trình Iran chuyển giao công nghệ cho Hezbollah để biến vũ khí không dẫn đường thành tên lửa dẫn đường chính xác, theo quân đội Israel.
Người đàn ông này chỉ xuất hiện khi họp kín cùng những chỉ huy đáng tin cậy của nhóm. Ông từng xuất hiện trong vài phút trước công chúng hồi đầu năm, khi dự đám tang một người cháu trai thiệt mạng lúc chiến đấu với Israel. Shukr bí mật đến mức truyền thông Lebanon khi đưa tin về cái chết của ông đã công bố những bức ảnh không phải của Shukr.
Một chỉ huy Hezbollah cho biết Shukr đã dành ngày cuối cùng của mình hôm 30/7 trong văn phòng ở tầng hai một tòa nhà tại khu phố Dahiyeh, phía nam Beirut. Căn hộ ông sống nằm ở tầng 7 của tòa nhà, dường như nhằm hạn chế tối đa việc di chuyển ngoài trời.
Thủ lĩnh Nasrallah cho biết vài giờ trước khi Israel không kích, Shukr vẫn liên lạc với cấp dưới. Ông sau đó nhận được cuộc gọi từ một người bí ẩn, bảo ông lên căn hộ trên tầng 7, nơi cao hơn những căn nhà xung quanh và dễ bị nhắm mục tiêu hơn.
Đến khoảng 19h, Israel phóng tên lửa vào căn hộ này và ba tầng phía dưới, giết chết Shukr, vợ ông, hai người phụ nữ khác và hai đưa trẻ. Theo Bộ Y tế Lebanon, hơn 70 người đã bị thương trong cuộc tấn công.
Cuộc gọi dụ Shukr lên tầng 7 có thể đến từ một người đã xâm nhập vào mạng lưới liên lạc nội bộ của Hezbollah, viên chỉ huy Hezbollah giấu tên cho biết.
Shukr lọt vào tầm ngắm của Israel sau sự việc rocket bắn trúng một sân bóng ở Majdal Shams trên Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát hồi cuối tháng 7, giết chết hàng chục thanh thiếu niên. Hezbollah phủ nhận liên quan, nhưng Tel Aviv cáo buộc quả rocket là của Hezbollah và được khai hỏa từ Lebanon.
Sáng ngày Shukr bị tấn công, Hezbollah đã phát lệnh yêu cầu các chỉ huy cấp cao sơ tán vì lo ngại họ đang gặp nguy hiểm. Ngay sau cuộc tập kích, không ai rõ liệu Shukr còn sống hay đã chết trong đống đổ nát.
Một số thành viên Hezbollah nghĩ rằng Shukr có thể đã tuân theo lệnh di tản và vẫn an toàn. Số khác tin không ai có thể giết Shukr vì ông là một "bóng ma". Phải nhiều giờ sau, họ mới tìm thấy thi thể ông, bị văng sang tòa nhà lân cận.
Hezbollah và Iran đang điều tra thất bại tình báo của họ trong vụ Shukr bị hạ sát, nhưng tin rằng Israel đã qua mặt mạng lưới phản gián của họ bằng năng lực công nghệ và tấn công mạng ưu việt hơn.
Chiến dịch là đòn giáng mạnh vào Hezbollah, giết chết một trong những chiến lược gia giỏi nhất và phơi bày những điểm yếu trong bộ máy hoạt động của nhóm.
Cùng với cái chết vài giờ sau đó của lãnh đạo chính trị Hamas Ismail Haniyeh trong vụ ám sát được cho là do Israel thực hiện ở Tehran, nó đã đẩy Trung Đông đến bờ vực khủng hoảng mà Mỹ cùng đồng minh đang phải vật lộn để ngăn chặn.
Đống đổ nát còn lại của tòa nhà nơi Fuad Shukr sống và bị giết trong một cuộc không kích ở Beirut hồi cuối tháng 7. Ảnh: WSJ
Sau cùng, cái chết của Shukr đã đưa ông ra khỏi bóng tối. Theo lời mẹ Shukr, con trai bà được chôn cất tại một nghĩa trang công cộng ở Beirut.
"Chúng tôi nghe tên ông ấy, nhưng chưa bao giờ nhìn thấy", một người hàng xóm trẻ tuổi ngồi trên vỉa hè gần tòa nhà nơi Shukr bị hạ sát, nói. "Ông ấy không khác gì một bóng ma".
Vũ Hoàng (Theo WSJ)