Gia đình cho biết trẻ không bị té ngã, chấn thương, chưa co giật lần nào. Ba ngày trước khi nhập viện, trẻ thường quấy khóc, nên người lớn đung đưa mạnh. Sau đó em bú ít, kém linh hoạt, co giật, người nhà đưa vào Bệnh viện Nhi Trung ương cấp cứu.
Sau khám và siêu âm thóp, các bác sĩ nghi ngờ trẻ tổn thương thần kinh do phụ huynh bế đung đưa, rung lắc. Để kết luận chính xác, bệnh nhi được chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não, soi đáy mắt. Kết quả cho thấy trẻ tụ máu dưới nhện, phù não lan tỏa các bán cầu não hai bên, xuất huyết võng mạc, phù gai thị do hội chứng rung lắc.
Bệnh nhi được cho thở máy, cắt cơn co giật, điều trị tăng áp lực nội sọ; đồng thời dùng thuốc trợ tim, vận mạch, kiểm soát rối loạn điện giải, sốt, nhiễm trùng.
Sau 7 ngày điều trị, trẻ cai được máy thở, dấu hiệu sinh tồn ổn định, nhưng vẫn di chứng tăng trương lực cơ, giảm ý thức, nguy cơ cao ảnh hưởng nặng nề đến não bộ, tương tác xã hội cũng như chất lượng cuộc sống của trẻ và gia đình.
Hội chứng rung lắc (Shaken baby syndrome –SBS) là một chấn thương não nghiêm trọng xảy ra ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ khi bị rung lắc mạnh. Hội chứng này phổ biến ở trẻ dưới một tuổi, đặc biệt trong giai đoạn 2-4 tháng tuổi, bởi đó là thời điểm các em có xu hướng quấy khóc thường xuyên và kéo dài. Tuy nhiên, trẻ dưới 5 tuổi cũng có thể bị ảnh hưởng.
Thống kê của Trung tâm quốc gia về Hội chứng rung lắc trẻ em tại Mỹ có 1000-1300 trường hợp được ghi nhận mỗi năm. Trong đó, 1/4 trẻ tử vong, 80% sống sót bị tổn thương vĩnh viễn như bại não, liệt, mất thị lực, thiểu năng trí tuệ, động kinh. Hiện Việt Nam chưa có thống kê.
Nguyên nhân dẫn đến hội chứng này là thói quen bế con rung lắc nhằm mục đích dỗ trẻ bớt quấy khóc, đưa võng, lắc nôi ru trẻ ngủ, hoặc những động tác làm thay đổi đột ngột tư thế như bế trẻ lên cao, bế thốc dậy, tung cao trẻ,... Các em có thể gặp nguy hiểm dù chỉ với 5 giây rung lắc.
Bệnh nhi đang được điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
ThS.BS Ngô Tiến Đông, khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương, cho biết ở trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, trọng lượng đầu chiếm khoảng 10-15% trọng lượng cơ thể.
Ở độ tuổi này, trẻ có cơ cổ rất yếu, không đủ sức nâng đỡ đầu vốn có kích thước tương đối lớn, não bộ chưa phát triển nhiều, nằm "trôi nổi" trong môi trường dịch não tủy bao bọc xung quanh. Rung lắc mạnh gây tăng giảm tốc độ nhanh chóng của não, tác động va đập vào bề mặt cứng bên trong hộp sọ, làm tổn thương não và các mạch máu não, phù não và tăng áp lực nội sọ.
Các biểu hiện của hội chứng này rất đa dạng và thường khó phát hiện, dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Thời gian khởi phát có thể là ngay sau khi rung lắc hoặc sau một khoảng thời gian: trẻ quấy khóc, nôn nhiều, bú kém, nhịp thở bất thường, lì bì, co giật, hoặc hôn mê.
Trong một số trường hợp, trẻ không biểu hiện triệu chứng ngay, nhưng một thời gian sau có thể gặp những vấn đề liên quan chậm phát triển tinh thần vận động.
"Sau này lớn lên, trẻ mới dần có biểu hiện của bại não, thị lực kém, chậm phát triển, lúc đó rất khó biết được căn nguyên và cũng rất muộn để có thể can thiệp, điều trị", bác sĩ Đông nói.
Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo người chăm sóc tuyệt đối không thực hiện những động tác xoay chuyển đầu trẻ đột ngột như: rung lắc nôi; bế thốc ngược; xốc vác trẻ gấp gáp; tung hứng trẻ khi nô đùa; tát, đánh vào tai, đầu, mặt.
Khi trẻ xuất hiện những dấu hiệu nghi ngờ tổn thương não do hội chứng rung lắc, phụ huynh cần nhanh chóng đến bệnh viện gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Lê Nga