Trình bày báo cáo giải trình tiếp thu, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết một số đại biểu tán thành đổi tên Tòa án nhân dân (TAND) cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, cấp huyện thành sơ thẩm. Tuy nhiên, một số khác đề nghị giữ nguyên như Luật hiện hành.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo xây dựng hai phương án. Phương án giữ nguyên nhận 194/487 phiếu tán thành (tỷ lệ 39,84%); Phương án đổi tên có 170/487đại biểu tán thành (tỷ lệ 34,91%). Không có phương án nào quá bán, nên TAND Tối cao và Thường trực Ủy ban Tư pháp thống nhất tiếp tục giữ nguyên như Luật hiện hành.
Về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp, bà Nga cho biết một đại biểu đồng tình quy định việc ghi âm, ghi hình chỉ thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa và tuyên án, công bố quyết định. Song số khác đề nghị việc ghi âm được thực hiện trong toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp và cần cởi mở hơn đối với báo chí.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: Media Quốc hội
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng việc ghi âm, ghi hình phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; bảo đảm sự tôn nghiêm của phiên tòa và hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật.
Nhiều thông tin, chứng cứ được công bố tại phiên tòa nhưng chưa được kiểm chứng, nhất là về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh. Các thông tin, chứng cứ này cần được Hội đồng xét xử xem xét, kết luận trong bản án, quyết định.
Luật vừa được thông qua sáng nay đã cho phép ghi âm toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp. Còn ghi hình chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định. Tuy nhiên, việc ghi âm, ghi hình phải được sự đồng ý của chủ tọa, những người có liên quan. Trong trường hợp cần thiết, tòa án ghi âm, ghi hình diễn biến phiên tòa và cung cấp kết quả theo quy định của pháp luật và giao Chánh án TAND Tối cao quy định chi tiết.
Về thành lập TAND sơ thẩm chuyên biệt để giải quyết một số vụ việc đặc thù về hành chính, phá sản, sở hữu trí tuệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết thực tiễn, án hành chính là loại việc khó và phức tạp, xảy ra ngày càng nhiều.
Nếu không có quy định phù hợp có thể ảnh hưởng đến tính độc lập của thẩm phán và Hội thẩm nhân dân khi giải quyết loại án này. Vụ việc sở hữu trí tuệ và vụ việc phá sản tuy hiện nay số lượng chưa nhiều, nhưng tính chất phức tạp và ngày càng tăng theo sự phát triển kinh tế của đất nước.
Giải quyết vụ việc sở hữu trí tuệ, phá sản cần có đội ngũ cán bộ chuyên sâu về pháp luật, hiểu biết về các lĩnh vực chuyên môn. Việc thành lập các TAND sơ thẩm chuyên biệt về Hành chính, Sở hữu trí tuệ, Phá sản để giải quyết các vụ việc đặc thù là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Sau khi cân nhắc về sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn, ý kiến của đại biểu, Thường vụ Quốc hội tán thành việc thành lập TAND sơ thẩm chuyên biệt như dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, quyết định. TAND Tối cao sẽ xây dựng đề án, phương án cụ thể đề xuất nơi đặt trụ sở, số lượng từng TAND sơ thẩm chuyên biệt.
Dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) được thông qua gồm 9 chương với 152 Điều, hiệu lực từ ngày 1/1/2025.
Sơn Hà