Trong thế giới thực vật, có nhiều loại cây cỏ dại sinh trưởng tự nhiên có thể được khai thác làm nguyên liệu cho những món ăn độc đáo và phong phú, mang đến những trải nghiệm ẩm thực độc đáo. Một trong số những loài thực vật ấy là cây sọ chó, một loại cây hoang dã thường thấy tại các khu vực núi rừng ở miền Trung Việt Nam.
Cây sọ chó, ngoài cái tên phổ biến này, còn được gọi là sẻn đen hay truông lá nhỏ. Nó không chỉ mọc dại ở các tỉnh ven biển như Quảng Bình, Quảng Trị, Huế và Quảng Nam, mà còn có mặt tại một số địa phương khác như Lào Cai và Lạng Sơn.
Lá cây sọ chó có màu xanh bóng loáng, sẫm và nhỏ bằng đầu ngón tay, với các cành lá chạy đầy gai sắc. Dù chỉ là một loại cây bụi mọc hoang ở những vùng đồi núi, ít ai biết rằng lá của nó lại có thể trở thành gia vị cho nhiều món ăn hấp dẫn.
Lá cây sọ chó có màu xanh bóng loáng, sẫm và nhỏ bằng đầu ngón tay, với các cành lá chạy đầy gai sắc
Theo thông tin từ các chuyên gia ẩm thực, lá cây sọ chó càng già thì độ cứng và hương vị càng phong phú, thơm ngon hơn so với lá non. Khi thưởng thức, lá sẽ mang đến cảm giác vị hăng, cay nhẹ giống như vỏ quýt, nhưng sau đó lại để lại một dư vị ngọt ngào, nhẹ nhàng, cùng với nét hương đặc trưng giống như vị cà ri.
Ngoài việc mang lại hương vị đặc sắc, lá cây sọ chó còn chứa tinh dầu tự nhiên, tạo ra mùi thơm hấp dẫn cho các món ăn. Quá trình chế biến thường bao gồm việc dập giập lá, sau đó ướp với các loại thịt, tôm, cá trước khi nướng. Tuy nhiên, một lưu ý quan trọng là chỉ nên cho lá vào khi thịt gần chín, vì nếu nấu quá lâu, lá sẽ mất đi màu xanh tươi đẹp và hương vị thơm ngon vốn có.
Trước đây, nhiều người dân tại khu vực rừng núi Ba Tơ, Quảng Ngãi thường hái lá sọ chó để ướp với thịt rừng, rồi đem nướng trên bếp lửa hoặc bếp than. Món ăn dân dã này không chỉ lạ miệng mà còn rất hấp dẫn, thường được dùng để đãi những vị khách quý từ xa đến.
Trong những năm gần đây, lá sọ chó ngày càng trở nên phổ biến, được xem như một loại gia vị đặc biệt trong ẩm thực. Nhiều đầu bếp tại các nhà hàng và quán ăn đã đưa loại lá này vào thực đơn, biến nó thành nguyên liệu không thể thiếu cho nhiều món ăn độc đáo.
Trong những năm gần đây, lá sọ chó ngày càng trở nên phổ biến, được xem như một loại gia vị đặc biệt trong ẩm thực
Nhận thức được tiềm năng kinh tế của cây sọ chó, anh Huỳnh Hữu Quyền, cư trú tại thôn Phú Nhiêu, xã Bình Tân Phú, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, đã quyết định mở rộng mô hình trồng cây này để thu hoạch lá và các sản phẩm chế biến từ nó.
Kể về hành trình khởi nghiệp với cây sọ chó, anh Quyền cho biết vào khoảng năm 2015, qua một chương trình thi nấu ăn, anh nhận thấy các đầu bếp đã sử dụng lá cây sọ chó như một gia vị độc đáo. Mặc dù lá cây có vị hăng, nhưng khi chế biến, hương thơm của nó đã làm tăng thêm độ hấp dẫn cho món ăn.
Sau khi tìm hiểu, anh nhận thấy cây sọ chó được ưa chuộng ở nhiều nơi như một gia vị thiên nhiên. Tuy nhiên, loại cây này lại khá hiếm ở thành phố, trong khi đó, các khu vực nông thôn lại dồi dào. Từ đó, anh bắt đầu nảy ra ý tưởng: "Tại sao mình không thử khởi nghiệp với loại cây này?"
Với niềm đam mê ẩm thực, anh Quyền đã nhìn thấy cơ hội cho mình và bắt đầu nghiên cứu về cách trồng và chăm sóc cây sọ chó. Đến năm 2017, sau khi tích lũy chút vốn và kiến thức, anh quyết định thử nghiệm trồng cây trên chính quê hương.
Sau 6 tháng cần mẫn chăm sóc, lứa cây đầu tiên đã phát triển tốt, mở ra cho anh cơ hội đầu tư mạnh mẽ hơn với số tiền lên đến 600 triệu đồng, để trồng sọ chó trên diện tích 13 sào. Mỗi sào có khả năng trồng gần 1.000 cây, và hiện tại, số lượng cây sọ chó mà anh Quyền đang chăm sóc đã đạt gần 13.000 cây.
Với niềm đam mê ẩm thực, anh Quyền đã nhìn thấy cơ hội cho mình và bắt đầu nghiên cứu về cách trồng và chăm sóc cây sọ chó
Theo chia sẻ của anh Huỳnh Hữu Quyền, quá trình từ khi nhân giống đến thời điểm thu hoạch cây sọ chó chỉ kéo dài trong vòng 6 tháng. Cây có tuổi thọ trung bình từ 2 đến 3 năm. Khi đến mùa thu hoạch, từ 5 cây lá tươi có thể thu được khoảng 1 kg lá khô. Sau thời gian thu hoạch, anh Quyền có thể cắt lá hàng tuần, từ đó, với số lượng cây hiện tại, anh dự kiến thu được khoảng 3 tấn lá khô mỗi năm, mang lại lợi nhuận vượt quá 1 tỷ đồng.
Vào đầu năm 2019, anh Quyền đã giới thiệu sản phẩm đầu tiên từ lá sọ chó ra thị trường. Sản phẩm này là sự kết hợp giữa các loại gia vị thường dùng và lá sọ chó, giúp người tiêu dùng tiện lợi hơn khi chế biến món ăn mà không cần bổ sung thêm gia vị nào khác. Với thiết kế nhỏ gọn và nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên, sản phẩm đã nhanh chóng nhận được sự tín nhiệm từ khách hàng.
Anh Quyền cũng nhấn mạnh rằng cây sọ chó vốn là loại cây mọc hoang, vì vậy chúng có sức sống khá mãnh liệt và không yêu cầu nhiều công chăm sóc, chỉ cần tưới nước định kỳ. Tuy nhiên, trong quá trình trồng, việc theo dõi tình trạng sức khỏe của cây là rất quan trọng, vì chúng dễ bị các bệnh như đục thân hoặc rám lá.