Pallasite là loại thiên thạch đẹp nhất trên Trái Đất. Ảnh: Fossilera
So với tiểu hành tinh, thiên thạch có kích thước nhỏ hơn nhiều. Chúng có thể bốc cháy trong khí quyển Trái Đất, để lại vệt sáng rực rỡ trên bầu trời hoặc tồn tại sau hành trình và rơi xuống mặt đất. Có nhiều loại thiên thạch khác nhau nhưng phổ biến nhất là thiên thạch đá (94%). Có tên chondrite, chúng có niên đại hơn 4,5 tỷ năm, là loại đá cổ xưa và nguyên thủy nhất trong hệ Mặt Trời, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên. Chondrite là vật liệu có từ khi hệ Mặt Trời hình thành. Chúng hầu như không thay đổi so với đá từ các hành tinh lớn hơn, có thể hé lộ nhiều thông tin về quá trình hệ Mặt Trời ra đời.
Một loại thiên thạch khác là thiên thạch sắt chứa nhiều sắt hoặc hợp chất sắt - nickel, đôi khi có thêm lượng nhỏ sulfide và khoáng chất carbide. Chúng có nguồn gốc từ tiểu hành tinh lớn đến mức bên trong của chúng tan chảy dưới áp suất cực hạn. Bên trong tiểu hành tinh, do đặc hơn đá, sắt thường chìm dần vào trung tâm. Nói cách khác, đây là những tiểu hành tinh đang trên đà trở thành hành tinh với vỏ đá và lõi sắt nóng chảy, tương tự Trái Đất ngày nay. Nhiều tiểu hành tinh khổng lồ trong số đó sau này va chạm với vật thể khác, bắn ra những khối đá và sắt, đôi khi vượt qua quỹ đạo và rơi xuống Trái Đất.
Giao thoa giữa hai loại trên là thiên thạch đá - sắt. Chúng hình thành với lượng sắt - nickel và khoáng chất đá tương đương nhau, tạo nên kết quả tuyệt đẹp. Trong số tất cả thiên thạch, pallasite có lẽ là loại đẹp nhất. Chúng chứa những tinh thể màu olive - xanh lá cây lớn (một dạng silicate magie - sắt gọi là olivine lẫn trong kim loại. Đôi khi, olivine không xuất hiện như tinh thể đơn lẻ mà dưới dạng chùm. Ở mẫu vật khác, chúng có thể tạo ra hoa văn hình mạng xuyên qua kim loại rắn.
Pallasite rất hiếm gặp, chỉ có khoảng 300 mẫu vật pallasite trong số hơn 60.000 thiên thạch đã được ghi nhận. Chúng thậm chí còn hiếm hơn kim cương, theo Trung tâm Vũ trụ Quốc gia Anh. Pallasite cũng là loại thiên thạch bí ẩn nhất bởi ngày nay, không ai biết chắc chúng hình thành như thế nào.
Quá trình hình thành pallasite là chủ đề gây tranh cãi giữa các nhà khoa học. Pallasite đến từ nhiều tiểu hành tinh khác nhau. Những tiểu hành tinh đó đã tan chảy, phân tách thành cấu trúc nhiều lớp gồm lõi, lớp phủ và vỏ. Một giả thuyết lâu năm là pallasite có nguồn gốc từ ranh giới giữa lớp lõi và lớp phủ, nơi sắt từ lõi xâm nhập vào olivine ở lớp phủ.
Nếu đúng như vậy, pallasite có thể cung cấp thông tin thú vị về cách hành tinh đá như Trái Đất hình thành. "Chúng ta vẫn chưa thể khoan tới lõi Trái Đất, nhưng các nhà địa chất học, địa chấn học và nhiều nhà khoa học khác có thể sử dụng pallasite như hình mẫu về thành phần và cấu trúc của chính Trái Đất để hiểu rõ cấu tạo bên trong của nó", Caroline Smith, giám đốc Bộ sưu tập khoa học Trái Đất ở Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên.
Tuy nhiên, không phải mọi chuyên gia đều tin vào giả thuyết trên. Họ cho rằng va chạm giữa các tiểu hành tinh lớn và nhỏ đã tạo ra pallasite. Trong hệ Mặt Trời hỗn loạn thuở sơ khai, những vụ va chạm có thể gián đoạn hoàn toàn vi thể hành tinh, hòa lẫn vật liệu ở lõi và lớp phủ với nhau.
An Khang (Theo IFL Science)