Tập đoàn McDonald's được thành lập năm 1940, sở hữu chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh đa quốc gia lớn nhất thế giới, phục vụ hơn 69 triệu khách hàng mỗi ngày tại hơn 100 quốc gia tại hơn 40.000 cửa hàng tính đến năm 2021. Doanh thu 23 tỷ USD mỗi năm.
Họ nổi tiếng với bánh mì kẹp thịt, bánh mì kẹp phô mai và khoai tây chiên. Mặt hàng bán chạy nhất là khoai tây chiên.
Một nhà hàng McDonald's ở Quảng trường Thời đại. Ảnh: Business Insider
Gregory Rhymes, 15 tuổi, trú tại Bronx, New York, hầu như ngày nào cũng ăn ở McDonald's kể từ khi 6 tuổi. Cậu cân nặng lên tới 181 kg, dù chỉ cao 1,7 m. Menu yêu thích của cậu mỗi ngày hội ngộ McDonald's là hamburger Big Mac (bao gồm hai miếng thịt bò, phô mai, rau diếp cắt nhỏ, dưa chua, hành tây băm và nước sốt, tất cả kẹp trong hai nửa chiếc bánh mì tròn), thêm một phần khoai tây chiên và kem hoặc sữa lắc.
"Cháu chọn kích thước siêu lớn cho mọi đơn hàng của mình", cậu nói. Gregory sớm phát triển bệnh tiểu đường khi chưa đến tuổi 15.
Hai cô gái cùng quận, Jazlyn Bradley, 19 tuổi và Ashley Pelman, 14 tuổi, cũng là những fan cứng của McDonal's. Điểm chung giữa họ là, đều "lớn lên bằng fast food" và đam mê tất cả các món trong thực đơn của chuỗi đồ ăn nhanh này. Và một điểm chung khác, họ đều béo phì, Jazlyn cao 1,65 m và nặng 122 kg, trong khi cô bé còn lại, Ashley, cao 1,47 m cũng nặng tới 80 kg.
Tháng 11/2002, gia đình Gregory, Jazlyn, Ashley cùng 6 gia đình có con em thừa cân khác đã kiện McDonald's với lý do, việc ăn nhiều đồ ăn của ông lớn fast food này đã khiến con cái họ béo phì, bệnh tật bủa vây.
Cốt lõi của vụ việc, theo các phụ huynh, là công ty đã không cung cấp thông tin cần thiết về các rủi ro sức khỏe liên quan thực phẩm cho thực khách. Đây là vụ kiện đầu tiên chống lại một công ty thực phẩm được ra xét xử.
Đối với McDonald's, vụ kiện này đặc biệt đáng lo ngại. Công ty khi đó đã buộc phải giảm hàm lượng chất béo trong một số sản phẩm của mình, đặc biệt là khoai tây chiên, món hàng "bon miệng" được ưa chuộng nhất của họ.
Các công ty lớn của Mỹ thập kỷ gần đây trở nên cảnh giác với những vụ kiện kiểu này, sau khi nhiều ông lớn trong ngành thuốc lá đã mất cả tỷ đô để dàn xếp với những khách hàng chết vì bệnh ung thư. Họ kiện công ty thuốc lá không cảnh bảo hút thuốc có thể dẫn đến ung thư chết người. Đó là nguyên nhân ra đời dòng cảnh báo bắt buộc ngày nay trên bao thuốc "Smoking kills" - Hút thuốc gây chết người.
Thống kê năm 2022 của McDonald's cho thấy, 9 trên 10 người Mỹ ăn McDonald's ít nhất một lần trong năm. Ảnh: McDonald's
Vụ kiện này còn bùng nổ rất "đúng thời điểm", khi tình trạng béo phì bị cảnh báo gia tăng mạnh ở Mỹ. Nghiên cứu năm 2001 của Hiệp hội Y khoa, cho thấy hơn một nửa số người trưởng thành ở nước này bị thừa cân. Béo phì nghiêm trọng, thời điểm đó, được báo cáo đã gây ra 280.000 ca tử vong mỗi năm, trong đó 11% là trẻ em... Còn con số trẻ em Mỹ béo phì, đã tăng gấp ba lần trong hai thập kỷ qua.
9 phụ huynh này kỳ vọng vụ kiện mang nhiều tính đạo đức hơn là đòi thiệt hại. Các nguyên đơn cáo buộc McDonald's vi phạm Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng, như sau.
Thứ nhất, McDonalds đã không tiết lộ đầy đủ các thành phần và ảnh hưởng sức khỏe của việc ăn thực phẩm có hàm lượng cholesterol, chất béo, muối và đường cao; mô tả thức ăn của họ là bổ dưỡng; và tiếp thị để lôi kéo người tiêu dùng mua mà không tiết lộ những ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe của nó.
Thứ hai, McDonald's tập trung vào các kỹ thuật tiếp thị nhằm khuyến khích trẻ em mua và ăn thực phẩm của họ.
Thứ ba, McDonalds bán các sản phẩm thực phẩm có nhiều cholesterol, chất béo, muối và đường, dù biết rõ những thực phẩm đó gây béo phì và ảnh hưởng có hại cho sức khỏe.
Thứ tư, McDonalds đã không cảnh báo người tiêu dùng các sản phẩm của họ về thành phần, số lượng, chất lượng và mức độ cholesterol, chất béo, muối và về việc chế độ ăn này có thể dẫn đến béo phì và các vấn đề sức khỏe.
Luật sư của các nguyên đơn phụ huynh, cũng gửi bản lập luận dài đến tòa, cho rằng chiến dịch quảng cáo trị giá hàng tỷ USD của chuỗi cửa hàng này khuyến khích trẻ em tìm ra "tính háu ăn" bên trong của mình. "Những người trẻ tuổi không đủ năng lực đưa ra lựa chọn sau sự 'tấn công dữ dội' của quảng cáo và khuyến mãi".
Trong khi đó, Walt Riker, người phát ngôn của McDonald's, phủ nhận việc McDonald's coi trẻ em là mục tiêu quảng cáo của mình. Ông nói: "Không ai quan tâm đến trẻ em nhiều hơn McDonald’s".
Ông chỉ ra những thay đổi trong lối sống khiến người Mỹ ít vận động hơn và dễ béo phì, chứ không hoàn toàn do ăn hamburger và khoai chiên McDonald's.
Các luật sư của McDonald's cho rằng: "Người tiêu dùng đều hiểu những thành phần gì có trong các sản phẩm như bánh mì kẹp thịt và khoai tây chiên, cũng như hậu quả với vòng eo và sức khỏe của một người khi ăn quá nhiều những thực phẩm đó trong một thời gian dài".
"Người ta không ngủ quên và sáng hôm sau thức dậy đột nhiên béo phì", luật sư nêu quan điểm và kiến nghị tòa đình chỉ vụ án.
Trong bản lập luận gửi tòa án, luật sư cho rằng kiến thức cơ bản này đã được biết đến qua nhiều thế hệ. Luật sư trích dẫn lời của chính trị gia lập quốc thế kỷ 18, Benjamin Franklin: ''Để kéo dài tuổi thọ, hãy ăn ít đi" và triết gia thế kỷ 19, Henry David Thoreau: ''Có sự khác biệt giữa ăn và uống để có sức lực và ăn chỉ để sướng mồm".
Ông Steven C. Anderson, Chủ tịch Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia, đại diện cho 858.000 doanh nghiệp trên khắp nước Mỹ, từ các quán cà phê nhỏ đến các chuỗi lớn như McDonald's, cho hay vụ kiện đã thu hút được sự chú ý của đông đảo công chúng và cả các ông chủ doanh nghiệp lớn. "Song bản thân tôi thấy những vụ kiện như vậy thấy chúng thật phù phiếm", ông nói.
Tòa án cũng nhận thấy vậy.
Sau gần 3 tháng ầm ĩ truyền thông thế giới, ngày 22/1/2003, thẩm phán liên bang ở Manhattan đã bác bỏ đơn kiện. Ông tuyên bố làm như vậy "để mọi người phải chịu trách nhiệm về những gì họ ăn".
"Phán quyết này được hướng dẫn bởi nguyên tắc rằng, hậu quả pháp lý không nên gắn liền với việc tiêu thụ bánh mì kẹp thịt và các loại đồ ăn nhanh. Trừ khi người tiêu dùng không nhận thức được sự nguy hiểm của việc ăn những thực phẩm đó".
Thẩm phán cho biết, các nguyên đơn đã không chứng minh được rằng McDonald's có các hành vi lừa đảo và người tiêu dùng không có đủ khả năng tiếp cận thông tin về các sản phẩm. "Chẳng ai bị buộc phải ăn ở McDonald’s cả", thẩm phán nói.
Phán quyết ngay lập tức giúp kéo cổ phiếu của McDonald's tăng 5 cent trong phiên giao dịch buổi chiều, ở mức 15,39 USD.
Trước đây, liên quan cảnh báo sản phẩm từng xảy ra vụ kiện 2,9 triệu USD từ cốc cà phê nóng.
Hải Thư (Theo Justia, NYT, Havard Library, Guardian)