"Trong khi công khai mô tả là động thái thiện chí có lợi cho châu Phi, phương Tây thực tế đã trơ trẽn lợi dụng thỏa thuận chỉ để làm giàu cho những doanh nghiệp Mỹ và châu Âu bán lại ngũ cốc từ Ukraine", Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết trong bài đăng trên website Điện Kremlin hôm nay, nhắc đến Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen.
Theo ông Putin, những quốc gia nghèo nhất như Ethiopia, Sudan, Somalia, Yemen và Afghanistan nhận được chưa đến 3% nguồn cung ngũ cốc trong sáng kiến. Trong khi đó, hơn 70% ngũ cốc xuất khẩu của Ukraine có điểm đến là những quốc gia thu nhập cao, bao gồm cả thành viên Liên minh châu Âu (EU).
Ông chủ Điện Kremlin cáo buộc phương Tây còn cản trở các nỗ lực của Nga nhằm vận chuyển phân bón miễn phí cho những quốc gia nghèo. Moskva chỉ thực hiện được hai đợt chuyển hàng gồm 20.000 tấn cho Malawi và 34.000 tấn cho Kenya. Hơn 200.000 tấn "vẫn đang bị châu Âu giữ lại một cách vô đạo đức", ông nói.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Điện Kremlin ngày 4/7. Ảnh: AFP
"Đây là một sáng kiến đơn thuần vì mục đích nhân đạo, lẽ ra phải được miễn trừ khỏi mọi biện pháp trừng phạt", ông cho biết thêm.
Ông Putin khẳng định Nga sẽ thay thế Ukraine xuất khẩu ngũ cốc và cung cấp miễn phí cho các nước nghèo. "Nga sẽ tiếp tục nỗ lực hết mình để tạo ra nguồn cung ngũ cốc, thực phẩm, phân bón và hàng hóa khác cho châu Phi", ông chủ Điện Kremlin nói.
Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen được Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian đàm phán và ký tại Istanbul vào tháng 7/2022, cho phép Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngô, lúa mì và các loại nông sản bằng đường biển. Đổi lại, phân bón và ngũ cốc Nga sẽ được nới lỏng các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Nga ngày 17/7 rút khỏi sáng kiến, cho rằng những điều khoản liên quan đến Moskva trong thỏa thuận không được thực thi. Liên minh châu Phi sau đó "lấy làm tiếc" liên quan việc Nga dừng tham gia sáng kiến.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 19/7 tuyên bố mọi tàu hướng đến cảng Ukraine giáp Biển Đen sẽ bị coi là phương tiện vận chuyển hàng quân sự, nhưng chưa nêu phương án xử lý. Ukraine một ngày sau có động thái tương tự, coi tất cả tàu đến các cảng Nga kiểm soát dọc Biển Đen là phương tiện có khả năng chở hàng quân sự.
Nga cho biết Moskva sẵn sàng xem xét quay lại thỏa thuận nếu "thấy những kết quả chắc chắn, thay vì những lời hứa hẹn". Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Vershinin ngày 21/7 cho biết Nga đang nghiên cứu về các tuyến đường xuất khẩu ngũ cốc mới.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hơp Quốc vẫn có thể giúp Kiev duy trì một hành lang trên biển an toàn và kiểm tra các tàu chở ngũ cốc. Ông Zelensky ngày 22/7 đã đề nghị lãnh đạo NATO triệu tập cuộc họp Hội đồng NATO - Ukraine để thảo luận về an ninh Biển Đen, đặc biệt là về một hành lang cho ngũ cốc Ukraine xuất khẩu.
Hành lang an toàn theo Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen. Đồ họa: Guardian
Như Tâm (Theo TASS, AFP)