Khoảng 30 phút sau khi có báo động cháy rừng ở khu vực Palisades phía tây bắc Los Angeles sáng 7/1, hệ thống bộ đàm của sở cứu hỏa thành phố nhận được thông tin từ hiện trường: "Lửa bùng lên ở khu vực rất gần với đám cháy đêm giao thừa. Có vẻ đám cháy này sẽ lan rất nhanh".
Không lâu sau, một lính cứu hỏa gọi vào tổng đài hối thúc tăng viện khẩn cấp, cảnh báo lửa lan rất nhanh về khu đô thị lân cận vì có nhiều cây khô cùng bụi rậm.
Trong vòng một tuần sau đó, Palisades trở thành vụ cháy rừng có diện tích lớn nhất trong "tam giác bão lửa" bủa vây thành phố Los Angeles, phía nam bang California. Tính đến ngày 13/1, gần 9.600 hecta ở khu vực này bị thiêu rụi với hàng nghìn ngôi nhà và đất rừng, trong khi lực lượng cứu hỏa mới kiểm soát được khoảng 11% đám cháy, theo Reuters.
Giới chức Los Angeles đang điều tra nguyên nhân vụ cháy rừng ở Palisades. Tuy nhiên, ảnh vệ tinh và lời kể của người dân trong khu vực cho thấy lửa bùng phát vào ngày 7/1 ở cùng sườn đồi từng xảy ra một vụ cháy khác do người dân đốt pháo hoa mừng năm mới.
Ảnh vệ tinh ngày 7/1 khu vực khởi phát vụ cháy rừng Palisades. Đồ họa: Washington Post
Margaret Stewart, người phát ngôn Sở Cứu hỏa Los Angeles, cho biết lính cứu hỏa địa phương nhận được tin báo cháy ở khu rừng phía đông bắc khu đô thị Palisades không lâu sau đêm giao thừa.
Một người dân địa phương nói với điều tra viên thuộc Cục quản lý Rượu, Thuốc lá, Súng và thuốc nổ (ATF) rằng gia đình ông nghe thấy tiếng pháo hoa trên ngọn đồi vào khoảng 0h20 ngày 1/1 và nhìn thấy lửa bùng lên.
"Nhiều người vào rừng tiệc tùng trong đêm, bất chấp cảnh báo. Họ đáng lẽ phải biết điều hơn", nhân chứng này kể lại.
Lửa lan rộng khoảng 1,2 - 3,2 hecta trước khi được lực lượng cứu hỏa khống chế. Vào thời điểm đó, gió không quá mạnh và trực thăng cứu hỏa được điều động nhanh chóng đến hiện trường để phun nước.
4 đội ứng phó cháy rừng mất khoảng 4 tiếng để khống chế đám cháy do pháo hoa gây ra. Đến 4h46 ngày 1/1, Sở Cứu hỏa Los Angeles kết luận đám cháy đã được dập tắt và sẽ triển khai lực lượng dọn dẹp hậu quả để "đảm bảo lửa không bùng lên trở lại".
Khoảng 6 ngày sau, khi gió khô Santa Ana tràn về, người dân phát hiện cột khói bốc lên từ cùng sườn đồi Temescal, thuộc dãy núi Santa Monica, cũng là nơi từng xảy ra đám cháy rừng trước đó.
Ảnh từ vệ tinh vào lúc 10h45 ngày 7/1, khoảng 20 phút sau khi những video về cháy rừng ở Palisades lan truyền trên mạng xã hội, cho thấy cột khói xuất phát từ cùng khu vực cháy rừng vào đêm giao thừa và hướng về phía nam.
Darrin Hurrwitz, cư dân Los Angeles, kể rằng anh ngửi thấy mùi khói khi leo núi vào khoảng 9h ở đồi Skull Rock, dưới chân ngọn đồi bị cháy vào rạng sáng 1/1, nhưng khi đi đến cuối đoạn đường mòn thì không còn ngửi thấy gì nữa.
Người dân sống quanh đó cho rằng tàn lửa từ đám cháy đêm giao thừa chưa tắt hẳn và đã bùng lên khi gặp gió Santa Ana mạnh trong điều kiện trời hanh khô, độ ẩm thấp.
Vụ cháy ở sườn đồi Temescal vào ngày 1/1 (trái) và ngày 7/1 được chụp lại bởi Don Griffin, cư dân địa phương. Ảnh: SF Chronicle
Don Griffin, sống gần đồi Temescal, chụp lại hình ảnh vụ cháy vào rạng sáng 1/1 ở phía đông bắc Palisades và đến ngày 7/1 cũng chụp được hình ảnh đám cháy bùng phát trở lại ở cùng sườn đồi. Hai tấm ảnh cho thấy xuất phát điểm của hai vụ cháy dường như rất gần nhau, theo các chuyên gia.
"Không còn nghi ngờ gì, với những điều kiện này, đặc biệt trong thời tiết hanh khô, lửa thường cháy âm ỉ sâu trong khu vực đã bị thiêu rụi. Chúng khó có thể bị dập tắt hoàn toàn, dù bề mặt sũng nước", Terry Taylor, cựu điều tra viên cháy rừng ở California, nhận định.
Alan Carlson, cựu chỉ huy phó các cơ quan cứu hỏa Bắc California, có 50 năm kinh nghiệm điều tra cháy rừng, phân tích rằng những đám cháy với diện tích khoảng 3 hecta có nguy cơ bùng phát trở lại rất cao. Gió mạnh vào đầu tuần qua có thể đã thổi tro tàn cháy âm ỉ bay ra khỏi vành đai kiểm soát ban đầu của lực lượng cứu hỏa.
"Nhìn qua hai tấm ảnh, tôi cũng đồng tình với nhận định hai vụ cháy này trùng khu vực. Khó có thể kết luận chính xác khi tôi không thể thấy những gì diễn ra phía bên kia sườn đồi, song hướng gió phù hợp với giả thuyết đám cháy đầu tiên đã bùng phát trở lại", Carlson bình luận.
Một số vụ cháy rừng nghiêm trọng nhất lịch sử Bờ Tây nước Mỹ cũng khởi phát từ tro tàn cháy âm ỉ nhưng không được phát hiện và dập tắt kịp thời. Điển hình là vụ cháy Oakland vào năm 1991 khiến 25 người thiệt mạng, hay gần đây hơn là thảm họa cháy rừng ở đảo Maui thuộc bang Hawaii vào năm 2023, tàn phá thị trấn Lahaina và khiến ít nhất 102 người chết.
Mùa hè năm 2024, chính quyền bang California cũng mở chiến dịch tuyên truyền trên mạng xã hội, cảnh báo người dân rằng thời tiết hanh khô và độ ẩm thấp có thể khiến những đám cháy đã được dập tắt bùng phát trở lại. Lửa có thể âm ỉ trong thân cây hoặc bộ rễ sâu dưới đất, dù bề mặt không còn cháy.
Cảnh sát kiểm tra những chiếc ôtô cháy trơ khung trên đại lộ Sunset vào ngày 12/1, sau khi người dân bỏ xe giữa đường để sơ tán vào ngày 7/1. Ảnh: AFP
Jacob Bendix, chuyên gia về địa lý và môi trường tại Đại học Syracuse, New York, công bố nghiên cứu vào năm 2018 rằng những vụ cháy rừng có thể âm ỉ tàn tro trong vòng 10 ngày sau khi đám cháy được khống chế và có nguy cơ bùng lên lại nếu gặp những cơn gió đủ mạnh.
Michael Gollner, chuyên gia về cháy tại Đại học California, có cùng quan điểm này. Dù lưu ý rằng vẫn còn quá sớm để kết luận chính xác nguyên nhân vụ cháy rừng Palisades, ông đánh giá rất có khả năng thời tiết hanh khô và gió mùa Santa Ana đã khiến vụ cháy đêm giao thừa "hồi sinh".
Vụ cháy trước đó cũng có diện tích đáng kể, thách thức các nỗ lực kiểm tra và dập lửa triệt để. Thông thường, lính cứu hỏa phải trực tiếp tuần tra hiện trường vụ cháy, liên tục đánh giá nguy cơ lửa bùng lên trở lại. Tuy nhiên, Sở Cứu hỏa Los Angeles thừa nhận cơ quan này không có thông lệ duy trì kiểm tra liên tục những điểm cháy rừng đã được dập tắt.
"Ai cũng hiểu rằng những vụ cháy rừng luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng lên trở lại. Vụ cháy một tuần trước đó hoàn toàn có thể châm ngòi cho đám cháy lớn hơn hiện nay", Gollner nói.
Thanh Danh (Theo Washington Post, SF Chronicle, LA Times, Reuters)