Không quân Israel ngày 2/1 xác nhận đã điều 120 đặc nhiệm tham gia chiến dịch đột kích nhằm phá hủy "nhà máy chế tạo tên lửa của Iran tại Syria" hồi tháng 9/2024. Vào thời điểm đó, ông Bashar al-Assad vẫn nắm quyền tại Syria và Israel chưa triển khai các đợt tấn công cường độ cao nhằm vào nhóm vũ trang Hezbollah ở Lebanon.
Mục tiêu mà Israel nhắm đến có biệt danh "Cơ sở ngầm", nằm trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu Khoa học (SSRC) của Syria và sâu trong lòng núi gần thành phố Masyaf thuộc tỉnh Hama, cách biên giới Syria - Israel khoảng 200 km về phía bắc và bờ biển phía tây Syria khoảng 45 km.
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nói rằng cơ sở này đóng vai trò chủ chốt trong chương trình của Iran nhằm trang bị vũ khí cho Hezbollah. Đơn vị Đặc nhiệm số 5101 "Shaldag" và Đơn vị Tìm kiếm Cứu nạn số 669 của không quân Israel được chọn làm nhiệm vụ.
Mô phỏng kết cấu nhà máy tên lửa ngầm tại Syria. Video: IDF
Iran bắt đầu lên kế hoạch xây dựng nhà máy ngầm tại Syria từ năm 2017 để tránh đòn tập kích của đối phương. Cơ sở nằm ở độ sâu 70-130 m trong lòng núi, không thể bị phá hủy trong các cuộc không kích. Iran bắt đầu đào hầm trong khuôn viên SSRC cuối năm 2017 và hoàn thành sau đó 4 năm.
Theo IDF, công trình được xây dựng theo hình móng ngựa với một cổng để vận chuyển nguyên liệu đầu vào, một cổng khác đưa sản phẩm hoàn thiện ra ngoài. Một lối ra khác gần đó phục vụ hậu cần và dẫn đến văn phòng nối với khu vực sản xuất.
Dọc theo khu hình móng ngựa là ít nhất 16 phòng chứa dây chuyền sản xuất rocket và tên lửa, trong đó có máy trộn nguyên liệu, phòng chế tạo thân vỏ và phòng sơn.
Nhà máy tên lửa ngầm vẫn chưa hoàn thiện vào thời điểm Israel mở chiến dịch. Theo ước tính của IDF, cơ sở hoàn chỉnh có thể chế tạo 100-300 quả đạn mỗi năm, trong đó có tên lửa tầm bắn 300 km, tên lửa dẫn đường chính xác tầm bắn 130 km và rocket có thể đánh trúng mục tiêu ở khoảng cách 40-70 km.
Nhờ vị trí gần biên giới Syria - Lebanon, cơ sở cũng giúp rút ngắn đáng kể tuyến đường vận chuyển tên lửa và linh kiện cho Hezbollah. Các đoàn xe chở vũ khí từ Iran qua Syria để tới Lebanon từng bị không quân Israel tấn công nhiều lần trong những năm qua.
Giới chức Israel đề xuất ý tưởng phá hủy cơ sở ngầm ở Syria từ nhiều năm trước, song chỉ cân nhắc nghiêm túc sau khi bùng phát xung đột giữa nước này và các nhóm vũ trang trong khu vực.
Hai tháng trước chiến dịch, binh sĩ thuộc đơn vị Shaldag và Đơn vị 669 bắt đầu diễn tập theo nhiều kịch bản, nhằm đảm bảo luôn có phương án dự phòng nếu chiến dịch chệch kế hoạch. IDF cũng tăng cường thu thập dữ liệu tình báo để xác định vị trí đổ bộ, cách xâm nhập và phá hủy nhà máy, cũng như những mối đe dọa mà họ có thể đối mặt như phòng không và lực lượng mặt đất Syria.
Không quân Israel chọn ngày 8/9/2024 để mở chiến dịch vì nhiều lý do, trong đó có điều kiện thời tiết thuận lợi để trực thăng chở binh sĩ tới khu vực tác chiến.
Tối hôm đó, 100 lính đặc nhiệm thuộc đơn vị Shaldag và 20 thành viên Đơn vị 669 lên 4 trực thăng vận tải hạng nặng CH-53 Yasur để tới Syria, kèm theo hai trực thăng vũ trang yểm trợ trên không.
Không quân Israel điều 21 tiêm kích, 5 máy bay không người lái (UAV) và 14 máy bay các loại hỗ trợ chiến dịch. 30 chiến đấu cơ tại Israel cũng nhận lệnh sẵn sàng xuất kích nhằm đề phòng trường hợp xảy ra tình huống ngoài kế hoạch.
6 trực thăng bay thấp dọc bờ biển Lebanon trước khi vào Syria để tránh radar và phòng không đối phương. Khu vực Masyaf khi đó có lưới phòng không dày đặc thứ hai Syria, chỉ sau thủ đô Damascus, với hàng chục radar và hệ thống phòng không.
Diễn biến chiến dịch đột kích nhà máy tên lửa ngầm tại Syria của đặc nhiệm Israel tháng 9/2024. Video: IDF
Nhóm trực thăng Israel mất 18 phút để bay từ nơi xuất phát tới nhà máy ngầm ở Syria và không bị phát hiện.
Cùng lúc đó, tiêm kích và UAV phối hợp với chiến hạm Israel mở đợt tập kích lớn nhằm vào cơ sở của SSRC và một số địa điểm khác ở Syria, nhằm che giấu hành tung của nhóm trực thăng và đánh lạc hướng quân đội Syria, khiến họ nghĩ rằng đây là đợt không kích giống hàng trăm sự việc khác diễn ra trong nhiều năm qua.
Trận tập kích cũng nhằm mục đích đánh lạc hướng và dụ binh sĩ Syria khỏi SSRC. Tuy nhiên, hàng chục quân nhân Syria đã di chuyển tới địa điểm này khi chiến dịch đột kích bắt đầu, khiến IDF quyết định không kích các con đường xung quanh.
Trực thăng CH-53 đầu tiên hạ cánh gần lối vào, thả một số đặc nhiệm. Hai chiếc khác đáp xuống các điểm cao xung quanh trung tâm khoa học. Máy bay cuối cùng quần thảo vài phút rồi hạ cánh gần chiếc đầu tiên, thả thêm đặc nhiệm.
4 trực thăng sau đó bay tới điểm tập kết để chờ nhóm đặc nhiệm. 20 thành viên Đơn vị 669 vẫn ở trên trực thăng, sẵn sàng sơ tán và hỗ trợ đồng đội bị thương trong chiến đấu.
Theo IDF, cơ sở chưa đạt công suất vận hành đầy đủ và có ít lính gác, không có người ở bên trong khi chiến dịch đột kích diễn ra. Thách thức lớn nhất mà nhóm đặc nhiệm Israel đối mặt là vượt qua những cánh cửa chịu lực ở lối vào cơ sở ngầm.
50 phút sau khi phát động chiến dịch, toán đặc nhiệm đầu tiên xâm nhập thông qua lối vào phục vụ hậu cần và dẫn tới khu văn phòng. Họ tiếp cận hai cổng chính từ bên trong và dùng xe nâng hàng để mở cửa. IDF trước đó nhận định cơ sở ngầm sẽ có xe nâng hàng và cử một số đặc nhiệm đi học cách điều khiển phương tiện này.
Nhóm mang theo thuốc nổ lúc này đã có mặt ở lối vào, sử dụng xe địa hình 4 bánh để tăng tốc di chuyển và cài thuốc nổ.
50 đặc nhiệm Israel di chuyển dọc theo dây chuyền sản xuất trong cơ sở ngầm, cài thuốc nổ vào tất cả thiết bị, đặc biệt là ba máy trộn nhiên liệu. 50 người còn lại bảo vệ vòng ngoài.
Vị trí thành phố Masyaf, Syria và Israel. Đồ họa: Al Jazeera
Tiêm kích Israel tiếp tục oanh tạc khu vực xung quanh để ngăn binh sĩ Syria tiếp cận. Sau khi cài xong khoảng 300 kg thuốc nổ và đấu nối với kíp đặt ở cổng vào, đặc nhiệm Israel rút về điểm hạ cánh ban đầu và lên trực thăng, kết thúc cuộc xâm nhập kéo dài hai tiếng rưỡi.
Một chuyên gia chất nổ của đơn vị Shaldag sau đó đóng kíp, kích hoạt vụ nổ. Các binh sĩ tham gia chiến dịch cho biết có thể nhìn thấy vụ nổ trong cơ sở ngầm và cảm thấy nó "như một trận động đất nhỏ".
4 chiếc CH-53 cất cánh, bay ra biển rồi trở về Israel. Đặc nhiệm Israel bỏ lại một số thiết bị, trong đó có xe địa hình. Họ cũng thu được một số tài liệu cho thấy cơ sở ngầm sắp đi vào hoạt động. Hàng trăm binh sĩ Syria ập vào khuôn viên SSRC khoảng một tiếng sau khi đặc nhiệm Israel rời đi.
Quân đội Israel cho biết đã hạ khoảng 30 lính gác và binh sĩ Syria trong chiến dịch, trong khi truyền thông Syria đưa tin 14 người thiệt mạng và 43 người bị thương trong vụ tấn công.
IDF đánh giá chiến dịch thành công khi phá hủy được mục tiêu và không binh sĩ nào bị thương vong trong suốt chiến dịch. Theo giới chức Israel, cơ sở ngầm hiện không còn hoạt động và Iran đã rút lực lượng khỏi Syria sau khi chính quyền cựu tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ.
Nguyễn Tiến (Theo ToI, AFP, AP)