Bộ Quốc phòng Nga ngày 3/10 tuyên bố các đơn vị thuộc cánh quân Đông đã "giải phóng hoàn toàn" thành phố Ugledar thuộc tỉnh Donetsk.
Không rõ quân số được Nga huy động cho chiến dịch tấn công Ugledar, nhưng truyền thông nước này cho biết lực lượng tham chiến gồm các đơn vị thuộc Lữ đoàn Hải quân đánh bộ số 40, Lữ đoàn Bộ binh cơ giới số 36 và 37, Lữ đoàn xe tăng số 5, Trung đoàn Bộ binh cơ giới số 430 và Lữ đoàn Đặc nhiệm số 14.
Khu vực tây nam Ugledar trong video được truyền thông Nga đăng ngày 4/10. Video: RIA Novosti
Thông tin được đưa ra một ngày sau khi quân đội Ukraine tuyên bố rút lực lượng khỏi Ugledar để "bảo toàn binh lực và thiết bị quân sự, đảm bảo cho những hoạt động tiếp theo", đánh dấu thời điểm thành phố thất thủ trước những cuộc tấn công của Nga.
Truyền thông Ukraine nói rằng những nhóm binh sĩ cuối cùng thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 72, đơn vị phòng thủ ở Ugledar suốt hơn hai năm, đã rời khỏi thành phố vào đêm 1/10.
Nằm cách thủ phủ Donetsk của tỉnh cùng tên khoảng 50 km về phía tây nam, Ugledar có dân số khoảng 14.000 người trước chiến sự, song đã giảm xuống dưới 100 vào giai đoạn cao điểm giao tranh. Lực lượng Nga hôm 4/10 thông báo tìm thấy tổng cộng 115 cư dân trong các hầm trú ẩn ở Ugledar sau khi kiểm soát thành phố.
Khác với các thành phố thông thường, Ugledar không có những căn nhà biệt lập, mà chủ yếu là các tòa chung cư nhiều tầng được xây dựng từ thập niên 1960. Điều này khiến nó được ví như "thành phố pháo đài", nhờ chênh lệch độ cao với khu vực xung quanh và các tòa nhà cao tới 27 mét có thể gia cố để làm lô cốt.
Từ thành phố này, binh sĩ Ukraine có thể quan sát khu vực ở cách xa hàng chục km, chỉ điểm cho pháo binh và thiết bị bay không người lái (drone) tập kích các đơn vị Nga đang hành quân và tuyến hậu cần đối phương trong khu vực. Các mỏ than với những công trình cao tầng xung quanh thành phố cũng là những cứ điểm kiên cố và trạm quan sát đắc lực của quân đội Ukraine.
Binh sĩ Ukraine ở tiền tuyến gần thành phố Ugledar tháng 2/2023. Ảnh: AFP
Ngoài lợi thế điểm cao, Ugledar còn có vai trò quan trọng chiến lược, được ví như "chiếc đinh cố định" có nhiệm vụ kết nối hai phòng tuyến được Kiev xây dựng ở khu vực. Thành phố là chốt chặn cuối cùng trước phần lãnh thổ mà Ukraine còn kiểm soát ở phía nam tỉnh Donetsk, cũng như nằm cách ranh giới địa chính của tỉnh Zaporizhzhia khoảng 40 km về phía đông.
Những yếu tố trên khiến Ugledar trở thành mắt xích quan trọng trong lớp phòng thủ của Ukraine ở tây nam Donetsk, ngăn các đơn vị Nga thọc sườn hàng loạt thành phố trọng yếu và không thể dùng tuyến đường sắt Donetsk - Volnovakha cho mục đích quân sự.
"Ugledar đã cản bước tiến của quân đội Nga ở mặt trận phía đông suốt hơn hai năm qua. Nhổ được chiếc đinh này sẽ giải phóng áp lực đối với lực lượng của Moskva tại khu vực", David Handelman, nhà phân tích quân sự người Israel, nhận định.
Giành được Ugledar sẽ giúp lực lượng Nga chọc thủng phòng tuyến then chốt của Ukraine tại tỉnh Donetsk, thay đổi cán cân sức mạnh trong khu vực, cải thiện khả năng phòng thủ thành phố Melitopol gần đó, bảo vệ tuyến cao tốc Donetsk - Mariupol và ngăn những cuộc pháo kích nhằm vào Volnovakha.
"Thành phố có tầm quan trọng chiến lược với cả Nga và Ukraine. Đó là lý do đối phương chống đỡ quyết liệt và làm mọi cách để bám trụ thành phố. Địa thế của Ugledar cũng khiến lực lượng Nga gặp rất nhiều khó khăn khi tiếp cận và tấn công", Denis Pushilin, tỉnh trưởng Donetsk do Moskva bổ nhiệm, cho hay.
Không chỉ quan trọng về mặt quân sự, kiểm soát Ugledar còn là thắng lợi mang tính biểu tượng với Nga, do đô thị này được coi là cứ điểm kiên cố bậc nhất và là một trong các thành trì cuối cùng của Ukraine ở vùng Donbass, gồm tỉnh Donetsk và Lugansk.
Lính Nga khai hỏa tên lửa chống tăng Kornet tại tỉnh Donetsk hồi tháng 3. Ảnh: RIA Novosti
Trong năm đầu xung đột, Ugledar là một trong số ít mặt trận mà lực lượng Ukraine làm chậm được bước tiến của quân đội Nga, gây gián đoạn chiến lược tấn công chớp nhoáng của đối phương.
Moskva sau đó nhiều lần tìm cách công phá Ugledar nhưng không thành công, thậm chí còn hứng chịu tổn thất nặng nề. Các chỉ huy Nga tại thực địa đã hứng chịu chỉ trích dữ dội vì những thiệt hại nghiêm trọng trong chiến dịch này.
"Đây có thể là một trong những bước ngoặt tại vùng Donbass", cây bút Evgeniy Balakin của RIA Novosti bình luận.
Trong khi đó, Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho rằng Ugledar có ý nghĩa lớn về mặt chiến thuật, nhưng không phải trung tâm hậu cần quan trọng của Ukraine.
"Cục diện chiến sự tại Donetsk gần như không thay đổi sau khi Moskva giành được Ugledar. Các đơn vị Nga đã kiểm soát phần lớn tuyến đường ra vào thành phố từ trước ngày 1/10, đồng nghĩa là họ đã có khả năng giám sát và tập kích các tuyến hậu cần của Ukraine tại mặt trận này", báo cáo của ISW có đoạn.
Ugledar có thể trở thành bàn đạp để Nga mở thêm mũi tiến công, gây sức ép lên trung tâm hậu cần chiến lược Pokrovsk cách đó khoảng 30 km về phía bắc. Tuy nhiên, đây không phải nhiệm vụ dễ dàng vì địa hình giữa hai thành phố chủ yếu là những cánh đồng trống và bằng phẳng, khiến lực lượng hành quân rất dễ bị phát hiện và hứng đòn tập kích.
Vị trí Ugledar. Đồ họa: RYV
Dù vậy, hướng tấn công từ Ugledar vẫn có thể gây thêm khó khăn cho lực lượng Ukraine đang đóng giữ tại Kurakhovo, một trong các thành trì quan trọng của Kiev tại Donetsk và cũng là chốt chặn phía nam Pokrovsk.
"Đối phương sẽ không thể áp sát hoặc tiến vào Pokrovsk trừ khi đẩy lui được lực lượng của chúng tôi ra khỏi Kurakhovo. Nếu không làm được điều này, họ sẽ bị hở sườn và có thể hứng đòn đánh nghiêm trọng từ bên hông", Ivan Tymochko, chủ tịch Hội đồng Quân dự bị của lục quân Ukraine, cho hay.
"Lực lượng Nga khó lòng tiến công chớp nhoáng và đạt những kết quả lớn về tác chiến sau khi giành Ugledar, vì cần bảo đảm dọn sạch thành phố để biến nó thành điểm tập kết phù hợp cho những chiến dịch tương lai. Phòng tuyến Ukraine cũng khó lòng sụp đổ ngay sau sự kiện này, do Kiev đã xây dựng hàng loạt cứ điểm ở phía đông bắc thành phố", ISW nhận định.
Phạm Giang (Theo AP, Reuters, RIA Novosti)