Vì nhà nghèo nên mẹ tôi không có tiền mua thức ăn, lo đủ gạo ăn là đã khó khăn lắm rồi. Thức ăn thường xuyên của mẹ con tôi là cà muối, dưa cải muối và những con cá đồng tôi soi được. Mỗi ngày mẹ mua cho tôi ba cây nứa khô, tôi đập dập ba cây nứa bó lại thành một bó đuốc dài để đi soi. Nghề soi cá đêm phải đi một mình, đi nhiều người chân lội ầm ĩ, cá chạy hết. Một mình tôi giữa cánh đồng mênh mông, tay trái cầm cây đuốc khua khua, tay phải cầm cái nơm trông thấy cá thì úp. Không phải hôm nào cũng bắt được cá. Có hôm tôi soi tàn bó đuốc mà chỉ được hai con rô to bằng hai ngón tay. Tôi chợt nghĩ tới cái đó của ông Thanh. Hai mẫu ruộng nhà ông Thanh ở cuối đồng. Nước cả cánh đồng dồn xuống đó, cá trên đồng cũng dồn về đó. Ông Thanh đắp một cái đập, đặt một cái đó lớn để đơm cá. Mỗi đêm ông Thanh bắt được khoảng 10 cân cá. Tôi mò đến chòi canh cá của ông Thanh. Lúc này ông đã ngủ say rồi. Tôi lấy cái xẻng của ông đi ra đập nước, phá cái đập cho nước ào ào chảy xuống kênh. Nghe tiếng nước chảy mạnh, ông Thanh choàng dậy đi kiểm tra thì thấy cái đập nước bị vỡ rồi. Ông hì hục đắp lại đập. Lúc đó tôi đang lặn dưới nước nên ông không nhìn thấy. Tôi xách cái giỏ cá nặng nhất mang đi. Về nhà mẹ tôi hỏi: "Có được cá không con?". Mẹ tôi châm đèn ra xem, tay nhấc nhấc thử cái giỏ cá. "Nhiều quá, khoảng 5 cân. Nhưng đây không phải cái giỏ nhà mình. Chỉ ông Thanh mới có cái giỏ to như thế này". Mờ sáng hôm sau mẹ tôi mang cái giỏ cá đến trả cho ông Thanh và xin lỗi ông. Về nhà mẹ tôi nói: "Đêm hôm qua con đã phạm tội nặng. Trộm cắp là một tội rất nặng. "Ngủ ngày quen mắt, trộm cắp quen tay". Sau này người ta sẽ nhìn con bằng con mắt cảnh giác và khinh bỉ, nhục lắm. Nhà ta nghèo thật nhưng "áo rách phải giữ lấy lề", không được trộm cắp của người khác. Con làm mẹ buồn quá". Mẹ gạt ngang nước mắt và giục tôi ăn sáng để đi học. Chưa bao giờ mẹ chửi mắng hoặc đánh đập tôi. Khi giận con mẹ chỉ khóc. Tôi rất sợ những giọt nước mắt của mẹ vì nó làm tôi day dứt mãi.
Mẹ tôi nghiện trầu thuốc. Những lá trầu vàng thì mẹ tôi có thể xin nhà hàng xóm, nhưng quả cau thì không xin được. Ăn trầu mà không có cau thì không ra gì. Vì vậy hễ ai nhờ tôi trèo lấy cau là tôi làm ngay. Đây là một việc mệt mỏi và nguy hiểm. Khi trèo lên ngọn cây cau, tay trái tôi phải bám chặt ngọn cây, còn tay phải thì dùng con dao sắc cắt buồng cau và xách cả buồng cau tụt xuống đất, sơ sẩy một chút là ngã. Người ta trả công cho tôi khoảng 5-6 trái cau, tôi mang về để mẹ ăn trầu. Nhưng không phải ngày nào cũng có người nhờ tôi trèo cau. Thấy cơi trầu của mẹ đã hết cau rồi, đêm đó tôi không đi soi cá mà gọi bạn bè chia làm hai phe chơi trò đánh trận. Lợi dụng trò chơi, tôi trèo lên ngọn một cây cau vặt 5 quả cau mang về cho mẹ. "Làm sao con có cau?". "Con nhặt những quả cau rụng". "Đây không phải cau rụng. Cau rụng nó phải vàng chứ không tươi xanh như thế này". Thế là mẹ tôi lại phải đi trả cau và xin lỗi người ta.
(Còn nữa)
Tiểu phẩm của Khánh Hoàng