Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn đàn nhạc Chopin tiễn biệt mẹ

Trước khi lên đàn và sau khi kết thúc bản nhạc, ông áp mặt và tay lên quan tài vĩnh biệt mẹ. Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn khóc khi chia sẻ những hồi ức về mẹ. Bản nhạc Hành khúc tang lễ (Funeral March)của Chopin, từng được ông đàn tặng người bố quá cố - nhà thơ Đặng Đình Hưng - ở một dịp tưởng niệm ông năm 2021.

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn đàn bản Chopin tiễn biệt mẹ - nghệ sĩ Thái Thị Liên, ở tang lễ bà, sáng 4/2, tại Hà Nội. Ảnh: Tùng Đinh

Bà qua đời lúc 9h37 ngày 31/1, tại nhà riêng ở Hà Nội, thọ 105 tuổi. Sinh thời, bà Thái Thị Liên chuẩn bị hậu sự cho mình từ cách đây 5 năm. Bà dặn dò hai di nguyện. Một là, tiền phúng viếng sẽ được trao cho Bệnh viện Lao phổi Trung ương, nơi từng cứu sống bà hơn 60 năm trước. Hai là, nghệ sĩ Đặng Thái Sơn - con trai yêu quý - sẽ chơi bản Funeral March bà yêu thích trong tang lễ của bà.

Sáng hôm 31/1, khi đang ở Seoul (Hàn Quốc), ông vẫn liên lạc về nhà và được anh trai thông báo các chỉ số của mẹ vẫn ổn. Thế nhưng, chỉ vài tiếng sau, bà chuyển biến xấu và qua đời. Ông nói: "Khi còn sống, mỗi khi nghe tin ai đó qua đời, mẹ tôi chỉ có mong muốn bà cũng được ra đi thanh thản, không đau đớn, nay đã toại nguyện. Không ai có thể tránh khỏi quy luật sinh, lão, bệnh, tử. Cuối cùng, chúng ta đều sẽ gặp nhau ở một cõi khác".

Đặng Thái Sơn nói mãn nguyện vì năm qua có kỳ nghỉ dài bên mẹ, từ trước Giáng sinh đến qua Tết Dương lịch. Khi ấy, sức khỏe bà vẫn ổn, còn đi dạo phố bằng xích lô cùng con trai.

Sinh thời, bà gắn bó với con trai út - Đặng Thái Sơn. Bà dạy dỗ con 11 năm trước khi ông đoạt giải Chopin ở Ba Lan năm 1980. Sau này, bà cùng con trai đi học ở Liên Xô (cũ), sống ở Nhật, Canada. Thành thạo tiếng Anh, Pháp nên suốt mấy chục năm, bà giúp con giao dịch hành chính, giấy tờ, liên lạc với ban tổ chức. Năm 2013, khi sức khỏe đã yếu, bà mới về Hà Nội.

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn cùng mẹ dạo phố Hà Nội vào tháng 12/2022. Ảnh: Facebook Dang Thai Son

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn từng cho biết suốt tuổi thơ, mẹ là người gồng gánh gia đình. Bằng nghề dạy học, bà nuôi chồng, hai con riêng của bà, một con riêng của ông và con chung của hai người. Bố ông lúc ấy nằm trong số văn nghệ sĩ tham gia phong trào Nhân văn Giai phẩm ở miền Bắc những năm 1955-1958 nên bị mất việc, từng phải đi chăn bò ở nông trường, không được xuất bản các tác phẩm thơ. Thế nhưng cả đời bà chưa từng than khổ, cũng không bao giờ lên tiếng chê trách chồng.

Năm 1976, khi bà Thái Thị Liên chia tay nhà thơ Đặng Đình Hưng, hai người không có đồ đạc gì quý giá, hai ông bà chia nhau một chiếc giường lò xo, một chiếc xe đạp, mấy cái xoong...

Nghệ sĩ Thái Thị Liên chơi đàn ở tuổi 104

Nghệ sĩ nhiều lần cảm ơn mẹ bởi truyền cho ông tình yêu với âm nhạc cổ điển, đặc biệt là nhạc Chopin. Khi Đặng Thái Sơn còn nhỏ, bà từng đi một hội thảo ở nước ngoài, sau đó mang về nhiều đĩa nhạc, tài liệu liên quan Chopin. Thời cả gia đình sơ tán ở Xuân Phú, Yên Dũng, Bắc Giang, trong những đêm đông lạnh lẽo, giai điệu Chopin trên phím đàn của mẹ khơi dậy tình yêu âm nhạc trong Đặng Thái Sơn. Năm 1980, giải Chopin của Đặng Thái Sơn cứu cả nhà. Mẹ ông khi ấy chật vật sống ở miền Nam, phải ở nhờ nhà bạn, dựa vào đồng lương hợp đồng ít ỏi.

Nghệ sĩ sinh năm 1918 ở TP HCM, có chị gái là nhà soạn nhạc Thái Thị Lang, anh trai là luật sư Thái Văn Lung. Các anh chị em trong gia đình bà đều được học đàn từ nhỏ. Bốn tuổi bà Liên học chơi piano, 16 tuổi có buổi công diễn đầu tiên tại Tòa thị chính Sài Gòn.

Nghệ sĩ Thái Thị Liên ngày bé. Ảnh tư liệu

Năm 1946, bà sang Pháp để du học và thi đỗ vào Nhạc viện Paris. Những ngày tháng trên đất Pháp, bà đã gặp và kết hôn với người chồng đầu tiên là ông Trần Ngọc Danh. Năm 1948, bà Thái Thị Liên theo chồng chuyển đến sống tại Praha (Tiệp Khắc cũ) và trở thành người Việt Nam đầu tiên có bằng đại học tại Nhạc viện danh tiếng Praha.

Năm 1951, giai đoạn chiến tranh trong nước, bà theo chồng về Việt Bắc, tham gia kháng chiến. Khi chồng qua đời ở Việt Bắc, bà nuôi hai con là Trần Thu Hà và Trần Thanh Bình. Bà kết hôn với người chồng thứ hai là nhạc sĩ Đặng Đình Hưng, chính trị viên Đoàn Ca múa nhân dân trung ương khi hai người cùng hoạt động ở Việt Bắc. Cả hai có con trai là nghệ sĩ Đặng Thái Sơn.

Bà Thái Thị Liên là một trong số nữ danh cầm đầu tiên của Việt Nam. Năm 1956, bà là một trong bảy thành viên sáng lập Học viên Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, phụ trách bộ môn piano và biên soạn bộ giáo trình đầu tiên. Bà là thầy của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng, trong đó có hai con bà là Nhà giáo Nhân dân Trần Thu Hà- nguyên giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn. Nhà nước phong tặng bà danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân và Nhà giáo nhân dân.

Hà Thu