Từ lâu, mèo đã nổi tiếng với khả năng linh hoạt và dường như có thể "tan chảy" qua những khoảng trống hẹp nhất. Đến mức, một nghiên cứu năm 2014 đã nửa đùa nửa thật đặt câu hỏi liệu mèo có phải là chất lỏng hay không. Mặc dù câu hỏi này mang tính hài hước, nhưng sự linh hoạt đáng kinh ngạc của mèo không chỉ đơn thuần là hiện tượng bề ngoài. Các nhà khoa học đã khám phá ra rằng bí mật đằng sau khả năng này nằm trong cấu trúc giải phẫu độc đáo của mèo.
Bạn đã từng thấy một chú mèo có thể chui lọt qua những khoảng trống nhỏ hẹp đến không ngờ, hoặc biến hình để nằm gọn trong những chiếc hộp nhỏ chưa? Đó chính là lý do mà người ta hay ví von mèo như một "chất lỏng sống".
Giải phẫu vai: Chìa khóa của sự linh hoạt
Khả năng di chuyển qua các khoảng trống nhỏ của loài mèo bắt nguồn từ cấu trúc xương vai độc đáo. Ở con người, xương bả vai (xương vai) và xương đòn (xương quai xanh) kết nối với nhau để tạo thành một khung xương cứng nhắc, cung cấp sự hỗ trợ chắc chắn cho cơ bắp cánh tay. Điều này hạn chế sự linh hoạt của con người khi di chuyển qua các không gian hẹp.
Ngược lại, ở mèo, xương bả vai chỉ được gắn vào cơ thể thông qua các bó cơ chứ không phải bằng xương. Điều tương tự cũng đúng với xương đòn của chúng. Theo Nathalie Dowgray, người đứng đầu Hiệp hội Y học Mèo Quốc tế ở Vương quốc Anh, xương quai xanh của mèo nhỏ hơn và ít cứng nhắc hơn nhiều so với xương quai xanh của con người. Chính điều này giúp mèo có thể dễ dàng vắt qua những lỗ nhỏ mà các loài động vật khác không thể.
Cột sống của mèo rất linh hoạt, cho phép chúng uốn cong cơ thể theo nhiều góc độ khác nhau. Điều này giúp chúng có thể biến đổi hình dạng để chui lọt qua những khoảng trống hẹp, hoặc nằm gọn trong những chiếc hộp nhỏ.
Lợi thế tiến hóa của việc chui qua không gian nhỏ
Theo Dowgray, việc có khả năng chui qua những khe hở hẹp mang lại cho mèo một lợi thế tiến hóa lớn. Khi săn mồi nhỏ như chuột, mèo cần khả năng di chuyển linh hoạt qua các không gian nhỏ hẹp để tiếp cận con mồi. Không chỉ vậy, việc chui vào không gian nhỏ cũng giúp mèo trốn thoát khỏi kẻ săn mồi tiềm năng, tạo cho chúng một nơi ẩn nấp an toàn.
Ngoài cấu trúc giải phẫu đặc biệt, râu mèo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp chúng đánh giá kích thước của các không gian. Râu của mèo, hay còn gọi là "râu cảm biến," không chỉ là những sợi lông đơn thuần. Chúng dày gấp đôi so với lông bình thường và nằm sâu gấp ba lần trong da, tạo thành một hệ thống cảm biến nhạy bén. Những đầu dây thần kinh tại gốc râu giúp mèo thu thập thông tin chính xác về môi trường xung quanh, bao gồm việc đánh giá liệu mèo có thể chui qua một khoảng trống hẹp hay không.
Cơ bắp của mèo rất dẻo dai, cho phép chúng co giãn và uốn cong cơ thể một cách dễ dàng.
Sự "lỏng" của mèo: Thực hư ra sao?
Câu hỏi liệu mèo có phải là "chất lỏng" hay không đã thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học. Marc-Antoine Fardin, một nhà vật lý tại Đại học Paris Diderot, đã nghiên cứu vấn đề này trong một nghiên cứu năm 2014 và thậm chí nhận được giải thưởng Ig Nobel – giải thưởng dành cho những nghiên cứu vừa hài hước vừa có giá trị khoa học. Fardin chỉ ra rằng mèo có thể thích nghi hình dạng cơ thể theo không gian hẹp, tương tự như cách chất lỏng có thể thay đổi hình dạng để lấp đầy vật chứa.
Mới đây, một nghiên cứu năm 2024 cũng tiếp tục đề cập đến sự "lỏng" của mèo và cho thấy rằng chúng sử dụng khả năng cảm nhận kích thước cơ thể để di chuyển qua những khoảng trống nhỏ. Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí iScience , kiểm tra hành vi của mèo khi tiếp cận các lỗ có kích thước ngày càng hẹp và ngắn. Kết quả cho thấy mèo có thể di chuyển qua các khe hở nhỏ hơn cả chiều rộng ngực của chúng, nhưng chúng sẽ chậm lại trước khi tiến vào những lỗ hẹp nhất. Điều này cho thấy mèo dựa vào khả năng nhận thức về kích thước cơ thể để đưa ra quyết định khi tiếp cận không gian nhỏ.
Tại sao mèo thích chui vào không gian hẹp?
Không chỉ là để săn mồi hay tránh kẻ thù, mèo cũng thích chui vào những không gian nhỏ khi cảm thấy căng thẳng hoặc cần sự an toàn. Theo Dowgray, khi gặp stress hoặc sợ hãi, mèo sẽ chọn những chỗ kín như gầm giường để ẩn nấp, vì những nơi này mang lại cho chúng cảm giác an toàn. Mèo cũng thích sự riêng tư và sẽ tìm đến không gian nhỏ khi cần một khoảng thời gian tĩnh lặng.
Việc mèo tìm đến những chỗ kín để thư giãn là một phản xạ tự nhiên và không nên làm phiền mèo khi chúng đang trong trạng thái đó, trừ khi có lo ngại về sức khỏe. Mèo thường chọn những không gian nhỏ để có sự riêng tư và tránh xa những ồn ào bên ngoài.
Việc ví mèo là "chất lỏng sống" không chỉ là một câu nói vui mà còn là một cách để mô tả một cách sinh động về khả năng thích nghi hình dạng độc đáo của loài động vật này. Khả năng này đã giúp mèo tồn tại và phát triển thành công trong tự nhiên.
Sự linh hoạt của mèo là một sự kết hợp hoàn hảo giữa giải phẫu độc đáo và các giác quan nhạy bén. Từ xương vai linh hoạt đến râu cảm biến, tất cả đều giúp mèo có thể thực hiện những kỳ tích di chuyển qua không gian hẹp, biến chúng trở thành những "chất lỏng sống" thực thụ. Điều này không chỉ mang lại cho chúng lợi thế khi săn mồi, mà còn là một cách để bảo vệ bản thân trước các mối đe dọa tiềm ẩn. Sự bí ẩn trong hành vi của mèo tiếp tục thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học, và có lẽ chúng ta sẽ còn khám phá thêm nhiều điều thú vị về loài vật này trong tương lai.