"Chúng ta đang đứng trước cơ hội về tương lai Gaza không còn Hamas kiểm soát, cùng một giải pháp chính trị mang lại tương lai tốt đẹp hơn cho cả người Israel và người Palestine", Tổng thống Mỹ Joe Biden nói sau khi thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar thiệt mạng trong cuộc giao tranh với lính Israel tại thành phố Rafah ngày 16/10.
"Đây là thời điểm để chúng ta có cơ hội chấm dứt xung đột ở Gaza", Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris nói khi vận động tranh cử ở bang Wisconsin. Bà Harris nhấn mạnh sau khi Sinwar được xác định đã chết, các con tin ở Gaza nên được giải thoát, nỗi thống khổ của người dân ở dải đất cần phải chấm dứt và người Palestine nên được sống với quyền tự quyết.
Ông Yahya Sinwar ở Gaza City, Dải Gaza tháng 12/2022. Ảnh: AFP
Giới quan sát cho rằng Mỹ đang quyết liệt gây sức ép để đồng minh Israel đi đến một thỏa thuận ngừng bắn quan trọng nhằm chấm dứt xung đột ở Gaza, tạo lợi thế đáng kể cho bà Harris ngay trước thềm cuộc bầu cử tổng thống.
Họ phát đi tín hiệu rằng cái chết của Sinwar mở ra cơ hội để Israel tuyên bố chiến thắng, đưa con tin về nhà và chấm dứt xung đột, nhưng Thủ tướng Benjamin Netanyahu không có dấu hiệu nào cho thấy ông sẽ nhượng bộ trước áp lực từ Mỹ.
Theo Tamir Hayman, cựu lãnh đạo tình báo quân sự Israel và hiện là giám đốc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, liên minh cánh hữu của Thủ tướng Netanyahu chắc chắn sẽ phản đối bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào cho phép Hamas tiếp tục tồn tại ở Gaza.
"Nếu đưa ra quyết định ngừng bắn, ông Netanyahu sẽ hứng chịu chỉ trích từ chính nhóm ủng hộ mình", Hayman nhận định.
Bởi vậy, Thủ tướng Netanyahu dường như đang thiên về lựa chọn tiếp tục cuộc chiến chống Hamas, bất chấp các quan chức quân sự và an ninh Israel nhiều tháng qua lập luận rằng "xóa sổ" nhóm vũ trang là không thực tế và lệnh ngừng bắn là cách duy nhất hiệu quả để giải cứu những con tin còn lại ở Gaza.
Trong năm qua, ông Netanyahu đã cho thấy bản thân sẵn sàng thách thức những áp lực từ chính quyền Tổng thống Biden và từ chính cơ quan an ninh của Israel để theo đuổi cuộc chiến.
Xung đột ở Gaza đã giúp ông Netanyahu tái khẳng định bản thân là lãnh đạo quyết tâm chống lại kẻ thù của Israel, thay vì hình ảnh lãnh đạo đương nhiệm hứng chịu thảm họa an ninh tồi tệ nhất từ trước đến nay.
Các cuộc thăm dò dư luận chỉ ra ông vẫn có nguy cơ thất cử nếu cuộc bầu cử được tổ chức vào thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, Thủ tướng Netanyahu đang khôi phục vị thế vững chắc đối với các cử tri cánh hữu ở Israel, một phần nhờ loạt đòn tấn công quân sự quyết liệt của Tel Aviv vào nhóm Hezbollah ở Lebanon. Không rõ quyết định chuyển sang thỏa thuận ngừng bắn có thể mang lại cho ông lợi ích tương tự hay không.
Thủ tướng Netanyahu ngày 17/10 nói rằng cái chết của Sinwar đã chứng minh rằng Israel đã đúng khi quyết định tiếp tục triển khai quân càn quét thành phố Rafah ở miền nam Gaza, bất chấp sự phản đối của Mỹ vì lo ngại về thảm họa nhân đạo.
"Bây giờ mọi người ở Israel và trên thế giới đã rõ tại sao chúng tôi kiên quyết không chấm dứt cuộc chiến. Tại sao chúng tôi bất chấp mọi áp lực để tiến vào thành lũy của Hamas ở Rafah, nơi Sinwar và nhiều người khác ẩn náu", ông nói.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Jerusalem ngày 2/9. Ảnh: AFP
Yaakov Amidror, cựu cố vấn an ninh quốc gia Israel và hiện là thành viên Viện Do Thái về An ninh Quốc gia Mỹ tại Washington, nói cái chết của thủ lĩnh Hamas được xem là sự kiện mang tính biểu tượng, nhưng không có nghĩa Israel có thể chấm dứt xung đột ngay lúc này. Ngược lại, điều đó cho thấy chiến lược gia tăng sức ép quân sự của Israel ở Dải Gaza đang phát huy hiệu quả.
Hamas vẫn đủ sức tấn công bất kỳ chính quyền mới nào được thiết lập ở Dải Gaza sau khi các bên đạt thỏa thuận ngừng bắn, theo Amidror.
"Chúng tôi phải tiếp tục làm suy yếu năng lực quân sự của họ, khiến Hamas không còn đủ sức trở thành mối đe dọa với Israel hay bất kỳ bên nào kiểm soát khu vực", ông nói.
Amidror cho biết Israel đã mất 4 năm để dẹp yên phong trào nổi dậy chống Israel (intifada) lần thứ hai ở Jenin, thành phố thuộc Bờ Tây. Ông dự đoán chiến sự ở Gaza sẽ kéo dài ít nhất một năm nữa.
Việc Sinwar bị hạ cũng khiến nỗ lực tìm kiếm người có đủ thẩm quyền của Hamas để đàm phán và duy trì thỏa thuận trở nên khó khăn hơn, tình thế tương tự những gì Israel phải đối mặt sau khi hạ sát thủ lĩnh Hezbollah cùng nhiều chỉ huy cấp cao của nhóm tháng trước.
Khi quân đội Israel ngày càng giành được nhiều chiến thắng quan trọng trước Hamas, Hezbollah và sẵn sàng trả đũa Iran, câu hỏi đặt ra là liệu ông Netanyahu sẽ dừng lại vào thời điểm nào.
"Cuộc chiến chưa kết thúc", Thủ tướng Netanyahu phát biểu trên truyền hình ngày 17/10, dù ông chưa từng nói rõ nó sẽ kết thúc ra sao nếu không có thỏa thuận ngừng bắn và giải cứu con tin.
Thùy Lâm (Theo WSJ, Washington Post, Times of Israel)