Trong một chiến dịch tranh cử chia rẽ sâu sắc về giới tính, trong đó sức khỏe sinh sản của phụ nữ là vấn đề nổi bật, bà Kamala Harris đã không giành nổi đủ số phiếu từ phụ nữ để vượt qua sự ủng hộ mà ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump nhận được từ đàn ông, bao gồm cử tri da đen, gốc Latin và thanh niên.
Trước cuộc bầu cử, đông đảo phụ nữ đã kêu gọi nhau đi bỏ phiếu cho bà Harris, thậm chí phe Dân chủ còn đăng quảng cáo cổ vũ những "cử tri thầm lặng" đi bầu cử mà không cần tiết lộ lựa chọn của mình với bất kỳ ai. Cựu nghị sĩ Cộng hòa Liz Cheney còn tuyên bố rằng phụ nữ Mỹ sẽ là "cứu tinh" của bà Harris trong ngày bầu cử. Các cuộc thăm dò cũng cho thấy bà Harris dẫn trước ông Trump 20 điểm phần trong trong vấn đề quyền phá thai.
Phát biểu tại Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ hồi tháng 8, bà Hillary Clinton, một phụ nữ từng bại trận trước ông Trump năm 2016, nói rằng bà hy vọng Kamala Harris có thể "phá vỡ trần kính cao nhất, cứng nhất" để trở thành nữ tổng thống đầu tiên của quốc gia được thành lập 248 năm trước.
Không giống bà Clinton, trong suốt chiến dịch tranh cử, bà Harris đã tránh nhấn mạnh vào dấu ấn lịch sử nếu trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ, mà thay vào đó tập trung vào kinh nghiệm bản thân và các vấn đề phụ nữ.
Nhưng tất cả những điều đó đã không đủ để giúp bà Harris phá được "trần kính" và nước Mỹ tiếp tục chỉ bầu đàn ông làm nguyên thủ quốc gia, duy trì rào cản đã bị phá bỏ bởi hàng loạt quốc gia từ Mexico tới Italy và Thái Lan.
Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris phát biểu sau thất bại trước ông Trump tại khuôn viên Đại học Howard ở thủ đô Washington ngày 6/11. Ảnh: AP
31% số quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc có lãnh đạo là phụ nữ. Việc Mỹ chưa từng có một nữ tổng thống nào càng đáng chú ý hơn khi quốc gia này được coi là nơi đề cao nữ quyền, phụ nữ đi bầu cử từ sớm và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Carrie Baker, chủ tịch Chương trình nghiên cứu phụ nữ và giới tính Đại học Smith, nhận định chiến thắng của ông Trump thể hiện cho sự trỗi dậy của "chủ nghĩa nam quyền" ở Mỹ. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa cho rằng kết quả này cho thấy vấn đề mà cử tri quan tâm nhất là túi tiền của hộ gia đình Mỹ đang bị ảnh hưởng.
"Chiến thắng của Donald Trump sẽ đưa tới một nước Mỹ an toàn hơn, giá cả phải chăng hơn cho tất cả phụ nữ và gia đình họ", Julie Harris, chủ tịch Liên đoàn phụ nữ đảng Cộng hòa, nói.
Bà Harris đối mặt nhiều chướng ngại có thể ngăn bước bất kỳ ứng viên nào. Bà chỉ có ba tháng vận động tranh cử, thời gian ngắn nhất trong lịch sử. Với tư cách là Phó tổng thống đương nhiệm, bà phải tìm cách tách mình khỏi những chính sách không được lòng dân của ông Biden, khi nước Mỹ ghi nhận lạm phát cao nhất trong 40 năm, làn sóng nhập cư trái phép gia tăng và xung đột bùng phát ở Trung Đông, Ukraine.
Ông Trump từng có nhiều phát ngôn gây tranh cãi về phụ nữ như những lời lẽ gọi bà Harris là "ngu ngốc" hay "IQ thấp". Ông khép lại chiến dịch bằng cam kết sẽ bảo vệ phụ nữ "dù họ muốn hay không". Phó tướng của ông, JD Vance, bị chỉ trích vì tuyên bố đảng Dân chủ bị "những bà cô già nuôi mèo không đẻ con" lãnh đạo.
Rõ ràng những ngôn từ này không đủ tạo ra khác biệt. Theo phân tích cử tri của Fox News, 46% phụ nữ Mỹ đã bỏ phiếu cho ông Trump. Dữ liệu cho thấy phụ nữ da đen và Latin bỏ phiếu cho ông Trump năm 2024 cao hơn so với 4 năm trước, trong khi tỷ lệ phụ nữ da trắng ủng hộ ông không thay đổi nhiều.
Bức tranh dữ liệu toàn cảnh cho thấy phụ nữ vẫn chiếm ưu thế trong giới kinh doanh và chính trị Mỹ. Có 151 nữ nghị sĩ trong quốc hội, chiếm 28% tổng số ghế, mức cao nhất lịch sử. Phụ nữ đăng ký đi bỏ phiếu với tỷ lệ cao hơn đàn ông. Trong năm 2016 và 2020, số phụ nữ đi bỏ phiếu nhiều hơn 10 triệu người so với đàn ông.
Tỷ lệ phụ nữ ở độ tuổi vàng tham gia lực lượng lao động Mỹ hồi tháng 8 đạt mức cao nhất lịch sử với 78,4%. Nhiều phụ nữ lấy bằng cử nhân hơn đàn ông trong vòng 40 năm qua và chiếm phần lớn lực lượng lao động có trình độ đại học. Số lượng phụ nữ giữ vai trò lãnh đạo cấp cao ở các công ty niêm yết trên chỉ số S&P Toàn cầu tăng gần gấp ba lần từ năm 2005 tới 2023, lên 22,3%.
Nhưng dữ liệu này cũng hé lộ một thực tế là để đạt được thành tựu ở vị trí cao nhất, phụ nữ mất nhiều thời gian hơn và khó khăn hơn so với đàn ông. Trong cùng thời gian, số lượng phụ nữ nắm giữ vị trí cấp cao nhất doanh nghiệp chỉ tăng từ 6,5% lên 11,8%. S&P cho biết xu hướng giảm lãnh đạo nữ ở vị trí lãnh đạo cấp cao nhất năm ngoái là "bước ngoặt đáng báo động".
Những trở ngại này cũng thể hiện rõ trong bầu cử Mỹ. Debbie Walsh, giám đốc trung tâm Phụ nữ Mỹ và Chính trị tại Đại học Rutgers, cho rằng sự chênh lệch mang tính hệ thống trong mạng lưới công việc, gây quỹ, trách nhiệm công việc, khiến những phụ nữ có chức vụ cấp thấp hơn càng thêm thách thức trong khi vừa làm việc vừa gánh vác phần lớn trách nhiệm chăm con. Tình trạng bị quấy rối công sở hay quấy rối trực tuyến ở phụ nữ cũng cao hơn đàn ông.
Walsh cho rằng đảng Cộng hòa không tích cực thu hẹp khoảng cách này như đảng Dân chủ vì cho rằng ứng viên giỏi nhất sẽ tự động leo lên vị trí cao nhất bằng nỗ lực bản thân.
Theo dữ liệu của CAWP, năm 2024, phụ nữ chiếm 46% số ứng viên đảng Dân chủ vào Hạ viện và 47% số ứng viên vào Thượng viện. Con số này của đảng Cộng hòa lần lượt là 16% và 18%.
"Cần khiến đảng Cộng hòa thay đổi thái độ về lựa chọn nhiều phụ nữ hơn vào đội ngũ lãnh đạo, để đưa con số này lên 50%", Walsh nói. "Việc này không thể dựa vào một đảng".
Dễ dàng nhận thấy trong 20 năm qua, một bộ phận nhỏ đàn ông cảm thấy thành tựu của họ ở một số phương diện đang giảm dần. Nghiên cứu của Pew cho thấy 39% đàn ông cho rằng nam giới đang kém hơn trong tìm một công việc được trả lương hậu hĩnh, 28% cho rằng họ đang không biểu hiện tốt để giành vị trí lãnh đạo ở chỗ làm.
Trong khi đó, đa số đàn ông không cho rằng phụ nữ có được thành công nhờ hy sinh và suy nghĩ này thể hiện rõ ràng nhất ở những người đàn ông theo đảng Cộng hòa hoặc có khuynh hướng theo đảng Cộng hòa.
Còn đối với một số phụ nữ, các phát ngôn của ông Trump không mang tính xúc phạm, cũng không phải yếu tố quyết định họ ủng hộ ai. Kết quả thăm dò của Pew cho thấy phụ nữ đảng Cộng hòa mang thái độ hoài nghi hơn về thay đổi vai trò giới, với một phần ba cho rằng quan điểm này sẽ khiến hôn nhân khó thành công hơn.
Sinh viên đại học Howard bật khóc sau khi nghe bà Harris phát biểu. Ảnh: AP
Khi Geraldine Ferraro trở thành nữ ứng viên phó tổng thống đầu tiên được một chính đảng đề cử vào năm 1984, đã có rất nhiều hoài nghi về việc bà có đủ mạnh mẽ trên vũ đài chính trị hay không. Giờ đây, khi bà Harris chạy đua ghế tổng thống, người Mỹ vẫn tiếp tục đặt câu hỏi liệu một phụ nữ có đủ cứng rắn để lãnh đạo đất nước hay không.
Mỹ là một siêu cường hạt nhân, một đầu tàu về kinh tế và quân sự trên thế giới. Thực tế đó khiến nhiều người Mỹ tin rằng họ cần được lãnh đạo bởi một người "mạnh mẽ", hình ảnh gắn liền với đàn ông. Donald Trump cũng thường xuyên tuyên bố rằng đất nước cần một "người đàn ông mạnh mẽ" dẫn dắt.
"Tôi không ngạc nhiên khi thấy trần kính với phụ nữ trong chính trị Mỹ vẫn không thể phá vỡ", Jo Adetunji, bình luận viên của Conversation, nhận định. "Đó là một ví dụ cho thấy những hạn chế của nước Mỹ trong tạo ra tiến bộ thực sự về trao quyền cho phụ nữ và bình đẳng giới".
Hồng Hạnh (Theo Conversation, BBC, AP)