Nhà đầu tư bắt đầu “rùng mình” ngay sau khi Fed cho biết đã sẵn sàng tạm dừng cắt giảm lãi suất và số đợt nới lỏng có thể ít hơn so với dự báo trước đây.
Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết những đợt cắt giảm lãi suất gần đây là nỗ lực điều chỉnh chi phí đi vay để đưa lãi suất về mức “trung lập” hơn. Song, cách diễn đạt của ông lại làm dấy lên câu hỏi chưa từng có: Chính xác thì “trung lập” là gì trong bối cảnh kinh tế hậu đại dịch?
Lãi suất trung lập không thể quan sát trực tiếp. Thay vào đó, các nhà kinh tế và nhà hoạch định chính sách đưa ra kết luận từ diễn biến của nền kinh tế. Nếu hoạt động đi vay và chi tiêu tích cực, áp lực giá tăng lên, thì lãi suất phải thấp hơn mức trung lập. Nếu 2 yếu tố trên yếu và lạm phát đi xuống, thì lãi suất phải cao hơn mức trung lập.
Cuộc tranh luận về mức lãi suất trung lập sẽ ra sau không được chú ý nhiều vào đầu năm nay, vì khi đó chính sách tiền tệ vẫn ở mức được coi là “chặt chẽ” sau những đợt tăng lãi suất mạnh vào năm 2022 và 2023. Song, câu hỏi này hiện lại đang là một chủ đề “nóng” vì Fed đã cắt giảm lãi suất là 1% trong năm nay và nền kinh tế đang trong trạng thái “khá tốt”.
Ông Powell cho biết: “Chúng tôi chưa biết lãi suất trung lập chính xác sẽ nằm ở mức nào, nhưng chắc chắn là ngân hàng trung ương đang tiến đến gần hơn mức cắt giảm tổng cộng 1% ngay lúc này. Kể từ đây sẽ là một giai đoạn mới và Fed sẽ thận trọng trong các đợt cắt giảm tiếp theo.”
Vào tháng 9, ông Powell cho biết lãi suất khó có thể quay trở lại mức cực thấp như thời kỳ trước đại dịch, khi nhiều quốc gia phát hành trái phiếu lợi suất âm.
Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, các nhà kinh tế và nhà hoạch định chính sách của Fed đã liên tục hạ ước tính đối với lãi suất trung lập. Mức lãi suất siêu thấp và các đợt kích thích tài khoá không mang lại nhiều động lực để thúc đẩy nền kinh tế. Một số nhà kinh tế lập luận rằng, lãi suất thấp sẽ được tiếp tục duy trì, do những vấn đề về nhân khẩu học và tình trạng thiếu hụt nhu cầu đầu tư mới.
Một số nhà kinh tế cho rằng lãi suất trung lập đã tăng lên trong vài năm qua, sau khi một loạt các biện pháp kích thích tài khoá từng gây “sốc” cho nền kinh tế trong thời kỳ đại dịch nay đã đạt trạng thái cân bằng.
Các nhà kinh tế chỉ ra một số yếu tố có thể thúc đẩy lãi suất trung lập, bao gồm thâm hụt ngân sách chính phủ cao hơn sẽ làm giảm các khoản tiết kiệm tư nhân. Trong khi đó, nhu cầu đầu tư có thể tăng lên nhờ xu hướng chuyển đổi sang năng lượng xanh, nhu cầu đa dạng hoá chuỗi cung ứng và “cơn sốt” AI thúc đẩy các trung tâm dữ liệu sử dụng nhiều điện.
Trong năm qua, ước tính về lãi suất trung lập của quan chức Fed đã tăng dần lên. Ước tính trung bình với lãi suất trung lập đã giảm từ 4,25% vào năm 2012 xuống còn 2,5% vào năm 2019, sau đó tăng đều trong cả 4 dự báo hàng quý trong năm nay lên 3%. Với mức cắt giảm ở cuộc họp 18/12, lãi suất quỹ liên bang sẽ ở khoảng 4,3%.
Theo Jon Faust, người từng là cố vấn cấp cao của Powell từ năm 2018 đến tháng 6, cho biết lãi suất trung lập có thể sẽ ở mức thấp là 2,5% và mức cao là 4%.
Trước đợt cắt giảm lãi suất trong tuần này, một số ít quan chức đã bắt đầu lên tiếng lo ngại khi cho rằng ngân hàng trung ương có thể sẽ nới lỏng mạnh hơn nữa, do có quan niệm sai lầm về mức lãi suất trung lập.
Chủ tịch Fed Dallas Lorie Logan cho biết trong bài phát biểu vào tháng trước: “Chiến lược liên tục hạ phạm vi mục tiêu quỹ liên bang xuống mức trung lập hơn dựa trên quan điểm rằng lãi suất trung lập thấp hơn đáng kể so với mức lãi suất hiện tại. Dữ liệu gần đây cho thấy lãi suất trung lập sẽ tăng lên và có thể rất gần với lãi suất tham chiếu.”
Bà Logan cảnh báo Fed có thể phải đối mặt với rủi ro phải tăng lãi suất, nếu cắt giảm quá mức trung lập và lạm phát tăng tốc trở lại.
Theo Jason Thomas, nhà kinh tế trưởng tại công ty quản lý vốn tư nhân Carlyle Group, nền kinh tế tăng trưởng ổn định cũng làm tăng khả năng các nhà hoạch định chính sách “chuyển sang chế độ mới”, với việc điều chỉnh lãi suất trung lập cao hơn. Nếu các quan chức kết luận rằng lãi suất trung lập đã tăng lên, thì Fed có thể sẽ ngừng cắt giảm trong thời gian khá dài.
Tham khảo WSJ