Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ Tâm lý lâm sàng Vương Nguyễn Toàn Thiện, Giám đốc chuyên môn Trung tâm Tham vấn và trị liệu tâm lý Lumos.
Tên gọi
Trong các tài liệu tâm lý học và tâm thần học, hội chứng cuồng yêu thường được nhắc đến với hai tên gọi Obsessive Love Disorder (OLD) hay Syndrome of Obsessive Love (SOL).
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của hội chứng vẫn còn đang được thảo luận và có nhiều nguyên nhân được giả định.
- Về mặt tâm lý:
- Sự thiếu tự tin và nhu cầu được hiện diện có thể khiến cá nhân tìm kiếm sự chấp nhận từ mối quan hệ, dẫn đến hành vi ám ảnh.
- Rối loạn nhân cách, hoang tưởng được yêu hay hoang tưởng phụ thuộc cũng có thể là nguyên nhân của tình trạng này. Những rối loạn, triệu chứng tâm lý này thường hình thành do những đứt gãy trong những mối quan hệ sớm với gia đình, đặc biệt là với mẹ, từ đó hình thành nhu cầu bù trừ một cách thái quá trong mối quan hệ cặp đôi.
- Về mặt sinh học: Bất thường trong chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và norepinephrine, cũng như hormone như oxytocin và vasopressin, có thể ảnh hưởng đến cảm giác yêu - được yêu và hành vi ám ảnh.
- Một vài trào lưu hay kỳ vọng trong văn hóa, xã hội có thể góp phần gia tăng hình mẫu lý tưởng của đối phương, làm gia tăng cảm giác cuồng yêu.
Đặc điểm
Hội chứng này thường được mô tả với 3 đặc điểm chính:
- Sự ám ảnh: Ám ảnh mạnh mẽ về đối tượng mà họ yêu, dẫn đến việc không thể tập trung vào các hoạt động khác và thường xuyên nghĩ về người đó.
- Các hành vi theo dõi: Đối tượng yêu trên mạng xã hội, gọi điện, hoặc gửi tin nhắn liên tục.
- Những cảm xúc tiêu cực như đau khổ, lo âu, trầm cảm, u buồn nếu tình cảm không được đáp lại hoặc bị từ chối.
AirTag và ứng dụng Find My được sử dụng phổ biến để theo dõi người khác. Ảnh: Lưu Quý
Biểu hiện
Người mắc chứng cuồng yêu thường biểu hiện qua các triệu chứng và hành vi rõ rệt.
- Thường xuyên ám ảnh và suy nghĩ không ngừng về đối tượng yêu, mơ mộng và tưởng tượng về mối quan hệ lý tưởng với người đó.
- Một biểu hiện phổ biến là việc liên tục theo dõi hoạt động của đối tượng qua mạng xã hội, điện thoại, hoặc tìm cách tiếp xúc thường xuyên như gửi tin nhắn hoặc gọi điện không ngừng. Họ có thể xâm phạm sự riêng tư của đối tượng bằng cách điều tra thông tin cá nhân hoặc lén lút theo dõi.
- Cảm xúc tiêu cực như đau khổ, trầm cảm, và lo âu thường xuất hiện khi tình cảm không được đáp lại hoặc đối tượng từ chối, cùng với cảm giác ghen tuông mạnh mẽ.
- Người mắc chứng cuồng yêu thường cảm thấy cuộc sống của họ thiếu thốn hoặc không hoàn chỉnh khi không có đối tượng tình cảm và thường tìm kiếm sự xác nhận liên tục từ người đó.
Hậu quả
Hội chứng cuồng yêu có thể để lại hậu quả nghiêm trọng cả cho người mắc và đối tác hay người trong mộng của họ.
- Đối với người mắc:
- Tình trạng này có thể dẫn đến sự suy giảm chất lượng cuộc sống, gia tăng lo âu, trầm cảm và cảm giác đau khổ mãnh liệt khi tình cảm không được đáp lại.
- Họ có thể gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lành mạnh khác và cảm thấy phụ thuộc vào mối quan hệ tình cảm để cảm nhận sự hoàn thiện trong cuộc sống.
- Đối với người trong mộng:
- Hành vi ám ảnh và theo dõi liên tục của người mắc hội chứng này có thể gây ra cảm giác áp lực, xâm phạm quyền riêng tư, và sự căng thẳng trong mối quan hệ.
- Điều này không chỉ làm giảm sự thoải mái và sự tin tưởng giữa hai bên, mà còn có thể dẫn đến sự xa lánh hoặc thậm chí là sự kết thúc của mối quan hệ.
Hội chứng này có phải là bệnh?
Hội chứng cuồng yêu không phải là một bệnh lý chính thức được công nhận trong các hệ thống phân loại y tế chính thống như DSM-5 hay ICD-11, nhưng nó phản ánh một tập hợp các triệu chứng và hành vi tâm lý cần được chú ý.
Điều trị
Để cải thiện tình trạng này, việc can thiệp từ các chuyên gia tâm lý là rất quan trọng.
- Phương pháp điều trị thường bao gồm liệu pháp tâm lý (CBT, DBT, Phân tâm, Hệ thống...), đặc biệt là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), giúp người mắc nhận diện và thay đổi các suy nghĩ và hành vi ám ảnh.
- Các chuyên gia có thể sử dụng liệu pháp hỗ trợ, giúp cá nhân phát triển các kỹ năng quản lý cảm xúc và xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
- Trong một số trường hợp, thuốc chống lo âu, chống trầm cảm hay chống ám ảnh có thể được chỉ định để hỗ trợ việc quản lý các triệu chứng liên quan hỗ trợ quá trình trị liệu tâm lý.
Mỹ Ý