Chiều 14/1, các bị cáo trong vụ án đưa, nhận hối lộ và vi phạm quy định đấu thầu tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tiếp tục trả lời xét hỏi của VKS và các luật sư bào chữa.
Ông Thái bị truy tố tội Nhận hối lộ, sáng nay thừa nhận cầm 25 tỷ đồng của hai công ty giấy để tạo điều kiện giúp họ trúng các gói thầu tổng trị giá hơn 450 tỷ đồng, trong 6 năm đương chức Chủ tịch Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục, 2017-2022.
Ông khai đã chi tiêu hết, "không biếu xén lãnh đạo nào".
Chiều nay, phân trần về bối cảnh phạm tội, ông Thái nói nhận công tác tại nhà xuất bản vào tháng 4/2017, trong bối cảnh "hết sức vất vả, phức tạp". Khi mới về nhận nhiệm vụ, việc mua sắm vật tư không có chuyên môn nên ông không nắm được; cũng không biết về các loại giấy, không có kiến thức gì trong xuất bản sách giáo khoa.
Thời điểm đó, nhà xuất bản phải thực hiện ra bộ sách giáo khoa mới cho năm 2018, bảo đảm đủ sách. Đại diện các công ty khi đó đến gặp, xin được tham gia cung cấp giấy. Ông đồng ý chủ trương nhưng không đặt vấn đề bồi dưỡng. Năm 2017, giá bột giấy tăng 30%, phí vận chuyển tăng, ông chấp thuận hai công ty này tham gia đấu thầu "chào hàng cạnh tranh rút gọn" với mong muốn in sách sớm, giảm chi phí.
Kết quả, năm học đó, NXB ra hơn 100 triệu bản sách giáo khoa mới, đơn giá 179.000 đồng/bộ, trong khi giá xã hội hóa tới 199.000 đồng. Như vậy, sách của NXB Giáo dục rẻ hơn 11%.
Ông Nguyễn Đức Thái (giữa hàng đầu) và các bị cáo tại tòa. Ảnh: Danh Lam
Ông Thái trình bày trong thời gian đứng đầu nhà xuất bản đã có nhiều đóng góp đưa đơn vị "phát triển vượt bậc"; tạo nhiều việc làm, đưa kết quả sản xuất kinh doanh tăng 3-5 lần so trước.
Ông cũng xin tòa xem xét yếu tố đã tự thú từ khi cơ quan điều tra chưa phát hiện hành vi phạm tội.
Ngoài ra, năm 2021, ông cho hay có công trong việc tố giác đường dây in, sản xuất sách lậu "lớn nhất từ trước tới nay ở Việt Nam", liên quan cựu cục phó Quản lý thị trường, Trần Hùng, người đã bị tuyên 9 năm tù trong phiên tòa tháng 1/2024.
Cấp dưới khai "phản ứng gay gắt" khi thấy đấu thầu sai
Trong vụ án, hai Phó tổng giám đốc NXB Giáo dục Hoàng Lê Bách, Lê Hoàng Hải và Phạm Gia Thạch, thành viên Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục, bị truy tố Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.
Ba ông là thành viên Ban chỉ đạo, tham dự cuộc họp thống nhất việc mua sắm giấy in phục vụ năm học 2018-2019. Trong đó, ông Bách, Hải bị cáo buộc đã nhất trí thực hiện bằng phương thức "chào hàng cạnh tranh rút gọn", dù các gói thầu giá trị trên một tỷ đồng. Trong khi theo Luật Đấu đầu, không được thực hiện theo hình thức này.
Khai tại phiên tòa chiều nay, ông Bách, Hải thừa nhận sai, song nói nguyên nhân một phần do chưa có kinh nghiệm, một phần do phải chịu áp lực chỉ đạo từ Chủ tịch Thái.
Bị cáo Phạm Gia Thạch, cựu thành viên HĐTV NXB Giáo dục. Ảnh: Danh Lam
Bị cáo Thạch khai đó là lần đầu tham gia vào hoạt động mua sắm giấy in, với vai trò kế toán trưởng. Theo yêu cầu của ông Thái, ông Thạch đã ký nháy kế hoạch chào hàng cạnh tranh, thông báo chào hàng, hồ sơ yêu cầu. Ông không làm việc trực tiếp với nhà thầu, không được hưởng lợi.
Ông Thạch khai đã thể hiện quan điểm ngay từ đầu cho thấy "việc đấu thầu rút gọn là trái luật" và luôn nhắc vấn đề sai này trong các cuộc họp một cách gay gắt. Vì thế, ông bị Chủ tịch Thái "gọi vào mắng".
Tại biên bản cuộc họp Ban chỉ đạo do luật sư của ông Hải trích dẫn chiều nay, trong 9 thành viên cuộc họp chỉ hai người có ý kiến phản hồi, chính là ông Thạch và Hải.
Theo đó, ông Bách nhấn mạnh "phải thực hiện dựa trên Luật Đấu thầu", trong khi ông Hải đề nghị phải xây dựng đề cương về phương án và các bước đấu thầu, "triển khai theo luật, có so sánh các năm trước, triển khai chặt chẽ đúng luật, thông tin phải được lưu giữ bảo mật, đảm bảo tiến độ chất lượng".
Bị cáo Lê Hoàng Hải, cựu phó tổng giám đốc NXB Giáo dục. Ảnh: Danh Lam
Cựu phó tổng giám đốc Hải sau đó xác nhận đây là ý kiến của mình trong biên bản họp. Ông giải thích khi đó NXB đang triển khai rất nhiều việc cùng lúc, ngoài việc in sách năm học mới, còn phải kiện toàn nhân sự, tổ chức, công việc chồng chéo, rất nhiều.
"Vấn đề mua sắm rất nhạy cảm, nên tôi rất sợ khi làm bị rối tung lên, không biết gì trước sau. Để tránh sai sót, tôi đã kiến nghị làm đề cương để thực hiện cho đúng luật", bị cáo Hải trình bày tại toà.
Trước câu hỏi tại sao hai cấp dưới đã kiến nghị làm đúng luật nhưng vẫn làm sai, ông Thái nói "cuộc họp đã lâu, không nhớ rõ".
Chiều nay, đại diện các công ty giấy dự tòa với tư cách người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan. Họ khai nguồn gốc giấy cung cấp cho NXB Giáo dục có hơn 80% nhập khẩu từ Nhật Bản, chất lượng vượt trội, nổi bật về độ nhẵn, độ bóng. Doanh nghiệp còn giao hàng đến nhà máy in thay vì giao hàng tại kho, "giúp NXB tiết kiệm chi phí hàng tỷ đồng". Theo đại diện công ty, việc trúng thầu là dựa trên uy tín chất lượng sản phẩm và giá cạnh tranh.
Ngày mai, phiên toà tiếp tục làm việc, dự kiến 4 hôm.
Thanh Lam