Hôm 25/11, Tổng thống đắc cử Donald Trump đăng trên Truth Social rằng ngày 20/1 năm sau, ông sẽ ký tất cả giấy tờ cần thiết để áp mức thuế 25% cho toàn bộ sản phẩm Mexico và Canada xuất sang Mỹ và thuế bổ sung 10% với hàng hóa từ Trung Quốc.
Ngay từ khi tranh cử, ông Trump đã nêu những cam kết này, dù Canada, Mexico và Trung Quốc đều là những đối tác thương mại hàng đầu. Tâm lý bất an nổi lên, khi nhiều nhà sản xuất ôtô có nhà máy tại Mexico đều tận dụng nguồn lao động giá rẻ và vị trí gần Mỹ, trong khi Trung Quốc là nhà cung cấp linh kiện quan trọng.
Ngay sau bài đăng, cổ phiếu các hãng ôtô Mỹ và châu Âu giảm mạnh vào thứ ba (26/11). GM và Ford lần lượt giảm 7,5% và 1,7%. Tại châu Âu, Stellantis (hãng sản xuất Jeep) và Volkswagen giảm khoảng 4% và 2%. Ôtô và linh kiện trở thành nhóm cổ phiếu yếu nhất tại châu Âu hôm qua, giảm khoảng 1,8% so với mức giảm 0,6% của toàn thị trường.
"Việc áp dụng thuế nhập khẩu sẽ là thảm họa cho ngành công nghiệp ôtô Mỹ và các nhà sản xuất thuộc Detroit Three (GM, Ford, Stellantis), những đơn vị nhập khẩu lượng lớn xe từ Canada và Mexico, cũng như Volkswagen và các OEM châu Âu khác", nhà phân tích Daniel Roeska của Bernstein nhận định.
Tổng thống đắc cử Donald Trump tại sự kiện đêm bầu cử ở West Palm Beach, bang Florida ngày 6/11. Ảnh: AP
Tuần trước, Giám đốc Tài chính Ford John Lawler nói phải chờ xem mức thuế áp đặt là bao nhiêu trước khi quyết định về giá cả. Trong khi đó, Giám đốc Tài chính GM Paul Jacobson thừa nhận hãng có một số tài sản tại Mexico. "Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với chính quyền, vì mục tiêu của chúng tôi phù hợp với mục tiêu của chính quyền trong việc tạo việc làm tại Mỹ", ông nói.
Công ty tài chính Evercore ISI dự báo cứ mỗi 10% thuế áp đặt lên Mexico, lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) của GM nguy cơ giảm 20%, còn Ford là 10%. Công ty môi giới Intermonte (Italy) ước tính mỗi 1 điểm phần trăm thuế bổ sung sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận trước thuế của Stellantis khoảng 160 triệu euro. Một phần tư số xe do Stellantis bán ra ở Bắc Mỹ được sản xuất tại Mexico.
Chứng khoán Á cũng đi xuống. Tại Nhật Bản, chỉ số Nikkei 225 đã giảm 0,9% vào hôm thứ ba (26/11) và duy trì mức giảm xấp xỉ này trong phiên sáng 27/11. Nikkei 225 và Topix tiếp tục chìm trong sắc đỏ khi thị trường mở cửa phiên chiều.
Mutsumi Kagawa, nhà phân tích thị trường cấp cao tại Marine Strategies, cho biết các bài đăng trên mạng xã hội của Trump gây ra nhiều biến động hồi 2016 và lịch sử đang lặp lại. "Bài đăng về thuế quan đã nhắc nhở các nhà đầu tư rằng nền kinh tế Trung Quốc có thể chậm lại hơn nữa, và các công ty Nhật Bản (có nhiều hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc) có thể bị ảnh hưởng," ông nói.
Tính đến đầu giờ chiều 27/11, cổ phiếu Nissan - có cơ sở sản xuất tại Mexico - giảm hơn 5%. Toyota - sở hữu nhà máy tại Mexico lẫn Canada, giảm gần 5%. Cổ phiếu nhà sản xuất thiết bị kiểm tra chất bán dẫn Advantest cũng giảm gần 4%, do hơn 80% doanh thu của công ty đến từ Trung Quốc và các thị trường châu Á khác.
"Thuế quan có thể gây sức ép lên xuất khẩu từ Trung Quốc, dẫn đến lo ngại của các nhà đầu tư rằng doanh thu của công ty có thể giảm", Naoshi Matsumoto, nhà phân tích của Yamawa Securities cho biết.
Tại một số thị trường châu Á khác, chỉ số Taiex (Đài Loan), Kospi (Hàn Quốc) cũng chìm trong sắc đỏ. Tuy nhiên, Hang Seng (Hong Kong) và Shanghai Composite (Thượng Hải) vẫn duy trì sắc xanh.
Ben Bennett, Trưởng bộ phận chiến lược đầu tư khu vực châu Á của công ty quản lý đầu tư Legal & General Investment Management (Anh) lý giải đề xuất áp thuế của Trump đã "được các nhà đầu tư dự đoán từ trước". Do đó, tâm lý thị trường chứng khoán Trung Quốc vốn đã rất yếu nên không có diễn biến tiêu cực bất ngờ.
Đề xuất áp thuế của ông Trump cũng gây ảnh hưởng mạnh đến thị trường tiền tệ. Đồng đôla Canada giảm xuống còn 1,417 so với USD, mức thấp nhất trong vòng 4 năm. Peso Mexico giảm xuống 20,68 so với USD, thấp nhất trong gần 3 tuần.
Lo ngại về thị trường tiền tệ cũng gia tăng. Vào thứ ba (26/11), Ngân hàng Trung ương Trung Quốc thiết lập tỷ giá tham chiếu ở mức 7,1910 nhân dân tệ. Đến cuối buổi chiều, đồng tiền này được giao dịch ở mức 7,2581, cao hơn 0,93% so với tỷ giá tham chiếu, cho thấy kỳ vọng về một đồng nhân dân tệ yếu hơn.
Không rõ liệu Trump có thực sự thực hiện các lời đe dọa áp thuế hay là chiến thuật đàm phán trước khi trở lại Nhà Trắng. Người được Trump đề cử làm Bộ trưởng Tài chính, Scott Bessent sẽ là một trong số các quan chức chịu trách nhiệm áp đặt thuế quan, đã nhiều lần nói rằng thuế quan là một công cụ đàm phán.
Nói trên Fox News vào tuần trước, Scott Bessent cho rằng thuế quan là "công cụ hữu ích để đạt được các mục tiêu chính sách đối ngoại của tổng thống". Vài chuyên gia thiên về giả thuyết ông Trump đang dọa để tìm nhượng bộ. "Chúng tôi coi các mối đe dọa về thuế quan giống như một chiến thuật đàm phán để khiến các quốc gia khác phải nhượng bộ về nhiều vấn đề khác như nhập cư bất hợp pháp", nhà phân tích Garrett Nelson của CFRA Research cho biết.
Còn nếu ông Trump thực thi lời đe dọa, các loại thuế mới sẽ đặt ra thách thức to lớn đối với Canada và Mexico, theo AP. Canada phụ thuộc nhiều vào thương mại và 75% hàng xuất khẩu của Canada là sang Mỹ.
Cổ phiếu niêm yết tại Mỹ của nhà cung cấp ôtô Canada Magna International giảm 3% hôm thứ ba, trong khi các công ty cùng ngành Aptiv và Borgwarner giảm 2%. Một quan chức chính phủ cấp cao của Canada cho biết Thủ tướng Justin Trudeau và Trump đã nói chuyện sau bài đăng. Hai người thảo luận về biên giới và thương mại và đã có một cuộc trò chuyện tốt đẹp, theo nguồn tin của AP.
Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cảnh báo rằng ai cũng sẽ thua nếu có chiến tranh thương mại. "Hợp tác kinh tế và thương mại Trung Quốc - Mỹ về bản chất là có lợi cho cả hai bên. Không ai sẽ thắng trong một cuộc chiến thương mại hoặc một cuộc chiến thuế quan", người phát ngôn Liu Pengyu đăng trên X.
Tuần trước, một quan chức thương mại cấp cao của Trung Quốc cho biết thuế quan cao hơn đối với hàng xuất khẩu Trung Quốc sẽ phản tác dụng, làm tăng giá cho người tiêu dùng. Thứ trưởng Bộ Thương mại Wang Shouwen nói Bắc Kinh có thể xoay xở được tác động của những "cú sốc bên ngoài" như vậy.
Phiên An (theo Nikkei, Reuters, AP)