Việc phục hồi sau đại dịch đang rất khó khăn, đặc biệt khi chuỗi cung ứng toàn cầu đang vật lộn để vận chuyển hàng hóa. Việc ông Joe Biden nhậm chức Tổng thống Mỹ đã cải thiện quan hệ thương mại xuyên Đại Tây Dương, giúp Brussels và Washington giảm thuế trong các tranh chấp về trợ cấp thép và máy bay. Tuy nhiên, sự thay đổi trong chính quyền Mỹ không vực dậy được Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Căng thẳng với Trung Quốc cũng chỉ ngày càng tăng.
Viễn cảnh của năm 2022 được dự báo còn nhiều chuyển biến bất ngờ. Việc Bắc Kinh gia tăng sức mạnh địa chính trị có khả năng khiến Brussels ra chính sách thương mại quyết đoán hơn. Và nếu Pháp dừng các chương trình nghị sự tự do thương mại của EU trong nhiệm kỳ chủ tịch Hội đồng châu Âu sắp tới, người Czech có thể đảo ngược điều đó trong thời gian cầm quyền nửa cuối năm sau.
Nhưng trước khi đón chờ những cuộc chiến sắp tới, hãy cùng nhìn lại những người chiến thắng và kẻ thất bại trong thương mại thế giới vào năm 2021, theo Politico.
Cảng Hamburg, Đức vào 14/11/2019. Ảnh: Reuters
Người thắng lợi
Denis Redonnet: Chính trị gia người Pháp được bổ nhiệm là Tổng vụ trưởng Tổng vụ Thương mại của EU. Ông được Tổng cục Thương mại của Ủy ban Châu Âu (DG TRADE) miêu tả là siêu anh hùng mới. Redonnet đi theo đường lối bảo vệ các công ty EU ở thị trường nước ngoài và có thể buộc tội các quốc gia vi phạm cam kết về khí hậu hoặc lao động trong các thỏa thuận thương mại.
Vị trí này khiến ông trở thành nhân vật chủ chốt cho chiến lược thương mại mới và quyết đoán hơn của Brussels. Một loạt các biện pháp phòng vệ thương mại mới mà EU đang thiết lập khiến tầm ảnh hưởng của Redonnet trở nên mạnh mẽ hơn.
Các nhà sản xuất thép châu Âu và Mỹ: Các nhà sản xuất thép ở cả hai bờ Đại Tây Dương thở phào nhẹ nhõm khi Brussels và Washington đồng ý tạm dừng cuộc chiến thương mại về thuế nhập khẩu nhôm thép. Các nhà sản xuất châu Âu hiện có thể xuất khẩu thép sang Mỹ với sản lượng từng đạt được trước chiến tranh thương mại và đại dịch. Tuy nhiên, họ vẫn bị hạn chế.
Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, các hãng thép Mỹ đã vận động hành lang với chính quyền Biden để không từ bỏ hoàn toàn các biện pháp bảo hộ dưới thời Trump, và đặt hạn ngạch để ngăn xuất khẩu của châu Âu tăng quá cao trong quá trình phục hồi. EU và Mỹ cũng đồng ý hợp lực để giải quyết tình trạng dư thừa thép toàn cầu, chủ yếu xuất phát từ Trung Quốc.
Liz Truss: Từ vị trí Bộ trưởng Thương mại quốc tế, bà LizzTruss vượt qua các thành viên khác của đảng Bảo thủ để được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng Anh vào tháng 9. Bà Liz Truss là người ủng hộ mạnh mẽ Brexit. Bà cũng là trưởng đoàn đàm phán hậu Brexit của Anh. Bà hiện là một trong hai ứng cử viên hàng đầu để tiếp quản chức Thủ tướng từ ông Boris Johnson.
Nông dân Pháp: Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày càng trở thành người bạn của nông dân khi chuẩn bị cho cuộc chạy đua tái đắc cử dự kiến vào tháng 4. Dưới sự lãnh đạo của ông, Pháp cũng gây sức ép lên các chương trình nghị sự thương mại tự do của EU. Các thỏa thuận thương mại chờ được phê chuẩn và ký kết ngày càng phải chờ đợi lâu hơn, như thỏa thuận với Chile và New Zealand.
Các cảng biển: Trong khi thương mại quốc tế gần như ngừng trệ trong vài tháng đầu tiên của đại dịch vào năm 2020, người tiêu dùng năm nay đã quay lại mua sắm. Nếu năm ngoái, các bến cảng vắng hơn bình thường, năm nay họ phải đối mặt với vấn đề ngược lại, khi hàng hóa chất đống. Nhưng đó không phải là một điều tồi tệ với những người điều hành bến cảng, do họ có thể tăng phí lưu kho.
Ví dụ, tại cảng Hamburg của Đức, công ty vận tải biển HHLA thừa nhận mức tăng doanh thu năm 2021 của họ chủ yếu là "kết quả của thời gian lưu bãi container lâu hơn". Và Hamburg cũng không phải là ngoại lệ. Các cảng từ bờ biển phía đông và phía tây của Mỹ, và từ Antwerp đến Abu Dhabi, đã ghi nhận lợi nhuận tăng trong năm nay. Giá cổ phiếu của gã khổng lồ vận tải biển Maersk cũng đi lên.
Người thua cuộc
Tàu Ever Given (và chuỗi cung ứng nói chung): 2021 là một năm khó khăn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, và không có gì minh họa điều đó rõ ràng hơn vụ tàu Ever Given mắc kẹt ở kênh đào Suez trong một tuần. Hàng hóa chậm trễ đã ảnh hưởng đến khách hàng, nhà bán lẻ và nhà sản xuất, vốn đang phải vật lộn với sự gián đoạn chuỗi cung ứng do đại dịch.
Tàu Ever Given chắn ngang kênh đào Suez vào tháng 3. Ảnh: DigitalGlobe
Didier Reynders: năm nay, Ủy viên phụ trách tư pháp EU Didier Reynders đã thất bại trong việc đưa ra các quy định mới để buộc các công ty phải chịu trách nhiệm về các hành vi vi phạm nhân quyền và môi trường trong chuỗi cung ứng của họ. Kỳ vọng của Reynders đã trở thành một mớ hỗn độn chính trị. Đức đã phải ban hành luật chuỗi cung ứng của riêng nước này, yếu hơn đáng kể so với những gì Brussels muốn.
WTO (và phản ứng của tổ chức này đối với sự bất bình đẳng vaccine): Việc Ấn Độ và Nam Phi kêu gọi từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine đã không tạo ra bất kỳ đột phá nào trong WTO, để đảm bảo các nước đang phát triển nhận được nhiều vaccine hơn. Các quốc gia giàu có, bao gồm cả EU, thì cho rằng việc bảo hộ bằng sáng chế là rất quan trọng để đảm bảo rằng các hãng dược lớn tiếp tục đổ tiền vào nghiên cứu. Trong khi đó, các nước đang phát triển cho rằng bằng sáng chế ngăn cản việc tiếp cận các phương pháp chữa bệnh giá rẻ.
Maria Martin-Prat: Sau 7 năm đàm phán về một thỏa thuận đầu tư giữa EU và Trung Quốc, trưởng đoàn đàm phán Maria-Martin Prat đã tìm cách ký kết thỏa thuận này ngay trước Tết năm ngoái. Nhưng thỏa thuận ngay lập tức bị chỉ trích vì những tác động địa chính trị của nó, như làm mất lòng tổng thống mới đắc cử của Mỹ.
Thỏa thuận sau đó chính thức bị đóng băng vì các lệnh trừng phạt của Trung Quốc đối với các nhà lập pháp EU.
Những người ủng hộ Brexit: Các nhà đàm phán đã đạt được thỏa thuận Brexit vào đêm Giáng sinh năm 2020. Nhưng điều đó không có nghĩa Brexit được thực hiện vào năm 2021. Sau 6 tháng không thống nhất được, cuộc tranh cãi về Bắc Ireland sẽ phải tiếp tục vào năm tới. Dù Ủy ban châu Âu đã đơn phương giảm bớt các hạn chế đối với các hãng dược phẩm Anh, bất đồng giữa Anh và EU nhìn chung vẫn còn lớn.
Phiên An (theo Politico)