Tháng 5/2023, Ukraine triển khai xuồng tự sát đuổi theo trinh sát hạm Ivan Khurs của Nga khi con tàu di chuyển ở vị trí cách eo biển Bosphorus khoảng 139 km về phía đông bắc. Tuy nhiên, thủy thủ trên tàu Ivan Khurs đã phát hiện xuồng tự sát và dùng súng 14,5 mm bắn nổ chúng, giúp trinh sát hạm Ivan Khurs về cảng an toàn.
Xuồng tự sát bị tàu Ivan Khurs phá hủy trên Biển Đen trong video công bố hôm 24/5/2023. Video: Zvezda
Trong gần một năm qua, Ukraine đã nhiều lần tìm cách hạ trinh sát hạm Ivan Khurs, bởi con tàu được trang bị nhiều máy thu tín hiệu radar cùng các hệ thống trinh sát điện tử khác, cho phép xác định nơi đặt trạm radar hoặc vị trí triển khai các khẩu đội tên lửa của đối phương, đặc biệt là những khu vực dọc theo bờ Biển Đen.
Quân đội Ukraine đã dùng những trạm radar và khẩu đội tên lửa này để phát hiện chiến đấu cơ cũng như tàu chiến Nga hoạt động trên Biển Đen và bắn hạ chúng.
Để ngăn chặn các vụ tập kích tiếp theo của Ukraine nhằm vào Hạm đội Biển Đen, Nga đang tìm cách xác định vị trí lực lượng Ukraine bố trí ven bờ biển. Đây chính là nhiệm vụ của tàu Ivan Khurs, điều càng thúc đẩy Ukraine tìm cách đánh chìm nó.
Hải quân Liên Xô từng triển khai trinh sát hạm cỡ nhỏ hoạt động bí mật dọc theo bờ biển của Mỹ và đồng minh nhằm phát hiện, chặn thu tín hiệu và phân loại radar quân sự cùng các hệ thống khác của đối phương. Ngày nay, hải quân Nga sử dụng các trinh sát hạm cỡ lớn với thời gian hoạt động dài hơn và tầm hoạt động xa hơn cho nhiệm vụ này.
Ivan Khurs là một trong hai trinh sát hạm thuộc lớp Đề án 18280, chiếc còn lại là Yury Ivanov thuộc biên chế Hạm đội phương Bắc của Nga. Hải quân Nga biên chế tàu Yury Ivanov tháng 7/2015 và tàu Ivan Khurs tháng 6/2018.
Một nguồn tin thuộc Bộ Quốc phòng Nga năm 2014 cho biết trinh sát hạm Yury Ivanov sẽ hoạt động dưới chỉ đạo của Tổng cục Tình báo Quân đội (GRU), có nhiệm vụ giám sát các thành phần thuộc hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ tại Alaska và quần đảo Hawaii.
Trinh sát hạm Ivan Khurs tại Kronstadt, Nga tháng 7/2018. Ảnh: BQP Nga
"Các tàu Đề án 18280 được trang bị thiết bị trinh sát điện tử đặc biệt, cho phép chặn thu và phân tích tín hiệu radar, hệ thống vũ khí và hệ thống liên lạc", nguồn tin cho biết. "Ưu điểm của chiến hạm là có thể ở trong khu vực tuần tra trong vài ngày trước khi bị phát hiện, điều mà trinh sát cơ không làm được".
Nga giữ bí mật về thành phần cụ thể trên các tàu Đề án 18280, chỉ công bố thông tin về các thiết bị không liên quan trực tiếp tới nhiệm vụ của chúng như radar dẫn đường MR-231-3 và hệ thống bắc cầu tín hiệu Mostik-18280.
Một nguồn tin cho biết thiết bị trên trinh sát hạm Ivan Khurs và Yury Ivanov "có khả năng theo dõi tín hiệu với cường độ và phạm vi khác nhau", cũng như xác định vị trí và loại nguồn phát của chúng.
Quân đội Ukraine ngày 24/3 phóng loạt tên lửa nhằm vào nơi neo đậu của Ivan Khurs tại thành phố Sevastopol trên bán đảo Crimea, dường như gây ra một số hư hại cho con tàu. Tuy nhiên, tàu Ivan Khurs vẫn nổi, dù không rõ năng lực trinh sát của nó có bị ảnh hưởng hay không.
Hư hại trinh sát hạm Ivan Khurs có thể hứng chịu sau vụ tập kích ngày 24/3 của Ukraine. Ảnh: Telegram/Boroshno
"Điều này cho thấy Ukraine chưa vô hiệu hóa hoàn toàn được trinh sát hạm này. Nhiều khả năng họ sẽ mở đợt tập kích tiếp theo", biên tập viên David Axe của Forbes nhận định.
Vũ khí giúp trinh sát hạm Nga bắn nổ xuồng tự sát Ukraine
Trinh sát hạm lớp Đề án 18280 chỉ được trang bị 4 súng KPV 14,5 mm và 6 ống phóng tên lửa phòng không vác vai 9K38 Igla, không có vũ khí hạng nặng như hải pháo và tên lửa tầm xa. Theo nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Nga, cấu hình vũ khí của trinh sát hạm Đề án 18280 "khiến chiến hạm NATO không có lý do để dùng vũ lực" khi phát hiện chúng.
Điều này khiến một số kênh Telegram của Nga bày tỏ lo ngại khi tàu Ivan Khurs được vũ trang quá ít trong bối cảnh những mối đe dọa nghiêm trọng như xuồng tự sát ngày càng phổ biến. Họ cho rằng đơn vị thiết kế và chỉ huy hải quân Nga "không hiểu rằng chiến hạm trong hạm đội một lúc nào đó sẽ phải tham chiến trực tiếp".
Nguyễn Tiến (Theo Forbes, Lenta, AFP, Reuters)