Giới chuyên gia phương Tây hôm 1/1 ước tính Nga đang triển khai hai tập đoàn quân, gồm hàng chục lữ đoàn và trung đoàn với tổng quân số khoảng 70.000 người, nhằm khép vòng vây và tiến công thành trì chiến lược Pokrovsk mà Ukraine đang kiểm soát ở tỉnh Donetsk.
"Để đối phó chiến dịch này, quân đội Ukraine đã điều hàng loạt đơn vị tăng viện cho lực lượng phòng thủ Pokrovsk. Tuy nhiên, một trong các đơn vị tiếp viện là Lữ đoàn Cơ giới Độc lập số 155 đã bắt đầu tan rã từ trước khi đặt chân tới thành trì ở tỉnh Donetsk hồi tuần trước", biên tập viên David Axe của Forbes cho hay.
Quá trình thành lập Lữ đoàn 155 bắt đầu từ tháng 3/2024, nằm trong sáng kiến xây dựng 9 lữ đoàn mới nhằm mở rộng quy mô lục quân Ukraine. Nòng cốt đơn vị là tân binh được huy động sau khi Ukraine điều chỉnh luật, hạ tuổi nhập ngũ từ 27 xuống 25 để giải quyết vấn đề thiếu lính.
Tân binh Lữ đoàn 155 Ukraine huấn luyện tại Pháp trong video công bố hồi tháng 10/2024. Video: BQP Pháp
Pháp đóng vai trò chủ chốt trong xây dựng đơn vị, bao gồm huấn luyện binh sĩ tác chiến và sử dụng khí tài phương Tây, cung cấp 18 pháo tự hành bánh lốp CAESAR, 18 xe tăng hạng nhẹ AMX-10RC và 128 xe thiết giáp chở quân VAB.
Tính đến tháng 9/2024, khoảng 2.000 tân binh của Lữ đoàn 155 đã tham gia khóa huấn luyện ở miền đông Pháp. Tổng thống Emmanuel Macron đã thăm và thị sát đơn vị trong giai đoạn huấn luyện tại Pháp.
Lữ đoàn 155 trở về Ukraine từ tháng 11/2024 và hội quân với tiểu đoàn gồm 30 xe tăng chủ lực Leopard 2A4 do Ba Lan cung cấp.
Giới chỉ huy quân đội Ukraine ban đầu dự kiến Lữ đoàn 155 sẽ có quân số khoảng 4.500 người, nhưng quân số hoàn chỉnh lên tới 5.800 người, vượt xa mặt bằng chung của khoảng 100 lữ đoàn bộ binh trong biên chế quân đội Ukraine.
Tuy nhiên, khoảng 1.700 tân binh, tương đương gần 1/3 tổng quân số Lữ đoàn 155, đã trốn khỏi đơn vị trong thời gian huấn luyện 9 tháng ở miền tây Ukraine, Ba Lan và Pháp.
Nhà báo Ukraine Yuri Butusov nói rằng các binh sĩ bỏ trốn đều là những người bị chặn bắt trên đường phố và ép tới văn phòng tuyển quân. "Cục Điều tra Nhà nước Ukraine (SBI) đã mở cuộc điều tra hình sự liên quan đến Lữ đoàn 155", nhà báo này viết hôm 31/12/2024.
Tetiana Sapyan, cố vấn truyền thông của giám đốc SBI, sau đó xác nhận cơ quan này đang tiến hành điều tra những cáo buộc hình sự nhằm vào Lữ đoàn 155, gồm "sĩ quan lạm dụng quyền lực" và "binh sĩ đào ngũ".
Binh sĩ Lữ đoàn 155 Ukraine huấn luyện với xe tăng Leopard 2A4. Ảnh: BQP Ukraine
Nghị sĩ Mariana Bezugla, phó chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Quốc hội Ukraine, hồi giữa tháng 12/2024 nói rằng Lữ đoàn 155 thiếu nhiều xe cơ giới, hệ thống tác chiến điện tử, thiết bị bay không người lái (drone), buộc các quân nhân phải tự chi tiền mua hoặc chờ nguồn quyên góp từ các nhóm tình nguyện.
"Hệ thống phòng không Mistral và tên lửa chống tăng Milan biên chế cho đơn vị đã mất khả năng chiến đấu, do giới chỉ huy điều động lực lượng vận hành được huấn luyện ở Pháp đến các lữ đoàn khác. Tại đơn vị mới, họ cũng phải sử dụng tên lửa vác vai Igla thời Liên Xô và Stinger của Mỹ, thay vì những vũ khí được đào tạo", bà nói thêm.
Lữ đoàn 155 triển khai tới mặt trận Pokrovsk từ cuối tháng 12/2024 và lập tức hứng chịu thương vong nặng nề, mất ít nhất một xe tăng Leopard 2A4 và nhiều thiết giáp.
"Vấn đề nằm ở thất bại về mặt tổ chức và lãnh đạo. Các chỉ huy Ukraine, trong đó có tư lệnh quân đội Oleksandr Syrsky, ưu tiên thành lập các lữ đoàn mới với thành phần là tân binh, thay vì bổ sung nhân lực và khí tài cho những lữ đoàn dày dạn kinh nghiệm nhưng đang thiếu quân", Tatarigami, người sáng lập nhóm phân tích Frontelligence Insight tại Ukraine, đánh giá.
Các lữ đoàn mới của Ukraine đều không hoạt động hiệu quả, bộ máy chỉ huy không đồng đều và thiếu trang thiết bị. Lực lượng của họ là tân binh chưa qua đào tạo chuyên sâu, luôn sẵn sàng tìm cách đào ngũ khi có cơ hội.
Trung tá Bohdan Krotevych, tham mưu trưởng Lữ đoàn Đặc nhiệm số 12 Azov, nhận định số binh sĩ và khí tài nói trên có cơ hội tác chiến tốt hơn nếu được biên chế cho đơn vị giàu kinh nghiệm. "Thành lập các lữ đoàn mới và trang bị cho họ những loại vũ khí, phương tiện chiến đấu hiện đại như vậy có phải điều ngớ ngẩn hay không", Krotevych đặt câu hỏi.
Vị trí một số đô thị tại tỉnh Donetsk. Đồ họa: RYV
Một số chuyên gia nhận định Ukraine phải thành lập các lữ đoàn mới nhằm chứng minh cho phương Tây rằng họ vẫn còn lực lượng dự bị, cũng như có thể duy trì sức chiến đấu.
Sau loạt thất bại ngày đầu, giới chỉ huy Ukraine quyết định điều động binh sĩ và phương tiện chiến đấu còn lại của Lữ đoàn 155 sang các đơn vị khác đang phòng thủ tại Pokrovsk. "Tuy nhiên, điều này không thể hồi sinh những binh sĩ và xe tăng mà lữ đoàn để mất vào tuần trước", biên tập viên Axe nói thêm.
Các đơn vị Nga đang áp sát Pokrovsk, trung tâm hậu cần quan trọng và một trong những thành trì chính cuối cùng của Ukraine tại tỉnh Donetsk. Trung tâm Chiến lược Quốc phòng Ukraine cho biết các đơn vị Nga chỉ còn cách cao tốc chính dẫn vào Pokrovsk khoảng 3 km.
Nếu giành được Pokrovsk, Nga sẽ làm suy yếu đáng kể tuyến phòng thủ và năng lực tiếp tế của Ukraine tại Donetsk, giúp Moskva tiến gần đến mục tiêu là kiểm soát toàn bộ tỉnh.
Nguyễn Tiến (Theo AP, AFP, Forbes)