"Đơn vị bắn tỉa thuộc cánh quân Đông thông báo rằng binh sĩ Ukraine bắt đầu hoảng loạn tháo chạy khỏi Ugledar khi lực lượng Nga siết vòng vây và kiểm soát tuyến đường rút lui cuối cùng ở phía bắc thành phố", Bộ Quốc phòng Nga ngày 4/10 cho biết, không lâu sau khi tuyên bố kiểm soát "thành phố pháo đài" trọng yếu thuộc tỉnh Donetsk.
Quân đội Ukraine hôm 2/10 thông báo cho phép các lực lượng rút khỏi Ugledar để bảo toàn binh lực và tránh bị bao vây, đánh dấu thời điểm thành phố thất thủ. Tuy nhiên, truyền thông Nga nói rằng những binh sĩ cuối cùng thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 72 Ukraine, đơn vị phòng thủ Ugledar suốt hai năm qua, đã rời thành phố từ đêm 1/10.
Đạn cháy Nga rơi xuống Ugledar trong video công bố ngày 27/9. Video: RusVesna
Hai binh sĩ thuộc Lữ đoàn 72 đã kể với BBC về những ngày bám trụ thành phố trước khi diễn ra cuộc rút lui hỗn loạn dưới hỏa lực không ngừng của Nga.
Một xạ thủ trung liên giấu tên cho biết binh sĩ Ukraine phải đi bộ và tự tìm đường thoát khỏi thành phố vì không còn phương án di chuyển nào khác.
Roman, một quân nhân khác, cho biết nhiều người đã thiệt mạng hoặc bị thương vì trúng đòn tập kích của phương tiện bay không người lái (drone) và pháo binh Nga khi cố gắng rời Ugledar, trong khi một số đang mất tích và chưa rõ số phận.
Nga từng mở nhiều đợt tiến công để kiểm soát Ugledar từ khi xung đột bùng phát tháng 2/2022, nhưng không thành công và hứng chịu tổn thất nặng. Lực lượng Nga gần đây chuyển sang chiến thuật đánh tạt sườn, kiểm soát các khu dân cư xung quanh Ugledar, cắt đứt tuyến hậu cần và tạo gọng kìm quanh thành phố.
Các tòa chung cư tại thành phố Ugledar, tỉnh Donetsk tháng 1/2023. Ảnh: Reuters
Ugledar rơi vào thảm cảnh khi lực lượng Nga cắt đứt tuyến đường huyết mạch duy nhất còn lại nối thành phố pháo đài với khu dân cư Bogoyavlenka ở phía bắc. Các đơn vị Nga áp sát Ugledar đặt tuyến đường này dưới tầm tấn công của pháo và drone, nhắm vào bất cứ thứ gì di chuyển trên đó.
Các đơn vị Ukraine từng cố tập kết ở rìa phía bắc thành phố để tiến hành sơ tán lượng lớn binh sĩ, nhưng khu vực này liên tục bị tập kích bằng pháo nhiệt áp và đạn cháy. "Chúng tôi cố gắng gửi đồ tiếp tế, sơ tán thương binh và mang thi thể những người đã chết về, song không thành công. Chúng tôi mất nhiều phương tiện và sau đó phải dừng những hoạt động này", Roman thừa nhận.
Tình hình Ugledar càng nghiêm trọng khi quân đội Nga bắt đầu tiến vào thành phố và các đơn vị Ukraine bắt đầu bỏ vị trí khi chưa có lệnh. "Mọi thứ sẽ nhanh chóng trở nên hỗn loạn nếu cuộc rút lui không được tổ chức bài bản", xạ thủ trung liên Ukraine nói.
Thành phố Ugledar, tỉnh Donetsk tháng 12/2023. Ảnh: Telegram/Libkos
Một số nhóm quân Ukraine tại Ugledar hoàn toàn rối loạn do tình trạng mất liên lạc. "Họ phải tự đưa ra quyết định nhanh chóng khi đối mặt với hỏa lực dữ dội của Nga và thường chọn giải pháp rút lui", xạ thủ nói thêm.
Phòng tuyến Ukraine ở Ugledar bị bom lượn, pháo phản lực, pháo nhiệt áp và drone Nga tàn phá suốt nhiều tháng. "Khi đối mặt với những đợt tấn công như vậy, rời bỏ vị trí là điều không thể tránh khỏi. Rút lui hoặc là chết", Roman nhớ lại.
Tuy nhiên, thoát khỏi thành phố đang bị bao vây ba mặt giữa ban ngày là điều cực kỳ nguy hiểm, thậm chí được coi là hành động tự sát. Các binh sĩ Ukraine chủ yếu tìm cách di chuyển vào ban đêm, băng qua các bãi mìn và men theo lối mòn để tránh những tuyến đường chính, nơi lực lượng Nga luôn giám sát chặt chẽ.
Roman cho biết phương tiện sơ tán có thể tắt đèn rồi tiến vào Ugledar trong đêm, nhưng hoạt động này cũng chấm dứt khi lực lượng Nga tiến vào trung tâm thành phố. Các quân nhân Ukraine sau đó chỉ có thể đi bộ.
Trước khi lệnh rút lui được ban hành, một binh sĩ Ukraine cho biết các đơn vị phòng thủ Ugledar phải chia thành từng nhóm nhỏ để rời thành phố. "Cứ 10 quân nhân rời khỏi Ugledar theo cách đó thì chỉ 4-6 người thoát được", người này cho hay.
Vị trí thành phố Ulgedar và một số đô thị tại tỉnh Donetsk. Đồ họa: RYV
Những binh sĩ Ukraine thoát khỏi Ugledar đều kiệt sức và chán nản, bày tỏ tức giận vì các chỉ huy không ra lệnh rút quân sớm hơn. "Tôi không biết tại sao họ không ra lệnh rút lui. Có thể họ sợ giới lãnh đạo quân đội, hoặc có thể đã nhận lệnh từ cấp trên rằng phải giữ Ugledar bằng mọi giá, kể cả mạng sống của chúng tôi, tới phút chót", xạ thủ trung liên cho hay.
Bộ tổng tham mưu quân đội Ukraine không còn nhắc tới Ugledar trong những bản tin cập nhật tình hình chiến trường gần đây, mà chỉ nói rằng lực lượng Nga "tấn công bất thành vào vị trí của Ukraine gần Bogoyavlenka".
Nguyễn Tiến (Theo BBC, AFP, AP, RIA Novosti)