Nghiên cứu lập quỹ dự phòng an sinh xã hội

Thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại kỳ họp thứ 5, nhiều đại biểu (ĐB) Quốc hội (QH) đánh giá nỗ lực của Chính phủ trong những tháng đầu năm 2023 góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm. Tuy nhiên, các ĐB bày tỏ lo ngại về tình trạng "sức khỏe" doanh nghiệp (DN) khi sản xuất - kinh doanh gặp nhiều khó khăn.

Cần sớm tháo gỡ những điểm nghẽn

ĐB Ma Thị Thúy (đoàn Tuyên Quang) nhấn mạnh sức chịu đựng của DN đã suy giảm mạnh khi có gần 77.000 DN rút lui khỏi thị trường trong 4 tháng đầu năm. Theo bà Thúy, nhiều DN khó khăn về tài chính và phải bán tài sản, trong khi chính sách ưu đãi vẫn còn nhiều hạn hẹp. Do đó, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ để bổ sung nguồn lực cho nền kinh tế.

"Biện pháp nhanh, hiệu quả và DN dễ hấp thụ nhất lúc này là hỗ trợ giảm lãi suất, giảm tiền thuê đất, giảm thuế…" - ĐB Thúy đề xuất.

Ủng hộ phương án giảm thuế giá trị gia tăng mà Chính phủ đang trình QH, tuy nhiên ĐB Tô Ái Vang (đoàn Sóc Trăng) đề nghị QH xem xét mức giảm thuế giá trị gia tăng là 3%-4%, thay vì 2% bởi đây "chưa phải là mức tốt cho nền kinh tế".

ĐB Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) cho rằng trong bối cảnh khó khăn hiện nay, lãi suất cho DN vay vẫn còn ở mức cao, hoặc tiếp cận với lãi suất thấp thì thủ tục còn nhiều rườm rà nên DN khó tiếp cận với nguồn vốn để phục hồi, phát triển sản xuất. "Đây chỉ là những mảnh ghép đơn lẻ trong bức tranh kinh tế, với mảng màu xám cho thấy DN đang đứng trước vô vàn khó khăn, cần sớm tháo gỡ ngay điểm nghẽn này" - ĐB Thắng nêu rõ.

Để DN đủ sức phục hồi và phát triển, ĐB Hoàng Đức Thắng đề nghị Chính phủ có giải pháp khơi thông dòng vốn tín dụng, tiết giảm tối đa chi phí cho DN. Ông cũng cho rằng cần hạn chế tối đa các cuộc thanh tra, kiểm tra với DN. ĐB Lê Hữu Trí (đoàn Khánh Hòa) nêu ý kiến cần chủ động xem xét tiếp tục hạ lãi suất nhằm hỗ trợ tăng trưởng, kiểm soát chặt chẽ việc cấp tín dụng, sử dụng vốn và hạn mức tăng trưởng tín dụng.

Nhấn mạnh tính cấp bách trong hỗ trợ DN, ĐB Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) đề nghị cơ quan quản lý nhà nước cần thể hiện thái độ "phụng sự DN" để gỡ khó. Những gì cần làm để DN phát triển thì nên làm ngay, quyết định ngay, bớt các khâu xin ý kiến, trao đổi lòng vòng giữa các cơ quan, bộ ngành.

Hỗ trợ đào tạo việc làm cho người lao động

Khó khăn của DN đã ảnh hưởng đến thu nhập, đời sống của người lao động (NLĐ), tiềm ẩn khó khăn về an sinh và trật tự an toàn xã hội. Theo ĐB Ma Thị Thúy, số lao động mất việc làm trong quý I/2023 là 149.000 lao động, tăng 39.000 lao động so với cùng kỳ.

ĐB Đinh Thị Ngọc Dung (đoàn Hải Dương) cũng quan ngại khi tình trạng sụt giảm sản xuất của các DN dẫn đến hàng trăm ngàn NLĐ bị giảm giờ làm, mất việc làm, nhất là tại các KCN. "Mất việc làm là một trong những rủi ro lớn, bởi khi đó NLĐ dễ bị tổn thương do mất đi nguồn thu nhập chính để ổn định cuộc sống cho bản thân và cho cả những người phụ thuộc vào họ, từ đó kéo theo nhiều hệ lụy cho xã hội" - bà Dung nói và đặt vấn đề Chính phủ đã dự liệu giải pháp kịp thời và dài hạn cho những rủi ro đó hay chưa.

Tại phiên họp, nhiều ĐB đề nghị Chính phủ, bộ ngành có các giải pháp kịp thời để hỗ trợ NLĐ mất việc làm. ĐB Đinh Thị Ngọc Dung đề xuất nghiên cứu xây dựng quỹ dự phòng an sinh xã hội (ASXH) dài hạn nhằm hỗ trợ NLĐ mất việc làm, ứng phó khó khăn rủi ro đột ngột. "Việc xây dựng quỹ dự phòng ASXH sẽ làm giảm gánh nặng với quỹ ASXH truyền thống như Quỹ BHXH, BHYT. Từ đó, bảo đảm quyền lợi của NLĐ, góp phần củng cố ASXH" - nữ ĐB đoàn Hải Dương nói.

Trước khó khăn của NLĐ, ĐB Trần Anh Tuấn (đoàn TP HCM) cho rằng có thể sử dụng nguồn 1 triệu tỉ đồng ngân quỹ đang tồn dư để linh hoạt bố trí hỗ trợ NLĐ, người mất việc làm, hay xây dựng ngay những khu nhà ở cho thuê, nhà trọ cho những NLĐ ở các KCX-KCN, hỗ trợ đào tạo việc làm, chuyển đổi nghề cho NLĐ. 

ĐB Trần Thị Thanh Lam (đoàn Bến Tre) đề nghị các cơ quan có liên quan hãy đặt mình vào hoàn cảnh của NLĐ, của người bị nợ BHXH, mất cơ hội việc làm để có chế tài mạnh mẽ và công cụ xử lý hữu hiệu giải quyết dứt điểm những trường hợp nợ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp kéo dài.

"Trị bệnh" cán bộ sợ sai, né tránh

ĐB Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh) nêu thực trạng một bộ phận cán bộ công chức có tâm lý né tránh, sợ trách nhiệm, đùn đẩy và sợ sai. Theo ông Tuấn, thực trạng này đang gây ách tắc, làm cản trở sự phát triển kinh tế của đất nước, vì vậy cần tìm đúng nguyên nhân để "điều trị căn bệnh này". 

Hiện 2 nhóm cán bộ, công chức sợ trách nhiệm, gồm: Nhóm cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, né tránh, sợ trách nhiệm, đùn đẩy, sợ sai, cán bộ không muốn làm vì không có lợi ích riêng; nhóm cán bộ sợ vi phạm pháp luật nên không dám làm.

Đồng quan điểm, nhưng ĐB Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) còn cho rằng vì nếu thực thi công vụ với hành lang pháp lý rõ ràng thì chắc chắn phần đông cán bộ, công chức, viên chức sẽ nỗ lực làm tốt hơn, không có gì phải sợ. 

 ĐB Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) cũng nhấn mạnh tình trạng né tránh, sợ trách nhiệm ngày càng phức tạp hơn và nặng hơn. Để khắc phục, ngoài cá thể hóa trách nhiệm trong thực thi công vụ, ông Tám để nghị cá thể hóa trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong việc tham mưu, đề xuất, sửa đổi, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật.

Tham gia giải trình, làm rõ vấn đề các ĐB nêu, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức né tránh, thiếu trách nhiệm, sợ sai trong thực thi công vụ không chỉ diễn ra ở nhiều địa phương, một số bộ, ngành trung ương. Để khắc phục tình trạng này, cán bộ, công chức, viên chức cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm và đạo đức công vụ.

Bên cạnh đó, Bộ Nội vụ đã tham mưu thể chế hóa chủ trương của Đảng về khuyến khích bảo vệ cán bộ, đổi mới sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Đồng thời chuẩn bị lộ trình cải cách tiền lương để bảo đảm thu nhập của họ. Bà Phạm Thị Thanh Trà cho rằng cần huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc thực hiện các giải pháp với quyết tâm công phá tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm và không làm trong thực thi công vụ.

Ngày 1-6, QH tiếp tục thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội.