Juventus mùa trước về ba Serie A, qua đó giành quyền trở lại Champions League sau một năm vắng mặt, và giành Cup Italy. Dù vậy, trong những tháng ngày cuối cùng với Max Allegri - HLV mất việc gần cuối mùa, đội bị nhiều CĐV nhà quay lưng, chỉ trích vì lối đá ru ngủ, thiếu sức sống.
Những điều đó đã và đang thay đổi rõ rệt dưới thời Thiago Motta - người vừa sang tuổi 42 hôm nay và từng bị truyền thông Italy đem ra làm trò cười. Qua hai vòng Serie A, Juventus là đội duy nhất toàn thắng, chưa để thủng lưới bàn nào và dẫn đầu giải đấu không chỉ về điểm số mà còn ở số bàn thắng (6 bàn), số đường chuyền thành công (1074) và tỷ lệ chuyền bóng chính xác (89,2%). Đó đều là những dấu ấn đậm nét của Motta và thứ bóng đá giàu năng lượng, hứng khởi mà người hâm mộ Juventus đang gọi là "Motta-ball".
HLV Thiago Motta vẫy chào các CĐV Juventus sau trận ra quân Serie A thắng Como 3-0 trên sân Allianz, Turin ngày 19/8. Ảnh: AFP
Kẻ mộng mơ với sơ đồ '2-7-2'
IQ bóng đá của Motta là không thể chối cãi, không chỉ ở cách ông cầm nhịp giữa sân thời còn thi đấu. Năm 2020, Motta từng nhận điểm gần như tuyệt đối 108/110 cho bài luận tốt nghiệp lấy bằng HLV chuyên nghiệp UEFA với tiêu đề "Giá trị của Trái bóng".
Dù vậy, trước khi thành công rực rỡ cùng Bologna mùa vừa qua rồi được Juventus trải thảm đỏ mời về, Thiago Motta từng có lúc bị giễu cợt trên các mặt báo Italy. Đó là khi ý tưởng chơi bóng của ông với sơ đồ 2-7-2 được đăng tải trên Gazzetta dello Sport năm 2018. Khi đó, nhiều ý kiến dèm pha Motta rằng ông từng khoác áo Barca, đoạt cú ăn ba mùa 2009-2010 cùng Inter Milan và chinh phục vô số danh hiệu cùng PSG... nhưng lại không biết vừa liệt kê đội hình thừa một người.
Tuy nhiên, trong thực tế, ngữ cảnh về sơ đồ mơ mộng trên hoàn toàn khác. "Ý tưởng của tôi là chơi bóng tấn công", Motta giải thích trên Gazzetta. "Tôi từng có một trận đấu mà hai hậu vệ cánh chơi như số 9 và số 10. Nhưng điều này không có nghĩa là tôi không ưa những hậu vệ bẩm sinh như Samuel hay Chiellini. Chúng ta có thể chơi 2-7-2 hay không? Thủ môn có thể được xem như một trong số bảy tiền vệ. Với tôi, tiền đạo phải là tuyến phòng ngự đầu tiên, còn thủ môn là cầu thủ tấn công đầu tiên".
Theo tư tưởng này, Motta muốn thủ môn bắt đầu triển khai bóng bằng chân, còn các cầu thủ tấn công sẽ phải là những người đầu tiên gây sức ép để thu hồi bóng. "Tôi từng chứng kiến tiền đạo đẳng cấp như Samuel Eto'o chơi hậu vệ biên, là tấm gương chiến đấu góp phần tạo nên cú ăn ba 2010 của Inter Milan", ông giải thích thêm.
Thiago Motta (số 8) truy cản Lionel Messi trong trận Barca - Inter ở bán kết lượt đi Champions League trên sân Camp Nou ngày 28/4/2010. Ảnh: AFP
Triết lý này được Motta áp dụng cho Bologna mùa 2023-2024 với vai trò nổi bật của trung phong cao tới 1m93 Joshua Zirkzee. Tới Bologna những ngày cuối kỳ chuyển nhượng hè 2022, Zirkzee chỉ thực sự thăng hoa sau khi được Motta huấn luyện, đóng góp 12 bàn và bảy kiến tạo trong 37 trận ra sân. Tuy nhiên, giá trị của Zirkzee không chỉ nằm ở những thống kê về tấn công. Đúng như triết lý "tiền đạo phải là hậu vệ đầu tiên" của Motta, Zirkzee tích cực tranh cướp bóng từ tuyến trên, không ngừng di chuyển để hỗ trợ và làm tường cho các đồng đội. Những phẩm chất ấy được ghi nhận khi Man Utd chi gần 50 triệu USD để đưa tiền đạo Hà Lan về sân Old Trafford sau mùa giải thăng hoa vừa qua.
Zirkzee không phải cầu thủ Bologna duy nhất đổi đời dưới thời Motta. Hậu vệ trẻ Riccardo Calafiori xuất thân từ lò đào tạo Roma là phát hiện đột phá của Serie A mùa giải 2023-24 và chói sáng tại Euro. Anh chuyển sang Arsenal mùa hè qua với giá 54 triệu USD - kỷ lục bán cầu thủ của Bologna. Giống Zirkzee, Calafiori cũng không chơi vị trí cố định trên sân mà linh hoạt thay đổi giữa vị trí trung vệ hoặc hậu vệ trái, đồng thời nhiều lần trực tiếp dẫn bóng lên cao như một lựa chọn tấn công.
Bàn tay sắt
Hai công việc đầu tiên của Motta trên băng ghế huấn luyện không thực sự suôn sẻ. Ông được bổ nhiệm làm HLV Genoa vào 21/10/2020 và bị sa thải chỉ sau hai tháng, khi đội rơi xuống chót bảng. Hè 2021, ông tới Spezia và đưa đội bóng trụ hạng bất chấp trải qua một chuỗi khởi đầu khó khăn.
Nhưng phải đến khi nhậm chức ở Bologna tháng 9/2022 để thay thế HLV Sinisa Mihajlovic, Motta mới có dịp chứng minh khả năng. Trong mùa đầu, ông giúp đội xếp vị trí thứ chín với 54 điểm. Sang mùa thứ hai, Bologna xếp thứ năm và lần đầu tiên dự Champions League kể từ khi giải đấu đổi tên.
Motta động viên Zirkzee trong màu áo Bologna ở Serie A mùa trước. Ảnh: La Presse
Bologna của Motta mang dáng dấp của một đội bóng hiện đại, với phong cách cầm bóng chủ động, triển khai tấn công từ hàng phòng ngự và không ngại tranh chấp. Các số liệu thống kê cho thấy họ dẫn đầu Serie A trước về số pha tắc bóng, thứ nhì về tỷ lệ kiểm soát bóng và thứ ba về số đường chuyền thành công – chỉ sau Napoli và Inter.
Cách Motta tái sinh những cầu thủ ngỡ chạm trần phát triển, cũng như lựa chọn chiến thuật hiện đại không bó buộc ở các sơ đồ, vị trí cố định mà để các cầu thủ biến hóa với những vai trò, nhiệm vụ khác nhau trên sân là lý do ông được Juventus chọn cho sứ mệnh đưa trở lại vị thế số một Italy và châu Âu.
Sau khi nhậm chức ở Juventus, Motta mạnh tay làm cách mạng nhân sự. Ông loại nhiều cầu thủ quen thuộc như Arthur Melo, De Sciglio, Daniele Rugani, Filip Kostic... và cả ngôi sao Federico Chiesa. "Chúng tôi nói thẳng, rằng các cậu rất tài năng, nhưng cần tìm bến đỗ khác để có thời gian ra sân nhiều hơn", HLV 41 tuổi nói.
Qua việc áp dụng chính sách "bàn tay sắt", thanh lọc đội hình, Motta cho thấy không ai là không thể đụng đến tại Juventus. Ngay cả tân binh đắt giá Douglas Luiz cũng phải cam phận dự bị chờ vào thay người trong hai trận đầu mùa. Sau trận thắng Verona 3-0 trên sân khách, Motta tuyên bố: "Luiz cũng là một cầu thủ quan trọng như những người khác. Với tôi, chỉ có những cầu thủ sẽ ra sân, và những cầu thủ sẽ ra sân các trận kế tiếp".
Juventus thời Motta, sau hai trận đầu, có độ tuổi ra sân trung bình trẻ thứ nhì Serie A ở mức 24,2 tuổi - chỉ sau Parma. Ông trọng dụng mầm non như như Samuel Mbangula, Nicolo Savona hay Nicolo Fagioli. Tiền vệ công 19 tuổi Kenan Yildiz thậm chí còn được Motta tin cậy giao cho chiếc áo số 10, và anh đã đền đáp niềm tin của ông thầy với hai kiến tạo qua hai trận đầu Serie A.
Motta (giữa) chỉ đạo các cầu thủ Juventus trong trận thắng chủ nhà Hellas Verona trên sân Marc'Antonio Bentegodi ở vòng 2 Serie A ngày 26/8. Ảnh: Juventus FC
Juventus thắng dễ đội mới lên hạng Como của HLV Cesc Fabregas ngày ra quân, nhưng được dự báo khó khăn hơn khi gặp Verona - đội thắng sốc Napoli của Conte với ba bàn cách biết. Dù vậy, trước đối thủ khó chịu hơn này, Juventus của Motta vẫn chơi bóng chủ động, tích cực tranh chấp. Bàn mở tỷ số là ví dụ điển hình, khi chỉ mất 5 giây từ khi cầu thủ Verona đánh mất bóng đến khi bóng nằm gọn trong lưới từ cú sút của Dusan Vlahovic.
Tích cực tranh chấp, chuyển trạng thái nhanh là xu hướng của bóng đá hiện đại và Motta không nằm ngoài dòng chảy đó. Mùa giải trước, một HLV trẻ khác - Xabi Alonso - đã nổi lên là hiện tượng cùng Leverkusen vô địch Bundesliga với thành tích bất bại. Và bây giờ, với những tín hiệu ban đầu khả qua, Motta cùng Juventus có thể mơ về một kỳ tích tương tự - lấy lại ngôi vương Serie A sau bốn năm.
Thịnh Joey