Quân đội Israel rạng sáng 18/3 mở chiến dịch "Sức mạnh và Thanh kiếm", phát động không kích quy mô lớn vào loạt mục tiêu Hamas ở Dải Gaza. Chiến dịch ném bom đã phá vỡ lệnh ngừng bắn mong manh, đồng thời dập tắt hy vọng chấm dứt cuộc khủng hoảng đã khiến hàng chục nghìn người chết và biến dải đất thành đống đổ nát.
Theo cơ quan y tế do Hamas kiểm soát tại khu vực, ít nhất 413 người đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel. Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết chiến dịch được thực hiện do Hamas từ chối thả con tin và bác bỏ đề xuất gia hạn lệnh ngừng bắn.
Khói bốc lên phía sau một nghĩa trang trong cuộc không kích của Israel ở phía tây Gaza City ngày 18/3. Ảnh: AFP
"Đây chỉ mới là khởi đầu", tuyên bố từ Văn phòng Thủ tướng Israel nhấn mạnh. "Từ giờ trở đi, Israel sẽ hành động chống lại Hamas với sức mạnh quân sự ngày càng tăng".
Quân đội Israel thêm rằng các cuộc không kích là biện pháp "phòng ngừa" nhằm ngăn chặn nguy cơ Hamas "thực hiện các cuộc tấn công, xây dựng lực lượng và tái vũ trang". Điều này cho thấy Tel Aviv vẫn coi Hamas là mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia sau 17 tháng giao tranh.
Lực lượng Phòng vệ Israel cho hay các cuộc không kích "sẽ tiếp diễn, miễn là cần thiết" và có thể mở rộng sang những biện pháp khác. Trong khi đó, Hamas lên án Israel phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn và gây nguy hiểm tới tính mạng con tin.
Nhiều tuần qua, hai bên đã đàm phán về việc gia hạn lệnh ngừng bắn và trao đổi thêm con tin Israel với tù nhân Palestine, song không đạt được bước tiến.
Các cuộc đàm phán bị đình trệ vì Hamas từ chối thả một số lượng lớn con tin trừ khi Israel cam kết sẽ chấm dứt giao tranh vĩnh viễn. Nhưng đây là điều khoản Israel không bao giờ chấp nhận nếu Hamas không đồng ý từ bỏ quyền lực tại Gaza.
Giới chuyên gia nhận định trước tình thế bế tắc, Israel có lẽ muốn nối lại chiến dịch quân sự tại Gaza nhằm dập tắt hy vọng giữ quyền kiểm soát lãnh thổ của Hamas.
Các cuộc không kích đóng vai trò như lời cảnh báo cứng rắn của Israel với Hamas về những gì họ và dân thường ở Gaza sẽ phải đối mặt nếu không lùi bước. Quân đội Israel cũng đã ra lệnh cho cư dân ở hai ngôi làng gần biên giới Gaza phải rời bỏ nhà cửa, ám chỉ khả năng họ sẽ kiểm soát nơi này trong những ngày tới.
Bằng cách thực hiện các cuộc ném bom, phóng tên lửa thay vì ngay lập tức bắt đầu một chiến dịch trên bộ, Israel đang tìm cách "ép Hamas phải nhượng bộ dưới lửa đạn", Michael Milstein, nhà phân tích về các vấn đề Palestine, cựu sĩ quan tình báo quân sự cấp cao Israel, nhận xét. "Câu hỏi lớn hiện nay là Hamas sẽ phản ứng như thế nào?".
"Cá nhân tôi không nghĩ Hamas sẵn sàng từ bỏ các lằn ranh đỏ của họ", ông nói. "Tôi lo ngại rằng trong vài ngày tới, Israel sẽ bị kéo vào một cuộc chiến tiêu hao. Các cuộc không kích đang diễn ra nhưng Hamas sẽ không chấp nhận thoái lui".
"Tôi không ngạc nhiên trước những điều đang diễn ra", Aaron David Miller, cựu chuyên gia phân tích và đàm phán về Trung Đông của Bộ Ngoại giao Mỹ, hiện là chuyên gia cấp cao thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, trụ sở tại Washington, cho hay.
Cảnh đổ nát tại quận Shujaiya, phía đông Gaza City, sau cuộc không kích hôm 18/3 của Israel. Ảnh: AFP
"Hamas sẽ không phóng thích hay trao trả tất cả con tin, dù còn sống hay đã chết, trừ khi họ có được đảm bảo chắc chắn rằng Israel sẽ rút quân khỏi Gaza và xung đột kết thúc. Không ai, kể cả Liên Hiệp Quốc hay Mỹ, có thể trao cho Hamas những đảm bảo như vậy", ông nói.
Theo hai quan chức quân sự Israel giấu tên, nước này còn nhắm tới hạ sát các thủ lĩnh cấp cao Hamas, những người trước đây không được coi là ưu tiên hàng đầu, nhằm ra hiệu rằng Tel Aviv sẽ không cho phép họ tiếp tục kiểm soát Gaza.
Văn phòng truyền thông Hamas cho biết 4 quan chức dân sự và giám đốc an ninh cấp cao nhất của nhóm ở Gaza đã thiệt mạng.
Quân đội Israel và Cơ quan An ninh Israel (Shin Bet) ngày 18/3 cho hay đã hạ sát Essam al-Daalis, lãnh đạo chính quyền Hamas và là thành viên cấp cao nhất của nhóm ở Dải Gaza.
Daalis giữ vị trí lãnh đạo chính quyền Hamas ở Dải Gaza từ tháng 7/2024, sau khi Israel hạ người tiền nhiệm của ông là Rawhi Mushtaha. Shin Bet nói rằng Daalis chịu trách nhiệm tổ chức mọi hoạt động hành chính của Hamas tại vùng lãnh thổ này.
Đến tối 18/3, 16 tiếng sau khi chiến dịch không kích của Israel diễn ra, Hamas vẫn chưa đáp trả dù tuyên bố sẽ có phản ứng ngay lập tức. Không rõ điều này bắt nguồn từ năng lực quân sự suy yếu hay họ muốn tránh một phản ứng mạnh mẽ hơn từ Israel.
Dù vậy, Hamas cũng không thể hiện bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy họ sẽ lùi bước trong các cuộc đàm phán. Qua những tuyên bố với truyền thông, Hamas chỉ trích gay gắt hành động của Israel, cảnh báo Tel Aviv đã đặt các con tin vào "số phận vô định".
Động lực chính trị trong nước cũng có thể là một phần nguyên nhân khiến Thủ tướng Netanyahu mở chiến dịch không kích dữ dội nhất trong vài tháng qua vào Dải Gaza.
Những ngày gần đây, Thủ tướng Israel đã công khai đấu khẩu với các quan chức an ninh hàng đầu đất nước, trong đó nhiều người ủng hộ việc đạt thỏa thuận với Hamas để giải cứu tất cả con tin.
Ông tuyên bố ý định sa thải Ronen Bar, giám đốc cơ quan tình báo nội bộ Shin Bet, làm nổ ra hàng loạt cuộc biểu tình trên đường phố. Đáng chú ý hơn cả, ông đang đối mặt với hạn chót ngày 31/3 để giành đủ số phiếu bầu tại quốc hội nhằm thông qua ngân sách quốc gia, nếu không chính phủ do ông lãnh đạo sẽ buộc phải giải tán theo luật.
Các nhà quan sát chính trị nhận định bằng cách nối lại chiến dịch không kích quy mô lớn, Thủ tướng Israel không chỉ tìm cách chuyển hướng dư luận đất nước, mà còn củng cố một liên minh cầm quyền có thể giúp ông vượt qua những rào cản chính trị cấp bách nhất.
Khi Thủ tướng Netanyahu chuẩn bị tham gia thảo luận với các đối tác liên minh về dự luật ngân sách quốc gia, một số nghị sĩ đã đe dọa không bỏ phiếu, khiến toàn bộ quá trình có nguy cơ sụp đổ và chính phủ của ông sẽ tan rã.
Theo Chuck Freilich, cựu phó cố vấn an ninh quốc gia Israel, để đối phó, ông Netanyahu dường đang hướng đến lôi kéo ủng hộ từ các đảng phái chính trị cực hữu, những bên đã kiên quyết yêu cầu ông nối lại chiến dịch quân sự ở Gaza.
"Có thể đưa ra lập luận rằng Israel cần hành động vì Hamas chưa bị tiêu diệt và đang trong quá trình tái thiết, nhưng không thể tách rời nó khỏi các sự kiện chính trị. Tôi nghĩ chúng ta không thể bỏ qua thời điểm diễn ra sự việc", Freilich lưu ý.
Thực tế cho thấy Thủ tướng Netanyahu đã gặt hái được những phần thưởng đầu tiên. Vài giờ sau khi chiến dịch không kích diễn ra, Itamar Ben Gvir, lãnh đạo đảng cực hữu Sức mạnh Do Thái, đã hoan nghênh việc Tel Aviv nối lại "cuộc chiến dữ dội" và tuyên bố tái gia nhập liên minh cầm quyền, củng cố thế đa số mong manh của chính phủ tại quốc hội. Đảng này trước đó tuyên bố rời liên minh để phản đối lệnh ngừng bắn với Hamas.
Người Israel biểu tình kêu gọi chấm dứt giao tranh và trả tự do cho những con tin vẫn bị bắt ở Gaza ở Tel Aviv ngày 18/3. Ảnh: AFP
Nhưng các lãnh đạo đối lập, trong đó có Yair Golan, người đứng đầu đảng Dân chủ thiên tả, Yair Lapid trung dung, và Gadi Eisenkot, gương mặt chủ chốt trong đảng Đoàn kết Quốc gia trung hữu, đã thách thức quyết định nối lại giao tranh của Thủ tướng Netanyahu. Họ cũng đặt câu hỏi về việc liệu hành động này có làm mất đi cơ hội giải cứu những con tin còn lại hay không.
Đáp lại những ý kiến chỉ trích, Thủ tướng Netanyahu cho hay ông đã kiềm chế không khởi động các cuộc tấn công nhằm vào Hamas suốt nhiều tuần với hy vọng nhóm sẽ thỏa hiệp khi đàm phán, nhưng họ luôn từ chối.
"Bây giờ, áp lực quân sự là điều kiện cần thiết để thả các con tin", ông nhấn mạnh.
Mặt khác theo Miller, không chỉ được thúc đẩy bởi những cân nhắc chính trị trong nước, Thủ tướng Netanyahu có lẽ còn cảm thấy an tâm hơn nhờ ủng hộ từ chính quyền Trump.
Sau khi Israel tiến hành các cuộc không kích, trả lời phỏng vấn kênh Fox News, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt đã sử dụng một cụm từ được ông Trump ưa chuộng để gửi thông điệp cảnh báo tới Hamas: "Địa ngục sẽ giáng xuống".
"Những gì đáng lẽ gây tranh cãi với chính quyền Joe Biden giờ đây lại được Tổng thống Trump hoan nghênh", Miller nói. "Bạn có thể thấy ông Trump và ông Netanyahu hòa hợp tư tưởng như thế nào, ít nhất là ở Gaza".
Vũ Hoàng (Theo Foreign Policy, Washington Post, AFP, Reuters)
