Cuộc truy đuổi một năm qua của quân đội Israel với thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar kết thúc khi ông được xác nhận thiệt mạng trong một cuộc chạm trán ở khu Tel al-Sultin, thành phố Rafah, miền nam Dải Gaza.
Tuy nhiên, cái chết của Sinwar lại mở ra một cuộc chiến mới trên mặt trận truyền thông, khi cả Israel và Hamas đều tìm cách khắc họa hình ảnh trái ngược nhau về ông vào giây phút cuối đời.
Ngay sau khi có thông tin Sinwar đã chết, quân đội Israel (IDF) lập tức công bố những bức ảnh chi tiết thi thể thủ lĩnh Hamas và cảnh quay bằng máy bay không người lái (UAV) về khoảnh khắc cuối cùng của ông.
Video khoảnh khắc cuối cùng của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar trước khi bị hạ sát do quân đội Israel công bố ngày 17/10. Video: X/LTC_Shoshani
Trong video của IDF, Sinwar ngồi gục trên ghế, đơn độc, với một cánh tay bị thương được buộc bằng dây điện. Đây là lần hiếm hoi Israel công bố một video nhanh chóng, chi tiết và rõ nét đến vậy về giao tranh ở Dải Gaza.
Trên truyền thông nước này, hàng loạt nhà bình luận đưa ra những phát biểu như "cái kết của kẻ hèn nhát" để mô tả về thủ lĩnh Hamas. Một số người thậm chí so sánh việc Sinwar bị bắn hạ trên mặt đất với "chuột chui ra khỏi hang".
Nhưng Hamas và những người ủng hộ Sinwar lại nhấn vào các khía cạnh khác của Sinwar trong video, như trang phục chiến đấu lấm lem bụi đất, chiếc khăn kaffiyeh biểu trưng của người Palestine mà ông quấn quanh mặt, để khắc họa thủ lĩnh Hamas như một "người hùng" đã ngã xuống khi chiến đấu.
Họ nói rằng video không cho thấy Sinwar thất bại, mà làm bật lên hình ảnh một người đàn ông mạnh mẽ, không khuất phục, một chiến binh dù bị thương nặng vẫn tìm thấy sức mạnh để ném cây gậy gỗ về phía UAV bằng cánh tay còn lại, dù vô ích.
Ít nhất là ở một số khu vực trong thế giới Arab, Israel đang thua trong cuộc chiến truyền thông này, theo giới chuyên gia. Chỉ sau vài giờ, những hình ảnh do IDF công bố đã được in lên áp phích và dán trên tường ở Jenin và các thành trì khác của người Palestine ở Bờ Tây. Người dùng mạng xã hội Arab đã biến chúng thành meme để ca ngợi những gì họ coi là "kết thúc oai hùng" của thủ lĩnh Hamas.
Phái đoàn Iran tại Liên Hợp Quốc ra tuyên bố làm nổi bật sự tương phản trong hành động cuối cùng của Sinwar với cố lãnh đạo Iraq Saddam Hussein, người mà họ mô tả là đã "phản bội những người ủng hộ" bằng cách "cầu xin tha mạng" khi bị lính Mỹ kéo ra khỏi nơi ẩn nấp vào năm 2003.
Hình ảnh Sinwar "trên chiến trường, trong trang phục chiến đấu, không phải ở nơi ẩn náu, đối mặt với kẻ thù" sẽ chỉ củng cố thêm làn sóng ủng hộ dành cho ông, phái đoàn Iran ở LHQ nhấn mạnh.
Beverley Milton-Edwards, thành viên cấp cao tại Hội đồng Trung Đông về các vấn đề toàn cầu, tin rằng Iran đã đúng. Ông coi cái chết của Sinwar là một chiến thắng với Hamas "trong cuộc chiến tuyên truyền".
Thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar phát biểu tại Gaza tháng 4/2023. Ảnh: Reuters
Một quan chức IDF giấu tên ủng hộ quyết định công bố những hình ảnh về Sinwar, khẳng định với Washington Post rằng quân đội Israel cảm thấy có nghĩa vụ phải ghi lại hiện trường và chia sẻ với người dân.
"Chúng tôi chỉ cố gắng minh bạch, đó là những gì đã xảy ra", người này nói. "Chúng tôi biết trước rằng với bất kể hình ảnh nào được công bố, Hamas sẽ thúc đẩy một chiến dịch để biến ông ta thành người hùng".
Gần như ngay lập tức sau khi xét nghiệm ADN và dấu vân tay xác nhận danh tính Sinwar, IDF bắt đầu thuật lại chi tiết những tình huống dẫn đến cái chết của thủ lĩnh Hamas.
Binh sĩ Israel tuần tra quanh Rafah vào ngày 16/10 đã tình cờ chạm trán ba tay súng Hamas đi nối đuôi nhau. Một cuộc đấu súng nổ ra sau đó, khiến người đàn ông đi cuối cùng bị thương. Người này được cho là Sinwar, mặc dù các quan chức IDF nói rằng "không có bằng chứng" nào cho thấy ông tham gia vào cuộc đấu súng.
Người bị thương này chạy vào một ngôi nhà gần đó. Binh sĩ Israel điều khiển chiếc UAV bay vào nhà qua cửa sổ, ghi lại cảnh ông ngồi trên chiếc ghế, khuôn mặt trùm kín khăn. Lính Israel không tiến vào trong, mà cho xe tăng nã pháo bắn trúng căn phòng. Sáng hôm sau, quân đội Israel mới tiến vào hiện trường và tìm thấy thi thể Sinwar.
Milton-Edwards lưu ý lời kể trên của IDF, cùng với các bức ảnh và video được công bố sau đó, trái ngược với những mô tả thường thấy từ phía Israel về việc Sinwar ẩn náu dưới lòng đất, giữa những con tin Israel để đảm bảo an toàn.
"Ông ấy không ở trong đường hầm, không có những con tin Israel gầy gò và sợ hãi bị trói vây quanh, cũng không có lá chắn sống người Palestine", Milton-Edwards, đồng tác giả một cuốn sách về lịch sử Hamas, cho hay.
Việc Sinwar chết không phải trong một cuộc đột kích được lên kế hoạch bài bản, mà trong một cuộc chạm trán tình cờ là minh chứng cho chiến lược quân sự của Israel đã phát huy tác dụng, theo giới quan sát.
Tel Aviv suốt một năm qua liên tục siết chặt vòng vây, tấn công hệ thống đường hầm của Hamas, nhắm vào những thành trì cuối cùng ở miền nam, từ đó khiến Sinwar không còn nơi ẩn náu và dễ mắc sai lầm hơn.
Hoàn cảnh cái chết của Sinwar không thay đổi được sự thật rằng "ông đã dành 95% thời gian trong năm qua ẩn náu dưới lòng đất", quan chức IDF giấu tên nói.
"Rõ ràng, điều này không phản ánh đúng bản chất hành vi của ông ta trong suốt cuộc chiến", ông cho biết.
Hôm 20/10, để chứng minh cho quan điểm trên, IDF công bố đoạn video ghi lại cảnh Sinwar cùng gia đình đi vào đường hầm ở Khan Younis một ngày trước khi Hamas tiến hành cuộc đột kích lãnh thổ Israel hồi tháng 10 năm ngoái.
Nhưng đó không phải hình ảnh khiến nhiều người Palestine ghi nhớ. Tại Ramallah, thành phố Bờ Tây do phong trào Fatah, đối thủ chính trị của Hamas, kiểm soát, Faisal Sayid, 60 tuổi, đang xem tin tức tại một quán cà phê khi Israel công bố Sinwar đã chết.
Sinwar "không lẩn trốn như những gì người Israel nói", Sayid cho biết. "Ông ấy đã đưa phong trào của mình lên tới đỉnh cao và chiến đấu tới cùng". Theo ông, trận chiến cuối cùng của thủ lĩnh Hamas "sẽ đi vào lịch sử".
Theo một nguồn tin thân cận với giới lãnh đạo an ninh cấp cao Israel, nhóm người xem chính mà các quan chức nước này nghĩ đến khi công bố video là công chúng trong nước. Đối với nhiều người dân Israel, Sinwar là kẻ thù số một và các quan chức cảm thấy việc cung cấp ngay lập tức bằng chứng không thể chối cãi về cái chết của ông là điều tối quan trọng.
Bên trong Israel, cái chết của Sinwar được đón nhận bằng niềm vui và cảm giác nhẹ nhõm, cả trên đường phố và trên mạng xã hội. Ngay cả những người đã miệt mài yêu cầu chính phủ đạt được lệnh ngừng bắn và thỏa thuận thả con tin với Sinwar suốt nhiều tháng cũng bày tỏ hài lòng khi IDF cuối cùng đã hạ được Sinwar, người bị coi là "kiến trúc sư" của vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào miền nam Israel.
Theo Michael Milshtein, cựu giám đốc các vấn đề dân sự Palestine của quân đội Israel, có lẽ sẽ tốt hơn nếu Tel Aviv hành xử kiềm chế hơn với những hình ảnh, video về phút cuối của Sinwar.
Xe tăng Israel khai hỏa vào vị trí thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar ẩn nấp. Video: Times of Israel
"Có thể chỉ cần một thông báo là đủ, hoặc một bức ảnh không quá cụ thể", ông bình luận. "Thực sự không cần thiết phải cung cấp mọi chi tiết, bởi điều này góp phần tạo nên huyền thoại về Sinwar".
Nhưng việc giữ kín những chi tiết đó có thể không khả thi, bởi tất cả binh lính Israel tham gia trận đánh đều mang theo điện thoại thông minh. Một số hình ảnh đầu tiên chưa được xác nhận về Sinwar đã được lính IDF đăng trên mạng xã hội, phớt lờ thông điệp chiến lược mà các lãnh đạo và chỉ huy của họ muốn đưa ra.
"Trên chiến trường hiện nay, rất khó để các hình ảnh không bị lộ ra ngoài", một quan chức IDF thừa nhận.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)