Với dân số hơn 39 triệu người và diện tích gần 424.000 km2, California là bang đông dân nhất và có diện tích lớn thứ ba của Mỹ. Bang này nằm dọc bờ biển tây nam Mỹ, giáp Thái Bình Dương và có khí hậu khác biệt rõ rệt giữa Nam California với Bắc California.
Chưa đầy một năm trước, Nam California, khu vực có khí hậu ẩm ướt hơn, chìm trong mưa bão. Mùa mưa kéo dài từ đầu tháng 12/2023 và đạt đỉnh vào đầu tháng 2/2024 đã trút lượng nước lớn xuống Los Angeles. Đó là mùa đông tồi tệ khi mưa lớn gây ngập lụt đường phố, cuốn trôi ôtô và gây ra hàng trăm trận lở đất.
Daniel Swain, nhà khoa học khí hậu tại Đại học California ở Los Angeles, ước tính thảm thực vật ở khu vực đã tăng gấp đôi nhờ những tháng mưa nhiều này.
Nhưng hiện tại, thời tiết ở khu vực này trái ngược hoàn toàn. Hạn hán bao trùm Nam California sau khi khu vực trải qua một trong những mùa hè nóng nhất từng được ghi nhận, khiến thảm thực vật tươi tốt trong mùa mưa năm trước trở nên khô héo, thành nguồn nhiên liệu khổng lồ cho cháy rừng.
Các đám cháy đã lan vượt tầm kiểm soát trên khắp hạt Los Angeles của bang kể từ ngày 7/1. Nhiều ngôi nhà, công trình bị nhấn chìm trong biển lửa. Những đợt gió Santa Ana mạnh bất thường lên tới 160 km/h cũng góp phần làm đám cháy lan rộng nhanh chóng và khó kiểm soát.
"Cỏ dại và cây bụi dễ cháy đã phát triển mạnh trong những tháng trước đó. Nhưng khi thời tiết trở nên khô hạn và nắng nóng, chúng lại làm tăng nguy cơ cháy rừng", Swain nói. "Nếu California nhận được lượng mưa đáng kể trên diện rộng trong những tuần, những tháng trước, mọi thứ đã không bị tàn phá như hiện tại".
Lũ lụt ở Santa Barbara, California hồi tháng 12/2023 (trái) và cháy rừng ở Los Angeles ngày 8/1. Ảnh: AP
Mùa hè ở California gần như không có mưa, phần lớn lượng mưa tập trung vào mùa đông. Ngay cả những thay đổi nhỏ của thời tiết cũng có thể khiến bang phải đối mặt với lũ lụt kinh hoàng hoặc hạn hán thiêu đốt.
Các hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở nên thường xuyên hơn khi Trái Đất nóng lên, theo một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature ngày 9/1. Những thay đổi này sẽ khiến thảm họa như cháy rừng, lũ quét nghiêm trọng hơn.
Giới chuyên gia cho biết mùa mưa mùa đông càng lâu đến thì California càng dễ đối mặt nguy cơ cháy rừng. Mùa cháy ở California thường lên tới đỉnh điểm vào tháng 10, khi cây bụi và cỏ dại trải qua thời tiết khô hạn mùa hè gặp những cơn gió Santa Ana thổi mạnh trước khi mưa mùa đông đến.
"Thời điểm này trong năm vốn không phải mùa cháy rừng, nhưng giờ chúng tôi phải từ bỏ khái niệm về cái gọi là 'mùa cháy'. Cháy rừng giờ đây không theo mùa, chúng diễn ra quanh năm ở California", Thống đốc Gavin Newsom nói ngày 7/1.
Will Caldwell, đồng sáng lập SnapNHD, đơn vị chuyên phân tích về rủi ro từ thiên tai ở Mỹ, chỉ ra California có nhiều vụ cháy rừng hơn bất kỳ bang nào ở Mỹ, với 8.194 vụ chỉ riêng trong năm 2019 và có xu hướng tăng thêm mỗi năm.
Báo cáo năm 2022 của Văn phòng Đánh giá Rủi ro Sức khỏe Môi trường California (OEHHA) giải thích rằng "sự gia tăng theo cấp số nhân các vụ cháy rừng" ở California là do môi trường nóng và khô hơn vì tình trạng hạn hán nghiêm trọng.
Tháng 8/2020, California ghi nhận đám cháy August Complex lớn nhất trong lịch sử bang, kéo dài gần 3 tháng và phá hủy hơn 400.000 hecta đất trước khi bị dập tắt hoàn toàn. Ngọn lửa hoành hành ở các khu vực Mendocino, Humboldt, Trinity, Glenn, Lake và Colusa, trở thành đám cháy lớn thứ hai trong lịch sử Mỹ.
Một góc khu phố giàu có Pacific Palisades ở Los Angeles, bang California chìm trong biển lửa ngày 7/1. Ảnh: AP
Ngoài hạn hán hay cháy rừng, bang California cũng phải đối mặt nhiều thảm họa thiên nhiên khác hàng năm.
"California nổi tiếng là vùng đất của những điều kiện cực đoan", Kristina Dahl, nhà khoa học khí hậu cấp cao tại Liên minh các nhà khoa học (UCS) ở Mỹ, nói.
Sở Thủy lợi California cho biết tất cả hạt của bang này đều trải qua ít nhất một trận lũ lớn trong 25 năm qua, gây thương vong đáng kể và thiệt hại hàng tỷ USD. Trận lụt lớn nhất lịch sử California là vào tháng 12/1861 và kéo dài 45 ngày. Nước lũ đã nhấn chìm toàn bộ thung lũng Sacramento và San Joaquin.
Nằm dọc theo Vành đai lửa Thái Bình Dương, nơi ghi nhận chuyển động của các mảng kiến tạo, California cũng là nơi đặc biệt dễ xảy ra động đất. Bang này cũng là nơi có nhiều đứt gãy địa chất, khiến nguy cơ động đất xảy ra cao hơn.
Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho biết khu vực Nam Carolina thường ghi nhận 15-20 trận động đất mạnh 4 độ trở lên mỗi năm.
Will Caldwell nói California và Alaska là hai bang chứng kiến động đất nhiều nhất nước Mỹ. Mỗi năm California thường xảy ra 2-3 trận động đất từ 5,5 độ, gây thiệt hại cho các công trình kiến trúc.
Thùy Lâm (Theo CNN, ABC News, AS)