Sinh ra là nam nhưng Minh, sống ở TP HCM, mang bản dạng giới nữ. Bản dạng giới là sự nhận thức chủ quan của một người về giới của bản thân, có thể đồng nhất hoặc không đồng nhất với giới tính tự nhiên. Quyết định thay đổi ngoại hình, chuyển giới từ nam sang nữ là bước ngoặt của Minh để trở về sống với con người thật.
Năm 2018, Minh trải qua cuộc đại phẫu đầu tiên, gồm nâng ngực, hạ gò má, gọt quai hàm, cấy mỡ. Đợt hai, Minh trải qua thủ thuật nâng mũi, hạ đường chân tóc. Trong đó, vùng đau nhất là da đầu do phải cắt da thừa, kéo da tóc xuống để trán đỡ cao, trông nữ tính hơn.
Kể từ đó, Minh thường xuyên mặc đồ con gái, mọi người xung quanh cũng dần quen với hình ảnh mới. Tuy nhiên, sau ca mổ chuyển thành nữ, Minh vẫn bị nói "quá nam tính", "đầu quá to so với nữ", "cốt đàn ông". Khi ra ngoài, Minh phải gồng mình ém giọng, giữ ý tứ vì giọng nói chưa mượt mà.
Nỗi đau thể xác lẫn áp lực tinh thần khiến Minh tự ti, không có mục tiêu, "suốt ngày soi gương và tự trách đã phẫu thuật". Công việc người mẫu cũng khó khăn hơn vì hình ảnh không phù hợp tiêu chí nhãn hàng.
Tháng 4/2022, Minh âm thầm thay đổi diện mạo, cắt tóc ngắn, mặc đồ nam, không trang điểm, để hiểu bản thân hơn. Tháng 3/2023, Minh quyết định phẫu thuật tháo túi ngực và không dùng hormone nội tiết nữ để trọn vẹn với hình ảnh một chàng trai.
Sau khi tháo túi, sức khỏe Minh giảm sút bởi ảnh hưởng của những cuộc đại phẫu trước đó. Minh cũng khó tăng cân, tăng cơ hơn trước, da dẻ dễ nổi mụn vì uống kháng sinh nhiều. Song, Minh cho biết bản thân hài lòng với giới tính hiện tại bởi sau tất cả Minh thấy mình điềm đạm, mạnh mẽ hơn.
"Ngoại hình là nam hay nữ không còn quá quan trọng. Tôi chỉ muốn sống cuộc đời của mình thật hạnh phúc và muốn mọi người hiểu về con người thật tôi chứ không dựa trên bản sắc giới tính", Minh tâm sự.
Cũng gặp nhiều khó khăn trong diện mạo mới, Hùng, 27 tuổi, cảm thấy hối hận sau khi phẫu thuật chuyển giới.
Từ nhỏ, Hùng thích mặc váy, làm điệu, chơi đồ hàng búp bê. Lớn lên, Hùng cảm nhận rõ bản dạng giới là nữ, trong khi giới tính sinh học là nam. Năm 21 tuổi, nỗi khao khát được trở thành người con gái thực sự thôi thúc Hùng sang Thái Lan phẫu thuật chuyển giới từ nam sang nữ.
Trải qua nhiều đau đớn, ngỡ tưởng sẽ sống hạnh phúc khi được là chính mình, Hùng lại cảm thấy thất vọng về ngoại hình bởi khuôn mặt và giọng nói chưa được nữ tính nên mỗi khi ra ngoài phải trang điểm rất đậm. Mỗi ngày, Hùng mất 1-1,5 tiếng để chăm sóc các bộ phận mới. Mặc áo ngực không quen khiến Hùng cảm thấy gò bó, vướng víu.
Ngoài ra, Hùng phải gồng ép bản thân để trở nên nhẹ nhàng, nữ tính hơn, xóa đi định kiến còn "chất thô đàn ông", song mọi người cũng chỉ coi Hùng là người chuyển giới, thay vì một người con gái thật sự. Nhiều công ty e dè khi phỏng vấn một người chuyển giới như Hùng. Ngoại hình chưa hoàn chỉnh khiến chuyện tình cảm cũng dễ đổ vỡ.
Sau một thời gian bất mãn với cơ thể mới, Hùng quyết định dừng uống thuốc nội tiết, cắt tóc ngắn, mặc đồ nam. Hùng tặng quần áo của mình cho một cơ sở từ thiện, sau đó phẫu thuật tháo túi ngực và trở lại làm con trai. Hiện, cơ thể Hùng gần như trở về một người đàn ông bình thường, kèm theo cảm giác thỏa mãn của một người "biết chính xác mình muốn và cần gì".
Nhiều người chuyển giới hối hận, muốn quay về giới tính ban đầu bởi rất nhiều nguyên nhân. Ảnh minh họa: AFP
Minh và Hùng là hai trong khoảng 500.000 người chuyển giới ở Việt Nam, theo ước tính của Bộ Y tế. Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu về tỷ lệ người chuyển giới mong muốn quay lại giới tính ban đầu, song các chuyên gia nhận định nhóm người này không hiếm.
Anh Huỳnh Minh Thảo, chuyên gia thúc đẩy quyền LGBTQ+ Việt Nam, cho biết những chia sẻ trên các nhóm riêng của cộng đồng chuyển giới cho thấy khoảng 10-30% cảm thấy chưa hài lòng về ngoại hình và cuộc sống sau chuyển giới, dẫn đến cảm giác hối hận.
Nhiều người cho biết bị áp lực bởi những kỳ vọng từ người xung quanh khiến phải thay đổi ngoại hình, ăn mặc, thậm chí phẫu thuật, nhưng lại không hình dung hết những thách thức sẽ phải trải qua.
Khi thay đổi ngoại hình, nhiều người thấy lạ lẫm, phiền phức. Thực tế, các phẫu thuật liên quan đến chuyển giới, nhất là tạo hình bộ phận sinh dục khá phức tạp, nguy cơ rủi ro sức khỏe và kinh phí lớn nên nhiều người không đi đến tận cùng.
Ngoại hình không được như mong muốn khiến người chuyển giới buồn chán, thất vọng. Ngoài ra, người chuyển giới thường không tự tin khi tiếp xúc xã hội, khó khăn trong công việc hoặc tình cảm, trong khi gia đình ruồng bỏ, cộng đồng kỳ thị càng là yếu tố thúc đẩy, khiến họ hối hận. Thực tế, kỳ thị và phân biệt đối xử đã tăng nguy cơ khiến nhiều người chuyển giới trở thành nạn nhân của tình dục và bắt nạt học đường. Họ cũng gặp khó khăn khi kiếm việc làm hơn người dị tính.
Bên cạnh đó, nhiều người chưa có cơ hội sống thử trước khi quyết định phẫu thuật chuyển giới nên gặp khó khăn về các vấn đề thể chất, tâm lý. Các bước sống thử cần thiết bao gồm việc thay đổi cách ăn mặc, hành xử..., sau đó mới đến việc can thiệp nội tiết tố, tham gia bài kiểm tra tâm lý, phẫu thuật...
"Các trường hợp thay đổi qua lại giới tính như hiện tại xảy ra do chưa được trải qua các bước này một cách chính thức khiến người chuyển giới chưa có những thông tin đúng để quyết định, dẫn đến việc thay đổi phức tạp", anh Thảo nói, thêm rằng thủ tục giấy tờ cũng là một vấn đề gây khó cho người chuyển giới.
Nhiều chuyên gia y tế cho rằng không phải ca phẫu thuật chuyển giới nào cũng hoàn chỉnh, tỷ lệ biến chứng cao, có những người bị bệnh tật đeo đẳng suốt đời.
Ngoài ra, tiêm hoặc uống hormone để thay đổi nội tiết tố sinh dục ảnh hưởng thể chất lẫn tinh thần người chuyển giới, các rủi ro phổ biến gồm huyết khối tĩnh mạch, sỏi mật, tăng men gan, tăng cân, triglycerid máu cao, bệnh lý tim mạch, đặc biệt là ung thư. Đồng thời, người chuyển giới phải dùng thuốc nội tiết nam hoặc nữ lâu dài, thậm chí cả cuộc đời, song dịch vụ khám tiêm hormone tại các cơ sở y tế lại không có. Nhân viên y tế tỏ thái độ định kiến, kỳ thị khiến họ ngại tiếp cận và sử dụng các dịch vụ chính thống, dẫn đến tự mua thuốc uống, tự tiêm hormone quá liều, biến chứng, nhiễm trùng.
Theo anh Thảo, một số ít khác ngộ nhận phải phẫu thuật, dẫn đến hối hận. Thực tế, luật pháp các nước công nhận một cá nhân là chuyển giới, kể cả họ chưa trải qua phẫu thuật. Ngộ nhận này do nhu cầu được sống với cơ thể mong muốn, nếu không họ sẽ bị bức bối giới, dẫn đến căng thẳng tâm lý.
Nhiều trường hợp chuyển giới vì hối hận nên muốn quay lại giới tính ban đầu. "Thế nhưng có những bộ phận nếu đã can thiệp y tế rồi sẽ không thể quay trở lại như trước được", anh Thảo nói. Chưa kể, việc phẫu thuật nhiều bộ phận và nhiều lần còn ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người chuyển giới.
Sức khỏe suy giảm, khan hiếm dịch vụ y tế, sự kỳ thị từ cộng đồng, đẩy nhiều người chuyển giới đến bờ vực trầm cảm, tự sát. Khoảng 39% cho biết họ từng có ý nghĩ về việc kết liễu cuộc sống của mình. Trong số những người từng có suy nghĩ này, có tới gần một nửa số người từng cố gắng tự tử.
Theo anh Thảo, thông thường, bản dạng giới của một người thường được nhận ra ở những độ tuổi rất sớm, khi chúng ta bắt đầu ý thức về bản thân và mối tương quan với xã hội xung quanh. Song, ở những độ tuổi này lại thường chưa đủ thông tin để có thể cân nhắc kỹ lưỡng hay lường trước mọi hậu quả có thể xảy ra khi chuyển giới.
Do đó, chuyên gia nhận định việc một người muốn thực hiện chuyển đổi giới tính cần trải qua nhiều bước xác định về tâm lý, sống thử trong đời sống chuyển giới.
"Phẫu thuật chuyển giới còn tùy thuộc rất nhiều vào nhu cầu, điều kiện kinh tế, sức khỏe của mỗi người, không nhất thiết phải bất chấp bằng mọi cách để thực hiện nếu như chúng ta chưa chuẩn bị tâm lý, tài chính kỹ lưỡng", anh Thảo cho hay, thêm rằng điều quan trọng nữa là cần cân nhắc thật kỹ những rủi ro có thể xảy ra và các phương án dự phòng trước khi có quyết định thay đổi giới tính.
Mỹ Ý
*Tên nhân vật được thay đổi