Sáng 18/1, sau một ngày TAND Hà Nội xét hỏi, bị cáo Lê Tiến Phương, 68 tuổi, cựu chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận (nhiệm kỳ 2010-2015), cựu Chủ tịch Hội đồng thẩm định giá đất tỉnh Bình Thuận, bị VKSND Hà Nội đề nghị 6-7 năm tù về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí.
16 người còn lại, cùng tội danh, hầu hết là các cựu lãnh đạo, cán bộ tỉnh này, bị đề nghị 18 tháng án tù treo đến 6 năm tù.
Cựu chủ tịch Bình Thuận Lê Tiến Phương (hàng đầu) cùng 16 bị cáo tại tòa. Ảnh: Danh Lam
Trong số này, ông Hồ Lâm, cựu Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường, 5-6 năm; Xà Dương Thắng, cựu Giám đốc Sở Xây dựng, 4-5 năm; Nguyễn Văn Phong, cựu Phó giám đốc Sở Tài chính tỉnh Bình Thuận, 4-5 năm; Đỗ Ngọc Điệp, cựu Chủ tịch UBND thành phố Phan Thiết, 30-36 tháng.
>>Mức án VKS đề nghị với 17 bị cáo
VKS đánh giá đây là vụ án "đặc biệt nghiêm trọng" xảy ra trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.
Trên cương vị Chủ tịch UBND tỉnh đồng thời là Chủ tịch Hội đồng thẩm định giá đất, ông Lê Tiến Phương chỉ đạo xuyên suốt việc triển khai thực hiện dự án Khu đô thị du lịch biển Phan Thiết. Ông bị cáo buộc biết rõ đồ án quy hoạch chi tiết và cơ cấu sử dụng đất tại đây; được Hội đồng thẩm định giá đất báo cáo đầy đủ về quá trình triển khai, kết quả thẩm định kết quả tư vấn xác định giá đất và dự thảo phương án giá đất của Sở Tài nguyên và Môi trường.
Nhưng ông Phương vẫn thống nhất với kết quả tư vấn xác định giá đất và phương án giá đất do Sở Tài nguyên và Môi trường xây dựng.
Phương án giá đất này, theo VKS, là sử dụng tài sản so sánh không đủ điều kiện, không căn cứ quy hoạch chi tiết được phê duyệt làm cơ sở tính toán, tính giá đất nhà cao tầng bằng cách thức sai. Ông Phương sau đó ký quyết định phê duyệt giá đất tại dự án với mức 2,577 triệu đồng một mét, trái quy định pháp luật.
Cùng thực hiện hành vi phạm tội với ông Phương là 13 cựu cán bộ tỉnh, dù với các vai trò khác nhau nhưng "đã cố ý làm trái nhiệm vụ được giao".
Ông Đỗ Ngọc Điệp, cựu Chủ tịch UBND thành phố Phan Thiết, từng bị phạt 2 năm án treo, trong sai phạm khác liên quan đất đai cũng tại thành phố này. Ảnh: Danh Lam
Bản luận tội nêu, các bị cáo đều là những người có trình độ, chức vụ, lẽ ra phải là những người tiên phong đi đầu, nắm vững và tuân thủ pháp luật, nhưng lại thực hiện không đúng các quy định pháp luật. Việc gây thiệt hại hơn 308 tỷ đồng là "đặc biệt lớn", cho Ngân sách Nhà nước.
Hành vi phạm tội của các bị cáo đã làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của địa phương, làm giảm uy tín của Đảng và Nhà nước, gây dư luận xấu cho xã hội và mất niềm tin đối với nhân dân.
Song VKS cũng xem xét bối cảnh xảy ra vụ án, năm 2014-2015, Bình Thuận là tỉnh nghèo, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, do vậy chủ trương thu hút các nhà đầu tư để phát triển kinh tế là chủ trương đúng đắn, trong đó có nhà đầu tư là Công ty cổ phần Rạng Đông. Nguồn thu lớn cho sự phát triển kinh tế của UBND tỉnh Bình Thuận thời điểm đó là từ việc thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai - chiếm phần quan trọng trong tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh.
UBND tỉnh thường xuyên chỉ đạo các sở, ngành triển khai các giải pháp tăng thu Ngân sách Nhà nước. Bối cảnh đó đã "phần nào tạo áp lực" cho lãnh đạo, cán bộ.
Đây cũng là dự án quy mô lớn nhất tại thời điểm đó trên địa bàn tỉnh Bình Thuận. Quá trình xây dựng, thẩm định giá đất phải làm lại nhiều lần, Sở Tài nguyên Môi trường đã 4 lần xây dựng phương án giá đất, trên cơ sở đó Hội đồng thẩm định cũng đã 4 lần tổ chức các cuộc họp thẩm định để rà soát, chỉnh sửa. Điều này thể hiện các bị cáo có phần thận trọng và lúng túng trong áp dụng phương pháp tính giá đất.
Vụ án khởi nguồn từ dự án sân golf Phan Thiết, được tỉnh cấp phép cho một công ty Hong Kong vào năm 1993. 20 năm sau, Công ty cổ phần Rạng Đông mua lại 100% với giá 2,5 triệu USD.
Rạng Đông sau đó đề nghị chính quyền tỉnh xin chuyển đổi đất sân golf sang đất ở đô thị. Do việc chuyển đổi này "có tính chất nhạy cảm, ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan thiên nhiên, lợi ích của số đông nhân dân", ông Phương tổ chức họp UBND tỉnh.
Tháng 3/2014, ông Phương ký công văn báo cáo Ban thường vụ Tỉnh ủy, đề nghị xem xét đề nghị của Rạng Đông.
Sau khi "phân tích kỹ, cân nhắc thấu đáo, đánh giá mọi mặt và đi đến thống nhất cao", tỉnh chấp thuận việc chuyển đổi này. Thủ tướng sau đó chấp thuận đưa sân golf Phan Thiết ra khỏi quy hoạch sân golf Việt Nam để đầu tư xây dựng khu đô thị.
Quá trình triển khai dự án Khu đô thị du lịch biển Phan Thiết, ông Phương trực tiếp phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung thành phố Phan Thiết. Ông cũng trực tiếp cấp giấy phép quy hoạch cho chủ đầu tư, phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng Khu đô thị du lịch biển Phan Thiết tỷ lệ 1/500; phê duyệt cho chuyển mục đích sử dụng đất sân golf sang đất ở đô thị cho dự án này.
Theo quyết định do ông Phương ký, 620.000 m2 đất xây dựng cơ sở thể dục, thể thao được chuyển thành 363.000 m2 đất ở đô thị và 257.000 m2 đất công trình công cộng.
Hồ Lâm, cựu Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Thuận, bị đề nghị án cao thứ hai, 5-6 năm. Ảnh: Danh Lam
VKS cho rằng biết rõ đồ án quy hoạch chi tiết và cơ cấu sử dụng đất tại Khu đô thị du lịch biển Phan Thiết; được Hội đồng thẩm định giá đất báo cáo đầy đủ nhưng vẫn nhất trí với phương án giá đất được xây dựng không đúng cơ sở, "cào bằng" giá đất nhà cao tầng với đất biệt thự, nhà liền kề.
Cuối cùng, ông ký duyệt giá đất tại dự án với giá 2,577 triệu đồng/m2, là trái với Luật Đất đai và quy định khác, theo cáo buộc của VKS.
Các bị cáo là cựu cán bộ tỉnh bị cáo buộc vai trò đồng phạm "cố ý làm trái nhiệm vụ" khi xây dựng giá đất; sử dụng tài sản so sánh không đủ điều kiện, không căn cứ quy hoạch; tính chung giá đất nhà cao tầng như đất biệt thự, sai nguyên tắc của phương pháp thặng dư...
Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự kết luận giá trị quyền sử dụng đất là 1.574 tỷ đồng. Thực tế, Công ty Rạng Đông chỉ nộp gần 957 tỷ đồng. Số tiền chênh lệch do đó là 617 tỷ đồng.
Song VKS nhận thấy ngoài sai phạm của các bị can, còn có 3 chỉ tiêu: tốc độ tăng giá, thời gian bán hàng và tỷ lệ bán hàng hằng năm, là nguyên nhân dẫn đến số tiền chênh lệch này. Bộ Công an làm việc với đơn vị tư vấn thẩm định giá, kết luận, 3 chỉ tiêu trên dẫn đến sự chênh lệch số tiền là 308 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Ngọc, cựu Phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bình Thuận, bị VKS đề nghị 36-42 tháng tù. Ảnh: Danh Lam
Con số chênh lệch, theo VKS, do các yếu tố giả định trong phương án giá đất của các Hội đồng định giá khác nhau, "không phải là hậu quả, thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra". Do đó, theo cơ quan công tố, không có căn cứ buộc các bị cáo khắc phục.
VKS kiến nghị tỉnh Bình Thuận làm việc với chủ đầu tư dự án để giải quyết theo quy định pháp luật. Hiện UBND tỉnh đã tạm dừng giao dịch đối với quyền sử dụng các lô đất ở đô thị tại dự án này.
Công ty Rạng Đông là phía được hưởng lợi từ sự chênh lệch giá. Quá trình làm việc, ông Nguyễn Văn Đông, Chủ tịch HĐQT Công ty này, cũng là chủ đầu tư dự án, cam kết sẽ tham gia khắc phục hậu quả, nộp bổ sung số tiền sử dụng đất tại dự án.
VKS ghi nhận, tổng số tiền các bị cáo đã nộp khắc phục là 150 triệu đồng; công ty Rạng Đông 90 tỷ đồng.
Phạm Dự - Thanh Lam