Khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) mở chiến dịch trên bộ tấn công nhóm Hezbollah ở Lebanon, mục tiêu mà họ đặt ra là đẩy lùi các thành viên nhóm này qua bờ bắc sông Litani, cách biên giới gần 30 km.
Tuy nhiên, một lực lượng quốc tế hiện diện ở khu vực này đang cản trở mục tiêu của họ. Đó là Lực lượng Lâm thời Liên Hợp Quốc tại Lebanon (UNIFIL), phái bộ gần 10.000 binh sĩ và nhân viên được triển khai tới miền nam Lebanon để gìn giữ hòa bình tại đây và đảm bảo an ninh biên giới giữa Israel với Lebanon.
IDF cáo buộc các thành viên Hezbollah hoạt động và ẩn nấp gần nơi đóng quân của UNIFIL. Binh sĩ Israel tuần qua liên tục nhắm mục tiêu trụ sở của UNIFIL ở thành phố Naqoura và các căn cứ gần đó của họ.
UNIFIL hôm 9/10 cáo buộc IDF "cố tình khai hỏa và vô hiệu hóa" một vị trí của phái bộ ở làng Labbouneh tại miền nam Lebanon. Sau đó một ngày, xe tăng Israel nã đạn vào đài quan sát tại trụ sở của UNIFIL, khiến công trình này bị sập và hai lính gìn giữ hòa bình người Indonesia bị thương.
Ngày 11/10, hai vụ nổ xảy ra gần một đài quan sát khác ở trụ sở của UNIFIL, làm bị thương hai binh sĩ. IDF thừa nhận đã bắn vào vị trí trên vì phát hiện các tay súng Hezbollah gần đó, thêm rằng lực lượng này đã yêu cầu nhân viên UNIFIL tìm nơi trú ẩn trước khi khai hỏa.
Tối cùng ngày, thêm một lính gìn giữ hòa bình LHQ ở Naqoura bị trúng đạn do "hoạt động quân sự" của Israel, theo UNIFIL. Lực lượng này cho biết các tòa nhà của LHQ ở làng Ramyah cũng đã hứng "thiệt hại nghiêm trọng" do những vụ nổ gần đó.
Bộ binh, xe tăng Israel hoạt động tại miền nam Lebanon trong bức ănh đăng ngày 14/10. Ảnh: IDF
UNIFIL nói quân đội Israel đã ngăn chặn một hoạt động hậu cần quan trọng của họ gần làng Meiss ej Jebel vào ngày 12/10. Sáng hôm sau, phái bộ cáo buộc Israel vi phạm luật pháp quốc tế khi điều xe tăng húc sập cổng căn cứ của họ tại Ramyah rồi tiến vào trong, yêu cầu cơ sở này phải tắt hết đèn.
IDF sau đó nói xe tăng của họ tiến vào căn cứ trong lúc đang cố gắng sơ tán một binh sĩ bị thương do trúng tên lửa chống tăng.
Loạt động thái của Israel đã vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ một số đồng minh của Tel Aviv, trong đó có Pháp và Anh, những nước cho biết họ cảm thấy "kinh hoàng" trước thông tin Israel cố tình tấn công các căn cứ của LHQ ở miền nam Lebanon.
UNIFIL cáo buộc đây là những hành vi vi phạm "gây sốc", trong khi Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres nói các hành động này có thể cấu thành "tội ác chiến tranh".
Trong khi đó, Israel cáo buộc lực lượng Hezbollah đang hoạt động gần các vị trí của UNIFIL. Thủ tướng Israel Benjamin Nentayahu ngày 13/10 bày tỏ lấy làm tiếc trước việc một số lính giữ gìn hòa bình LHQ bị thương, đồng thời yêu cầu phái bộ rút lực lượng "ngay lập tức" để tránh tiếp tục phải đối mặt với tình thế "nguy hiểm".
Tuyên bố của Thủ tướng Nentayahu được ví như một "tối hậu thư" với lực lượng gìn giữ hòa bình được Hội đồng Bảo an giao nhiệm vụ. Đáp lại, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez ngày 14/10 khẳng định "sẽ không có chuyện" lực lượng gìn giữ hòa bình thuộc UNIFIL rời khỏi miền nam Lebanon.
Tây Ban Nha là nước đang phụ trách phái bộ UNIFIL. Tướng Tây Ban Nha Lazaro Saenz được bổ nhiệm làm Tư lệnh Lực lượng và Trưởng phái bộ UNIFIL từ năm 2022, sau quá trình xét duyệt tại Hội đồng Bảo an.
UNIFIL được Hội đồng Bảo an thành lập ngày 19/3/1978 theo nghị quyết số 425 và 426, sau khi Israel đưa quân tấn công miền nam Lebanon để đáp trả các cuộc tấn công xuyên biên giới của các nhóm vũ trang Palestine.
Phái bộ được giao nhiệm vụ giám sát hoạt động rút quân của Israel, vãn hồi hòa bình và an ninh quốc tế, cũng như hỗ trợ chính phủ Lebanon khôi phục thẩm quyền tại khu vực.
Nhiệm vụ của phái bộ được điều chỉnh sau khi Israel lần thứ hai đưa quân vào Lebanon và thiết lập một vùng an ninh ở lãnh thổ nước này từ tháng 6/1982, cũng như khi Tel Aviv rút quân vào năm 2000.
UNIFIL cùng năm thiết lập Đường Xanh, khu vực dài 120 km dọc theo miền nam Lebanon, để bảo đảm Israel sẽ rút quân hoàn toàn. Nó đóng vai trò như đường biên giới trên thực tế giữa Israel và Lebanon, do hai nước đang có tranh chấp về phân định lãnh thổ.
Sau cuộc chiến Israel - Hezbollah năm 2006, Hội đồng Bảo an tăng cường lực lượng cho UNIFIL và bổ sung nhiệm vụ mới, trong đó có hỗ trợ những người phải sơ tán vì chiến sự.
Đoàn xe của UNIFIL tuần tra tại thị trấn Marjayoun ở miền nam Lebanon hôm 12/10. Ảnh: AFP
Lính UNIFIL được giao nhiệm vụ theo dõi, báo cáo các hành động vi phạm và bảo đảm an ninh tại khu vực biên giới. Họ thường xuyên tuần tra cùng quân đội Lebanon.
Dù UNIFIL là lực lượng gìn giữ hòa bình, họ có thể sử dụng vũ lực trong một số trường hợp nhất định, trong đó có tự vệ, nhằm bảo vệ dân thường, binh sĩ, thiết bị và cơ sở vật chất của LHQ. Lực lượng này cũng có nhiệm vụ giúp đỡ và đáp ứng nhu cầu của người dân địa phương.
Sứ mệnh của UNIFIL được Hội đồng Bảo an gia hạn hàng năm theo đề xuất của chính phủ Lebanon, lần gần nhất là cuối tháng 8, cho phép lực lượng này tiếp tục ở lại tới ngày 31/8/2025.
Nhân sự của UNIFIL được đóng góp từ 50 quốc gia, phần lớn là binh sĩ gìn giữ hòa bình. Indonesia, Italy, Ấn Độ, Nepal, Ghana và Malaysia góp nhiều quân nhất, tiếp đó là Tây Ban Nha, Trung Quốc, Ireland và Pháp. Một số nước chỉ có duy nhất một binh sĩ tham gia như Anh, Peru và Nigeria.
Lực lượng này hoạt động ở khu vực rộng hơn 650 km2, nằm giữa Đường Xanh và sông Litani. Họ đóng quân ở 50 vị trí, trong đó tổng hành dinh được đặt ở thành phố Naqoura. Căn cứ này cũng là địa điểm tiến hành các cuộc đàm phán gián tiếp về việc phân định đường biên giới giữa Israel và Lebanon trong những năm gần đây.
Binh sĩ Tây Ban Nha thuộc UNIFIL trong cuộc tuần tra cùng quân cảnh Lebanon ở miền nam nước này ngày 8/10. Ảnh: AFP
Hezbollah không hiện diện quân sự công khai tại khu vực biên giới Israel - Lebanon kể từ năm 2006, song nhóm vũ trang vẫn kiểm soát phần lớn miền nam Lebanon. Họ đã xây dựng các địa đạo và nơi trú ẩn tại khu vực, đồng thời phát động những cuộc tấn công nhằm vào Israel từ đây.
UNIFIL từng bị nhắm mục tiêu khi tiến hành tuần tra gần biên giới. Tháng 12/2022, một binh sĩ Ireland thiệt mạng và ba quân nhân bị thương khi đoàn xe của UNIFL bị tấn công tại miền nam Lebanon. Tính từ năm 1978, UNIFIL đã mất tổng cộng 334 thành viên ở Lebanon.
Kể từ khi giao tranh xuyên biên giới giữa Israel và Hezbollah tăng nhiệt từ cuối năm ngoái, UNIFIL đối mặt thách thức ngày càng lớn. UNIFIL nhiều lần kêu gọi các bên ngừng bắn tại miền nam Lebanon, nhưng đều bị phớt lờ.
Jean-Pierre Lacroix, quan chức đứng đầu hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ, từng nói rằng nhiệm vụ của UNIFIL trở nên "quan trọng hơn bao giờ hết" khi chiến sự leo thang, bởi phái bộ đóng vai trò là kênh liên lạc giữa hai bên xung đột.
UNIFIL sẽ thông báo cho các bên liên quan khi cần triển khai lực lượng cứu hộ để giúp đỡ những người bị thương hoặc thu hồi thi thể của những người thiệt mạng trong các cuộc giao tranh. Tuy nhiên, những cuộc tấn công, nổ súng của Israel đang thách thức nghiêm trọng vai trò của lực lượng này.
Khu vực hoạt động của UNIFIL tại Lebanon. Đồ họa: CNN
Bất chấp liên tục hứng thiệt hại gần đây, UNIFIL nhiều lần tuyên bố sẽ không rút lực lượng như yêu cầu của Israel. Thủ tướng Tây Ban Nha Sanchez ngày 14/10 tái khẳng định cam kết với nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an, trong đó quy định chỉ lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc và quân đội chính phủ Lebanon mới được phép hiện diện ở miền nam nước này.
"Cam kết đó có ý nghĩa hơn bao giờ hết sau khi chúng ta chứng kiến những gì đang diễn ra trên thực tế", ông nói.
Phạm Giang (Theo CNN, AFP)