Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin hôm 2/8 thông báo rút lại thẩm quyền của Susan Escallier, người giám sát tòa án chiến tranh Guantanamo của Lầu Năm Góc, trong việc ký các thỏa thuận nhận tội trước xét xử với bị cáo chủ mưu vụ khủng bố 11/9. Bộ trưởng Austin cho biết chính ông sẽ chịu trách nhiệm về việc này.
"Tôi xác định rằng xét đến tầm quan trọng của quyết định ký thỏa thuận trước xét xử với bị cáo, trách nhiệm như vậy phải thuộc về tôi", ông Austin nêu trong tài liệu gửi Escallier. "Do đó, tôi rút khỏi ba thỏa thuận trước xét xử mà bà đã ký vào ngày 31/7 trong vụ án nêu trên, có hiệu lực ngay lập tức".
Tuyên bố được đưa ra hai ngày sau khi Khalid Sheikh Mohammed, 59 tuổi, cùng hai đồng phạm Walid bin Attash, 46 tuổi, và Mustafa al-Hawsawi, 55 tuổi, đồng ý nhận tội đứng sau vụ khủng bố 11/9/2001 ở Mỹ và nhận án chung thân, để tránh bị tuyên tử hình nếu xét xử. Lầu Năm Góc không nêu chi tiết thỏa thuận.
Kẻ chủ mưu vụ khủng bố 11/9 Khalid Sheikh Mohammed trong ảnh công bố hồi tháng 3/2003. Ảnh: AFP
Thỏa thuận với Mohammed và hai đồng phạm được cho là giúp kết thúc vụ án đã bế tắc nhiều năm ở Mỹ. Đề xuất thỏa thuận nhận tội từng gây nhiều tranh cãi từ các gia đình của gần 3.000 nạn nhân, khi một số người muốn các bị cáo phải đối mặt án tử.
Nhiều nghị sĩ đảng Cộng hòa, trong đó có Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson và lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mitch McConnell, chỉ trích gay gắt các thỏa thuận nhận tội.
Với việc chính phủ Mỹ rút khỏi thỏa thuận, ba bị cáo có thể phải lãnh án tử hình. Họ bị giam ở căn cứ quân sự Vịnh Guantanamo của Mỹ ở Cuba.
Ngày 11/9/2001, hai chiếc máy bay thương mại bị không tặc al-Qaeda khống chế, lao vào tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York. Một máy bay khác lao vào tòa nhà Bộ Quốc phòng Mỹ ở Washington, trong khi chiếc thứ tư rơi xuống cánh đồng ở Pennsylvania. Gần 3.000 người đã thiệt mạng và tòa tháp đôi 110 tầng Trung tâm Thương mại Thế giới biến thành đống đổ nát.
Mohammed là một trong những cấp phó được trùm Al-Qaeda Osama bin Laden tin cẩn nhất. Ông ta bị bắt ở Pakistan vào tháng 3/2003, bị giam ba năm trong các nhà tù bí mật của CIA, sau đó được chuyển đến Guantanamo năm 2006.
Mohammed đã tham gia vào nhiều âm mưu lớn chống lại Mỹ, nơi ông ta từng theo học đại học. Mohammed tự nhận đã chặt đầu nhà báo Mỹ Daniel Pearl năm 2002 và tham gia vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993 khiến 6 người thiệt mạng.
Bin Attash, người Arab Saudi gốc Yemen, bị cáo buộc đào tạo hai không tặc. Giới chức Mỹ cho biết ông ta cũng đã thú nhận mua thuốc nổ và tuyển dụng thành viên cho nhóm từng giết 17 thủy thủ trong vụ đánh bom tàu khu trục USS Cole. Bin Attash ẩn náu ở Pakistan sau khi Mỹ mở chiến dịch tại Afghanistan năm 2001 và bị bắt ở đó năm 2003.
Al-Hawsawi bị cáo buộc là người quản lý tài chính cho vụ khủng bố 11/9. Al-Hawsawi bị bắt ở Pakistan vào tháng 3/2003.
Cả hai người này cũng từng bị giam trong mạng lưới nhà tù bí mật của CIA trước khi chuyển đến Guantanamo.
Mỹ đã sử dụng Guantanamo, căn cứ hải quân biệt lập, để giam những kẻ bị bắt sau vụ khủng bố 11/9 nhằm ngăn các bị cáo đòi hỏi quyền theo luật pháp Mỹ. Chính quyền Bush hồi tháng 11/2001 thiết lập tại đây tòa án chiến tranh để xét xử phần tử khủng bố không phải công dân Mỹ.
Cơ sở này vào thời kỳ đỉnh điểm giam tới 800 tù nhân, nhưng con số đã giảm dần khi họ được hồi hương về các nước. Hiện còn khoảng 30 tù nhân ở đây.
Tổng thống Mỹ Joe Biden từng cam kết trước bầu cử năm 2020 rằng sẽ đóng cửa Guantanamo, song cơ sở này vẫn hoạt động.
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)