Ảnh vệ tinh chụp ngày 14/3 và được chuyên trang quân sự War Zone của Mỹ phân tích cho thấy một vận tải cơ hạng nặng Il-76 của Triều Tiên nằm trên đường lăn, đuôi hướng về phía đường băng. Trên lưng phi cơ gắn đĩa radar hình tròn, cho thấy Triều Tiên dường như hoàn tất hoán cải phi cơ này thành máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không.
Chưa rõ đĩa radar trên máy bay Triều Tiên sử dụng công nghệ gì.
Biên tập viên Thomas Newdick của War Zone chỉ ra rằng đĩa radar có thể dùng 3 cụm radar mảng pha với tổng góc nhìn 360 độ, được đặt trong phần sơn màu xám. Thiết kế này tương tự máy bay cảnh báo sớm KJ-2000 Trung Quốc, vốn dùng đĩa radar cố định thay vì xoay vòng như phi cơ Nga và Mỹ.
Vận tải cơ Il-76 được hoán cải thành máy bay cảnh báo sớm tại sân bay Bình Nhưỡng, Triều Tiên, ngày 14/3. Ảnh: Maxar
"Nga cũng có thể giúp Triều Tiên chế tạo máy bay cảnh báo sớm, do quan hệ hợp tác quốc phòng song phương chặt chẽ có thể mở ra cơ hội chuyển giao công nghệ. Nga nhiều khả năng đã cung cấp cho Triều Tiên một số công nghệ trên máy bay Beriev A-50, thậm chí là mẫu A-50U tiên tiến hơn", Newdick nhận định.
Máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không được mệnh danh là "mắt thần" nhờ khả năng giám sát vùng trời rộng lớn, có khả năng phát hiện được những mục tiêu thường ẩn mình trước radar mặt đất.
Vận tải cơ Il-76 đáp ứng tốt yêu cầu để chế tạo máy bay cảnh báo sớm và chỉ trên không. Đây là nền tảng để Nga phát triển các phiên bản máy bay cảnh báo sớm để sử dụng trong nước và xuất khẩu sang Ấn Độ, trong khi Trung Quốc cũng sở hữu ít nhất 4 máy bay KJ-2000 dùng khung thân Il-76 sửa đổi. Không quân Iran và Iraq từng biên chế máy bay cảnh báo sớm trên khung thân Il-76.
Máy bay Il-76 ban đầu thuộc biên chế hãng hàng không quốc gia Triều Tiên Air Koryo. Doanh nghiệp này vận hành ba chiếc Il-76MD chuyên làm nhiệm vụ chở hàng và có thể phục vụ mục đích quân sự khi có yêu cầu.
Triều Tiên bắt đầu hoán cải máy bay từ tháng 9 hoặc tháng 10/2023, giá đỡ vòm radar được gắn lên lưng máy bay vào tháng 12/2023. Phi cơ được phủ bạt vào tháng 8/2024 và dỡ bỏ sau đó khoảng một tháng, cho thấy rõ hình ảnh các thanh đỡ vòm radar.
Giới chuyên gia quân sự phương Tây từng đặt nghi vấn về khả năng Triều Tiên tự phát triển máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không, bởi rất ít quốc gia có thể tự nghiên cứu và chế tạo loại khí tài này.
Newdick đánh giá máy bay cảnh báo sớm là sự bổ sung hợp lý cho không quân Triều Tiên. "Khả năng mở rộng phạm vi phủ sóng radar trên không với khoảng cách đáng kể là lợi thế lớn, cho phép cảnh báo sớm những cuộc tập kích phủ đầu tiềm tàng từ Hàn Quốc", Newdick cho biết.
Chúng có thể giúp Triều Tiên phát hiện tên lửa hành trình bay thấp hoặc máy bay không người lái (UAV) phóng từ Hàn Quốc, cũng như chuyển dữ liệu cho các đơn vị tên lửa phòng không để nâng cao hiệu quả tác chiến. Triều Tiên trước đây chưa sở hữu loại radar nào như vậy.
Chuyên gia Mỹ chưa rõ liệu Triều Tiên có đủ sức làm chủ được các chức năng kiểm soát và chỉ huy chiến trường phức tạp nhằm tận dụng tối đa ưu thế của phương tiện này hay không.
Vận tải cơ Il-76 trong quá trình hoán cải tại sân bay Bình Nhưỡng, Triều Tiên tháng 9/2024. Ảnh: Maxar
"Tuy nhiên, máy bay mắt thần sẽ là mục tiêu chính nếu xung đột nổ ra trên bán đảo Triều Tiên, vai trò thời chiến của nó sẽ kết thúc rất nhanh. Trên thực tế, máy bay sẽ mang lại giá trị lớn hơn khi làm nhiệm vụ theo dõi các hoạt động phía bên kia biên giới, cung cấp thông tin tình báo và giám sát hàng ngày", Newdick cho hay.
Vận tải cơ Il-76 do Liên Xô phát triển từ cuối những năm 1960 và được sản xuất cho tới nay với 975 chiếc đã xuất xưởng. Il-76 có tốc độ tối đa 900 km/h, trần bay 13.000 m, tầm bay 4.400 km khi mang theo 52 tấn hàng hóa và 9.300 km khi không chở hàng. Một số máy bay được trang bị hai pháo 23 mm ở đuôi, một số mẫu có 4 giá treo vũ khí dưới cánh.
Ngoài nhiệm vụ vận tải, dòng Il-76 được dùng làm nền tảng cho nhiều loại máy bay chuyên dụng của Nga như cảnh báo sớm, tiếp dầu trên không, do thám và chuyển tiếp liên lạc.
Nguyễn Tiến (Theo TWZ, AFP, AP)
