Dù rất nổi tiếng nhưng nước mắm Nam Ô vẫn chưa được công nhận làng nghề truyền thống - Ảnh: B.D.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Trần Ngọc Vinh, chủ tịch Hội làng nghề nước mắm truyền thống Nam Ô (Liên Chiểu, Đà Nẵng), cho biết đang hoàn thiện các thủ tục, thống kê danh sách những người dân tham gia vào chuỗi sản xuất nước mắm ở Nam Ô, để trình cơ quan chức năng làm cơ sở công nhận làng nghề truyền thống.
Thấy nước mắm Nam Ô là thấy Tết
Những ngày cuối năm, tới làng nghề sản xuất nước mắm truyền thống ở Nam Ô, Đà Nẵng, đâu cũng thấy cảnh bà con chộn rộn chuẩn bị hàng Tết. Trong sân nhà, trước ngõ vào… là những khoảng không được kê dọn để đặt chum sành ủ mắm.
Gia đình chủ tịch Hội làng nghề nước mắm truyền thống Nam Ô Trần Ngọc Vinh cũng chuẩn bị một lượng lớn mắm để bán Tết.
"Cả năm chỉ trông chờ vô mấy dịp ni. Giờ mọi thứ đã sẵn sàng rồi, chỉ chờ khách gọi điện tới chốt đơn. Năm nay coi bộ vắng hơn năm trước. Không biết tình hình kinh tế khó khăn hay lý do chi mà đơn đặt hàng vắng hơn hẳn" - ông Vinh nói.
Nước mắm truyền thống ở Nam Ô được ủ trong chum sành - Ảnh: B.D.
Ông Bùi Thanh Phú, chủ thương hiệu nước mắm Nam Ô Hương Làng Cổ, nói rằng gia đình mình cũng nhiều người duy trì nghề làm mắm nhĩ. Cận Tết là dịp bán chính, đưa ra thị trường bình quân mỗi năm 8.000 - 10.000 lít nước mắm.
"Hồi xưa nước mắm chỉ là món nghèo. Giờ thì ngược lại, những chai nước mắm nguyên chất mang tên Nam Ô trở thành món quà Tết sang trọng. Nước mắm cũng được chăm chút bao bì, mẫu mã, phù hợp với xu hướng "ăn sạch" hiện nay" - ông Phú nói.
Làng làm nước mắm Nam Ô chưa phải làng nghề vì… lập danh sách chưa đầy đủ?
Nước mắm Nam Ô là một trong những đặc sản nổi tiếng bậc nhất ở miền Trung. Cộng đồng cư dân biển nằm dưới chân đèo Hải Vân ở hướng Đà Nẵng, đã duy trì nghề làm nước mắm suốt hằng trăm năm.
Ông Trần Ngọc Vinh cho biết nghề truyền thống nước mắm Nam Ô đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và là một trong ba chỉ dẫn địa lý nước mắm của Việt Nam. Tuy nhiên tới nay vẫn "khuyết" danh hiệu làng nghề truyền thống.
Nguyên do, theo ông Vinh là do danh sách thể hiện trên hồ sơ làng nghề vẫn chưa đủ số người tham gia chuỗi. Làng nghề hiện cũng chưa có quỹ đất để sản xuất tập trung, chưa có khu trình diễn tinh hoa nghề riêng, mà đa phần bà con làm ngay trong khuôn viên chật hẹp của gia đình mình…
Nước mắm Nam Ô đang được đầu tư mẫu mã bắt mắt để tung ra thị trường Tết - Ảnh: B.D.
Nghị định 52/2018/NĐ-CP của Chính phủ nêu 3 tiêu chí cần đạt để được công nhận làng nghề. Cụ thể, có tối thiểu 20% tổng số hộ trên địa bàn tham gia một trong các hoạt động hoặc các hoạt động ngành nghề nông thôn; hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 2 năm liên tục tính đến thời điểm đề nghị công nhận; đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường làng nghề theo quy định.
Theo ông Bùi Thanh Phú, giám đốc Công ty TNHH Mắm Hồng Hương (Hương Làng Cổ), thực tế số người tham gia vào quy trình sản xuất, phân phối nước mắm ở Nam Ô lên tới hàng trăm người.
Tuy nhiên khi làm hồ sơ gửi lên cơ quan chức năng, Hội làng nghề nước mắm lại chỉ thống kê các gia đình là thành viên của hội; chưa đưa vào những người tham gia các khâu khác như bán hàng, cung cấp nguyên liệu, ngư dân đánh bắt hải sản, người làm công tại các cơ sở...
"Việc chưa được công nhận làng nghề truyền thống là một thiệt thòi lớn. Chúng tôi đã có trao đổi và kiến nghị.
Lãnh đạo UBND quận Liên Chiểu thông báo đang cho rà soát lại để giữa năm 2025 này làm đề nghị công nhận Nam Ô là làng nghề truyền thống. Lúc đó làng nghề sẽ rộng mở cơ hội, khách du lịch sẽ đến nhiều hơn" - ông Phú nói.
Làng nước mắm truyền thống ở Đà Nẵng thành làng du lịch
Theo thống kê của UBND quận Liên Chiểu, tới nay có 260 hộ với 315 người ở Nam Ô tham gia các khâu làm mắm ở Nam Ô. Mỗi năm làng nghề này cung cấp khoảng 300 ngàn lít (1 lít giá bán 80-150 ngàn đồng).
Chủ tịch Hội làng nghề nước mắm truyền thống Nam Ô Trần Ngọc Vinh, cho biết số hộ khôi phục nghề làm mắm ở Nam Ô đã tăng rất nhanh. Năm 2005 chỉ có trên dưới 20 hộ, thì nay số gia đình làm nghề trở lại đã lên tới hàng trăm.
Không chỉ sản xuất, Nam Ô gần đây còn đón được nhiều đoàn khách du lịch tham quan, trải nghiệm quá trình làm nước mắm với người dân, giúp nhiều gia đình có thêm thu nhập.