Khách đổ xăng tại một trạm dừng chân trên cao tốc thuộc tỉnh Đồng Nai - Ảnh: T.T.D.
Hai "ông lớn" xăng dầu là Petrolimex và PVOil cùng cho rằng việc duy trì quỹ bình ổn hiện nay đang có nhiều bất cập, không nên tiếp tục duy trì quỹ này mà để cho thị trường tự vận hành. Đã có đề xuất lập quỹ nhưng tập trung vào dự trữ xăng dầu quốc gia và khi cần bình ổn giá thì bán hàng dự trữ quốc gia ra thị trường.
Không thể bỏ quỹ vì luật đã định
Ông Trần Ngọc Năm - phó tổng giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) - cho rằng việc điều chỉnh giá với chu kỳ 7 ngày/lần sẽ khiến mức độ biến động giá giữa hai kỳ điều chỉnh cơ bản không còn lớn. Việc bỏ quỹ cũng giúp giảm thiểu rủi ro và bất cập trong quản lý quỹ bình ổn như thời gian qua.
Trong khi đó, ông Cao Hoài Dương - chủ tịch Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil) - bày tỏ việc tiếp tục duy trì quỹ bình ổn khiến cho mỗi lần điều chỉnh giá, doanh nghiệp "hồi hộp" tính toán xem quỹ sử dụng thế nào. Bởi giá xăng dầu hiện nay phụ thuộc vào giá thị trường, nhưng việc hình thành quỹ là từ nguồn lực của người dân đóng góp.
"Từ trước đến nay Nhà nước xây dựng quỹ bình ổn với thiện chí bình ổn cho người dân, nhưng giờ người dân cũng không cần thì sao chúng ta vẫn cố làm?" - ông Dương nêu vấn đề.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Bùi Ngọc Bảo - chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam - cho hay các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng như quan điểm của hiệp hội là ưu tiên phương án bỏ hoàn toàn quỹ bình ổn. Tuy nhiên, tại dự thảo sửa đổi các nghị định về kinh doanh xăng dầu, cơ quan soạn thảo vẫn ưu tiên phương án duy trì quỹ bình ổn.
Bởi theo ông, với biến động giá rất lớn như thời gian qua, vai trò của quỹ bình ổn đã không còn phát huy tác dụng giúp ổn định giá như thời gian trước. Thêm nữa, việc các doanh nghiệp được giao giữ quỹ bình ổn thực hiện chi và trích lập quỹ trong mỗi kỳ điều hành đã phát sinh nhiều bất cập, chiếm dụng quỹ và có những chủ doanh nghiệp xăng dầu đã phải vướng vào lao lý do việc quản lý và sử dụng quỹ.
Ông Phan Văn Chinh - vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - cho hay theo quy định của Luật Giá, xăng dầu là một trong bốn mặt hàng thuộc đối tượng quản lý phải bình ổn giá.
Do đó, trong dự thảo nghị định không thể bỏ quỹ bình ổn mà vẫn duy trì cơ chế này để khi áp dụng biện pháp bình ổn giá sẽ sử dụng các công cụ trích lập/chi sử dụng quỹ bình ổn. Việc này đã được quy định rõ trong luật và các văn bản hướng dẫn, nên cần phải thực hiện theo đúng quy định.
Cần cách làm khác
Ông Trần Ngọc Năm cho rằng trong trường hợp vẫn duy trì quỹ bình ổn thì Nhà nước cần trực tiếp quản lý nguồn quỹ bình ổn, thay vì trao quyền cho các doanh nghiệp đầu mối như hiện nay. Đồng thời cần có quy định cụ thể để trích lập và chi sử dụng quỹ, đảm bảo kịp thời, thuận tiện trong trường hợp chi sử dụng quỹ bình ổn nhưng không làm ảnh hưởng đến vốn của doanh nghiệp.
Việc này, theo lãnh đạo Petrolimex, nhằm để khắc phục tình trạng thương nhân đầu mối lợi dụng sử dụng quỹ như Xuyên Việt Oil, Hải Hà, Thiên Minh Đức... thời gian qua. Đồng thời góp phần làm minh bạch thông tin, tránh tình trạng người dân hiểu nhầm quỹ bình ổn là quỹ của doanh nghiệp.
Ông Phạm Văn Thoại - tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Dầu khí TP.HCM (SaiGon Petro) - chia sẻ với Tuổi Trẻ việc duy trì quỹ bình ổn ở các doanh nghiệp đầu mối có nhiều vướng mắc. Đặc biệt khi kinh doanh xăng dầu rất khó khăn, các thương nhân giành giật đại lý bằng mức chiết khấu.
Thêm nữa, quy định dự trữ lưu thông tối thiểu bằng 30 ngày ảnh hưởng rất lớn tới tài chính và tạo rủi ro về giá cho doanh nghiệp. Trong khi giá xăng dầu trồi sụt mạnh, nếu tiếp tục áp dụng cơ chế điều chỉnh giá là 7 ngày sẽ không phù hợp, mà cần kéo dài thời gian điều chỉnh giá.
Ông Bùi Ngọc Bảo nhấn mạnh trong trường hợp duy trì quỹ bình ổn thì cần thiết lập cơ chế hình thành quỹ nộp vào Nhà nước như một khoản thuế và thay đổi cách thức sử dụng. "Quỹ này Nhà nước nên tập trung vào dự trữ xăng dầu quốc gia và khi cần bình ổn giá thì bán hàng dự trữ quốc gia ra thị trường.
Việc sử dụng quỹ như vậy để thay cho cách làm hiện nay - sẽ khiến nhiều doanh nghiệp càng vướng vào lao lý vì thực hiện chi/trích lập quỹ bình ổn không thể kịp thời" - ông Bảo nói.
Một chuyên gia về quản lý xăng dầu cũng đồng tình phương án bình ổn bằng nhập và xuất bán xăng dầu từ kho dự trữ quốc gia và cho rằng nó thị trường hơn.
PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng khi nào Nhà nước còn coi xăng dầu là mặt hàng chiến lược do Nhà nước quản lý thì quỹ bình ổn xăng dầu vẫn tồn tại. Thực tế năm 2022, theo Bộ Công Thương, mức độ tăng giá xăng dầu ở Việt Nam chậm hơn so với thế giới khoảng 12%, cho thấy việc bình ổn giá xăng dầu đã có hỗ trợ phát triển kinh tế.
Tuy nhiên, ông Thịnh cũng cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý quỹ bình ổn. Trước hết cần tận dụng hiệu quả của việc xuất hóa đơn từng lần bán hàng và kết nối cơ quan thuế để cung cấp thông tin đầy đủ, công khai minh bạch trong việc sử dụng quỹ bình ổn.
"Lâu dài khi Nhà nước có hạ tầng dự trữ quốc gia, có thể tính tới việc sử dụng quỹ vào dự phòng xăng dầu để can thiệp vào thị trường khi cần thiết" - ông Thịnh góp ý.
Mất lòng tin
Đại diện Công ty xăng dầu Thanh Lễ cho rằng để có giải pháp bình ổn xăng dầu, nếu phải tiếp tục duy trì quỹ bình ổn thì cần tập trung nguồn quỹ này vào tài khoản nhà nước quản lý. Việc sử dụng quỹ cũng phải kịp thời, "hợp tình hợp lý" theo biến động thị trường.
Bởi từ thực tế quản lý và sử dụng quỹ thời gian qua khi giao cho doanh nghiệp đảm nhiệm việc này đã gây mất lòng tin đối với các doanh nghiệp xăng dầu làm ăn chân chính.
Ông BÙI NGỌC BẢO (chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam):
Rủi ro khi bị thanh kiểm tra
Doanh nghiệp đang chịu rất nhiều rủi ro trước những quy định về quản lý quỹ hiện nay. Đặc biệt là khi phải thực hiện bù lỗ hoặc yêu cầu thanh kiểm tra phải tra soát lại từng lít xăng dầu bán ra trên thị trường, sẽ rất khó thực hiện khi quy định đưa ra việc trích lập và chi sử dụng quỹ trên mỗi lít xăng dầu.