Yahya Saree, phát ngôn viên nhóm vũ trang Houthi ở Yemen, hôm 18/3 thông báo lực lượng này đã phóng loạt tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV) nhằm vào tàu sân bay USS Harry S. Truman và các chiến hạm hộ tống ở Biển Đỏ. Ông không nêu kết quả cụ thể, nhưng khẳng định đòn tập kích khiến Mỹ phải rút chiến hạm về phía bắc Biển Đỏ và hoãn cuộc không kích nhằm vào lãnh thổ Yemen.
Bộ tư lệnh Trung tâm (CENTCOM), cơ quan phụ trách hoạt động quân sự của Mỹ tại Trung Đông, không bình luận về thông tin do quan chức Houthi đưa ra, nhưng vài giờ sau tuyên bố tiếp tục chiến dịch không kích lực lượng Houthi và công bố video tiêm kích xuất phát từ tàu sân bay USS Harry S. Truman.
Tên lửa đạn đạo diệt hạm Asef trong cuộc diễu binh của Houthi năm 2022. Ảnh: X/fab_hinz
Đây là lần thứ ba Houthi nhắm mục tiêu vào tàu sân bay Mỹ trong vòng 48 giờ. Các cuộc tập kích dường như không gây thiệt hại, nhưng giới chuyên gia quân sự phương Tây chỉ ra rằng kho tên lửa diệt hạm của Houthi vẫn là mối đe dọa lớn đối với nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ, khiến họ không được phép lơ là khi làm nhiệm vụ ở Biển Đỏ và khu vực lân cận.
Một quan chức quốc phòng cấp cao giấu tên của Mỹ thừa nhận quy mô kho tên lửa của Houthi vẫn là bí ẩn, nhưng nhấn mạnh lực lượng này sở hữu năng lực quân sự đáng gờm. "Chúng tôi từng nhiều lần bất ngờ và bối rối trước điều họ làm được", quan chức này nói, thêm rằng Houthi không sở hữu những công nghệ quân sự tiên tiến nhưng lại rất sáng tạo.
Các lãnh đạo Lầu Năm Góc hồi tháng 1 cũng tin rằng tên lửa Houthi đủ sức đánh trúng tàu chiến Mỹ và "chỉ còn là vấn đề thời gian" trước khi kịch bản này thành hiện thực.
Tên lửa đạn đạo
Houthi hồi tháng 1/2024 trở thành lực lượng đầu tiên trên thế giới khai hỏa tên lửa đạn đạo diệt hạm trong tình huống chiến đấu,
Theo giới quan sát, lực lượng Houthi đã trưng bày ít nhất 6 mẫu tên lửa đạn đạo diệt hạm tại các cuộc diễu binh những năm gần đây. Tất cả đều được trang bị đầu dò quang điện tử - hồng ngoại ở mũi để tăng độ chính xác trong pha cuối, khi quả đạn lao xuống mục tiêu.
Đầu tiên là dòng Asef, biến thể diệt hạm của tên lửa đạn đạo tầm ngắn Fateh-313 do Iran sản xuất. Nó được cho là có thể bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách tối đa 450 km, theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại Anh.
Bản thân Fateh-313 là bản nâng cấp từ Fateh-110, dòng tên lửa đã chứng minh hiệu quả thực chiến khi tập kích lực lượng Mỹ ở Iraq và mục tiêu tại Syria.
Tiếp đó là Tankil, được cho là biến thể diệt hạm của tên lửa đạn đạo tầm ngắn Raad-500 do Iran phát triển. Tankil nhỏ hơn dòng Asef nhưng sở hữu tầm bắn lớn hơn, ước tính khoảng 500 km.
3 mẫu tên lửa đạn đạo diệt hạm cỡ nhỏ gồm Faleq, Mayun và Al Bahr Al Ahmar có thiết kế và công nghệ dẫn đường rất giống với sản phẩm của Iran, nhưng chưa có bằng chứng cho thấy chúng là bản sao y nguyên.
Tên lửa đạn đạo diệt hạm Al Bahr Al Ahmar trong cuộc diễu binh của Houthi năm 2023. Ảnh: Al Mashad
Hiện có rất ít thông tin về ba mẫu tên lửa này. IISS nhận định Faleq có tầm bắn gần 140 km, trong khi một số nguồn tin nhận định nó là biến thể của rocket dẫn đường Fajr-4 do Iran sản xuất, có thể khai hỏa từ pháo phản lực hoặc chiến đấu cơ.
Cuối cùng là Mohit. Tên lửa không sử dụng thiết kế bắt nguồn từ Iran, song nhiều khả năng vẫn được Houthi phát triển với sự hỗ trợ của Tehran. Đây là biến thể diệt hạm của tên lửa đất đối đất Qaher-2, vốn được hoán cải từ tên lửa phòng không S-75 Dvina thời Liên Xô.
Tên lửa hành trình
Houthi cũng sở hữu nhiều loại tên lửa hành trình chống hạm, đây là vũ khí chủ lực được nhóm vũ trang Yemen sử dụng suốt nhiều năm trước khi bắt đầu triển khai tên lửa đạn đạo diệt hạm đầu năm 2024.
Những tên lửa hành trình diệt hạm đầu tiên mà Houthi sở hữu là dòng P-21 do Liên Xô sản xuất và C-801 của Trung Quốc.
P-21 là phiên bản xuất khẩu của tên lửa diệt hạm cận âm P-15M/P-15U được Liên Xô ra mắt trong giai đoạn 1965-1972. Mỗi quả đạn có tầm bắn 40-80 km, mang đầu nổ lõm nặng 450 kg, trang bị đầu dò radar chủ động và có thể kèm theo cảm biến hồng ngoại để đối phó biện pháp tác chiến điện tử của đối phương.
Số tên lửa này thuộc về quân đội Yemen dưới thời chính phủ Tổng thống Abd-Rabbu Mansour Hadi, lãnh đạo được quốc tế công nhận và đang sống lưu vong. Chúng rơi vào tay Houthi sau khi nhóm vũ trang kiểm soát thủ đô Sanaa và các khu vực khác ở Yemen hồi năm 2014.
Tên lửa hành trình C-801 là phiên bản xuất khẩu của dòng YJ-8 được Trung Quốc sản xuất và đưa vào biên chế từ đầu thập niên 1990. Đây được cho là dòng tên lửa sao chép hoặc phát triển từ thiết kế tên lửa chống hạm Exocet MM38 của Pháp.
Lực lượng Houthi dường như tiếp nhận tên lửa C-801 từ Iran sau khi nắm quyền và đối đầu với liên minh quân sự do Arab Saudi dẫn đầu từ năm 2016 đến nay.
"P-21 và C-801 vẫn được Houthi trưng bày khi diễu hành, song không rõ số lượng tên lửa trong kho và liệu chúng còn hoạt động hay không. Điều quan trọng là Houthi sau đó đã có được những thiết bị mới và tốt hơn", chuyên gia Fabian Hinz của IISS cho hay.
Một trong những mẫu tên lửa mới hơn là Al-Mandab 2, được cho là phiên bản sao chép hoặc đổi tên từ dòng Ghadir do Iran phát triển. Bản thân Ghadir là biến thể nâng cấp của tên lửa diệt hạm C-802 do Trung Quốc phát triển, được cho là có tầm bắn 300 km.
Tên lửa hành trình diệt hạm Al-Mandab 2 trong cuộc diễu binh hồi năm 2022. Ảnh: MMY
Cũng có khả năng Houthi đã tiếp nhận các phiên bản đời cũ hơn do Iran sản xuất dựa trên dòng C-802, trong đó có Noor và Ghader. Lực lượng này đã khai hỏa tên lửa Noor, bắn trúng tàu hậu cần HSV-2 Swift của Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) gần eo biển Bab al-Mandeb hồi năm 2016, khiến nó bị hư hỏng nặng và bị loại biên.
Ngoài những sản phẩm nội địa, kho tên lửa hành trình diệt hạm của Houthi còn bao gồm một số loại do Iran phát triển và cung cấp, trong đó có Sayyad và Quds Z-0. Cả hai đều là biến thể của tên lửa hành trình tấn công mặt đất Quds, được Tehran triển khai từ năm 2019.
Chuyên gia Hinz nhận định Sayyad được trang bị đầu dò radar chủ động, còn dòng Quds Z-0 sử dụng đầu dò quang điện tử - hồng ngoại.
"Dựa trên tầm bắn của dòng Quds nguyên gốc và tuyên bố của Houthi, có thể ước tính chúng đủ sức bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách trên 800 km", nhà phân tích của IISS cho hay, thêm rằng tên lửa Quds Z-0 sở hữu cả năng lực tấn công mặt đất.
Nhóm vũ trang Yemen năm ngoái còn công bố mẫu tên lửa hành trình diệt hạm cỡ nhỏ với tên gọi Sejil, với tầm bắn ước tính 110 km và mang đầu đạn nặng 100 kg.
Các loại tên lửa diệt hạm đã công khai của Houthi. Đồ họa: IISS
Ngoài kho tên lửa hành trình và đạn đạo diệt hạm, Houthi cũng sở hữu nhiều loại UAV tự sát tầm xa và thường triển khai chúng trong các đòn tấn công hiệp đồng, nhằm gây thêm khó khăn cho lực lượng phòng không đối phương.
Phạm Giang (Theo War Zone, IISS)
