Rào cản lớn nhất trong tiến trình đàm phán hòa bình Nga - Ukraine là vấn đề kiểm soát lãnh thổ đối với bán đảo Crimea và 4 tỉnh miền đông Ukraine mà Nga tuyên bố sáp nhập, đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff cho biết trong cuộc phỏng vấn với nhà báo Tucker Carlson ngày 22/3.
Ông Witkoff mô tả vấn đề này là "chuyện ai cũng biết nhưng không ai muốn nói đến", nhấn mạnh các vấn đề lãnh thổ cần được giải quyết kỹ càng, dù Washington đang đạt được những tiến triển "không ai nghĩ là có thể" với Moskva trong tiến trình đàm phán.
Đặc phái viên Steve Witkoff tại cuộc họp ở Arab Saudi, ngày 20/2. Ảnh: AP
Nga hiện kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ được quốc tế công nhận của Ukraine, gồm bán đảo Crimea được sáp nhập năm 2014 cùng 4 tỉnh Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporizhzhia sáp nhập cuối tháng 9/2022. Moskva đã đặt các khu vực này vào "ô hạt nhân", sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân để bảo vệ chúng, đồng thời khẳng định bất cứ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải tính đến "thực tế mới" này.
Trong khi đó, Ukraine vẫn duy trì lập trường không công nhận các vùng này là lãnh thổ của Nga và tuyên bố sẽ đòi lại bằng nhiều cách. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhiều lần khẳng định "không đổi lãnh thổ lấy hòa bình".
Tuy nhiên, Mỹ đang thiên về ý tưởng Ukraine chấp nhận từ bỏ các vùng lãnh thổ trên để đạt lệnh ngừng bắn. Trong phỏng vấn ngày 22/3, đặc phái viên Witkoff cho biết các cuộc trưng cầu dân ý mà Nga tiến hành để sáp nhập các vùng trên là bằng chứng cho thấy người dân ở đó muốn tách khỏi Ukraine.
"Họ nói tiếng Nga. Đã có những cuộc trưng cầu dân ý, và phần lớn người dân mong muốn sáp nhập vào Nga", ông lập luận. "Người Nga đang kiểm soát các vùng lãnh thổ này trên thực tế. Câu hỏi đặt ra là liệu thế giới có công nhận các vùng đó thuộc Nga hay không".
Tuy nhiên, Ukraine và các nước châu Âu bác bỏ tính hợp pháp của các cuộc trưng cầu dân ý như vậy, bởi chúng được tiến hành khi Nga đã kiểm soát những khu vực này.
Ông Witkoff thừa nhận chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ có thể gây ra cuộc khủng hoảng chính trị ở Ukraine, bởi hiến pháp nước này tuyên bố các vùng trên là những lãnh thổ không thể tách rời.
"Liệu Tổng thống Zelensky có giữ được vị thế chính trị nếu thừa nhận điều này hay không? Đây là vấn đề cốt lõi trong cuộc xung đột", đặc phái viên Mỹ giải thích.
Mỹ gần đây đã thúc đẩy các cuộc đàm phán nhằm nhanh chóng kết thúc xung đột Ukraine, nhưng chưa đạt được nhiều kết quả đáng kể. Dưới tác động của Tổng thống Donald Trump, Nga và Ukraine mới chỉ đồng ý về lệnh ngừng tập kích hạ tầng năng lượng trong 30 ngày, nhưng chưa nhất trí về lệnh ngừng bắn toàn diện. Tổng thống Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục các nỗ lực đàm phán với các bên để đạt được lệnh ngừng bắn.
Đức Trung (Theo CNN, AFP, AP)
