Trong một thông báo chính thức, người đứng đầu ngành Nội vụ, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, hiện nay trên toàn quốc, cấp xã có 10.035 đơn vị, dự kiến sẽ tổ chức lại chỉ còn khoảng 2.000 - gần như là một huyện nhỏ.
Để chuẩn bị cho việc sáp nhập cấp xã, Bộ Nội vụ đã có công văn đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương rà soát, báo cáo về số lượng, chất lượng cán bộ, công chức cấp xã (tính đến ngày 31/12/2024). Kết quả rà soát được báo cáo về Bộ Nội vụ trước ngày 10/3/2025 để tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền.
UBND xã Phước Hội, huyện Long Đất, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Lưu Sơn/VOV- TP.HCM
Trong bối cảnh cải cách mạnh mẽ bộ máy hành chính, nhân lực lãnh đạo quản lý cấp xã nổi lên như một ưu tiên chiến lược quyết định sự thành công của việc bỏ cấp huyện. Thực tế cho thấy, việc xóa bỏ cấp huyện sẽ chuyển lượng lớn công việc trực tiếp xuống cấp xã và lên cấp tỉnh. Trước đây, cấp huyện giữ vai trò điều phối các chính sách, kế hoạch từ tỉnh xuống xã, đảm bảo hệ thống quản lý vận hành thông suốt. Khi cấp huyện không còn, cán bộ cấp xã sẽ phải trực tiếp đảm nhiệm các nhiệm vụ quản lý như đất đai, tài chính-ngân sách, đầu tư công, giáo dục, y tế, an sinh xã hội… Điều này yêu cầu đội ngũ lãnh đạo cấp xã phải được nâng cao về năng lực, chuyên môn và kỹ năng quản lý.
Bên cạnh đó, việc sáp nhập xã sẽ làm tăng đáng kể quy mô dân số và diện tích quản lý, đặt ra áp lực lớn hơn đối với năng lực cung ứng dịch vụ công. Do đó, đội ngũ cán bộ cấp xã cần phải chuyển đổi từ tư duy hành chính đơn thuần sang tư duy quản trị phục vụ, đòi hỏi sự sáng tạo, chủ động và áp dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào quản lý.
Đặc biệt, tập quán quản lý kiểu làng xã truyền thống với các đặc trưng gắn kết khép kín, quản lý dựa vào tình cảm và tập tục địa phương, cần được thay thế bằng tư duy hiện đại, minh bạch, chủ động và hội nhập.
Để giải quyết những thách thức trên, cần ưu tiên xây dựng chiến lược đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp xã một cách toàn diện, tập trung vào các kỹ năng quản lý tài chính công, đầu tư, điều hành phát triển kinh tế - xã hội và chuyển đổi số. Cần có các chính sách cụ thể thu hút cán bộ trình độ cao, có kinh nghiệm từ cấp huyện, tỉnh về cấp xã nhằm bổ sung lực lượng nhân sự chất lượng ngay từ đầu.
Công tác bố trí, sắp xếp cán bộ cũng cần được thực hiện khoa học, khách quan, tránh xáo trộn tâm lý, đồng thời cần thiết lập cơ chế xử lý, điều chuyển hợp lý đối với cán bộ dôi dư. Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, hiệu quả để nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý của đội ngũ cán bộ cấp xã mới.
Ngoài ra, cần xác định rõ các năng lực cốt lõi mà cán bộ lãnh đạo cấp xã cần có, bao gồm khả năng điều hành hành chính hiệu quả, xử lý linh hoạt và sáng tạo các tình huống phức tạp, đa dạng phát sinh trong thực tiễn quản lý. Trong lĩnh vực giáo dục và y tế, cần đổi mới mô hình quản lý theo hướng tăng quyền tự chủ cho các trường học, cơ sở y tế, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá từ cộng đồng để đảm bảo chất lượng dịch vụ cung cấp cho người dân. Các cơ sở giáo dục cần áp dụng mô hình quản lý mới (school-based Management) tăng tự chủ cho nhà trường phù hợp với điều kiện, nhu cầu và khả năng tự cân đối ngân sách hoạt động. Còn cơ sở y tế cần cơ chế chủ động trong quản lý nhân sự, tài chính và cung ứng dịch vụ y tế cơ bản hiệu quả hơn.
Đặc biệt, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số cần được triển khai đồng bộ ở mọi cấp độ quản lý nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro trong quản lý và vận hành. Hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử tích hợp liên thông giữa các lĩnh vực quản lý như đất đai, giáo dục, y tế, đầu tư công... sẽ giúp đảm bảo minh bạch, tăng cường hiệu quả giám sát và giảm thiểu sai sót phát sinh. Việc áp dụng các nền tảng số để quản lý tài chính, ngân sách công, theo dõi dự án đầu tư, quản lý hồ sơ công dân sẽ góp phần cải thiện chất lượng quản trị cấp xã, đảm bảo tính kịp thời, đồng bộ và hiệu quả.
Như vậy, việc tập trung xây dựng nguồn nhân lực lãnh đạo cấp xã đủ năng lực, chuyên môn và kỹ năng sẽ là điều kiện tiên quyết, đảm bảo sự thành công và hiệu quả bền vững của mô hình địa phương 2 cấp mà Việt Nam đang hướng tới.