Quả trứng có trước hay con gà có trước là câu hỏi gây nhiều tranh luận nhiều năm qua - Ảnh: UNILAD
Nghiên cứu, do các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Geneva (Thụy Sĩ) thực hiện, tập trung vào việc xác định các nguồn gốc tiến hóa của phôi - quá trình phát triển trong đó một trứng đơn bào đã thụ tinh (hợp tử) biến thành một phôi thai được tạo từ nhiều tế bào.
Bước đầu tiên trong quá trình trên gọi là sự phân cắt, nơi hợp tử phải trải qua sự phân chia tế bào nhưng không phát triển. Giai đoạn này, cùng với các yếu tố quan trọng khác trong quá trình phôi thai, là những đặc điểm được bảo tồn tốt trong suốt quá trình tiến hóa của động vật.
Dù vậy các nhà khoa học hiểu biết rất ít về sự hình thành phôi thai. Sự sống trên Trái đất bắt đầu từ đơn bào, vậy làm thế nào sự sống ấy tiến hóa từ một tế bào đơn lẻ thành một sinh vật đa bào?
Nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu một họ hàng xa vừa mới phát hiện của động vật: Chromosphaera perkinsii, một sinh vật đơn bào đã tách ra khỏi con đường tiến hóa thành động vật cách đây hơn 1 tỉ năm.
Theo trang IFLScience ngày 10-11, nhóm đã sử dụng kỹ thuật chụp ảnh trường sáng dài hạn thời gian thực để quan sát sự phát triển của C. perkinsii trong phòng thí nghiệm. Từ đó, họ phát hiện ra rằng giống như giai đoạn phân cắt của phôi động vật, C. perkinsii phát triển trong khoảng 65 giờ trước khi phân chia thành một quần thể đa bào mà không phát triển thêm nữa.
Hình ảnh cho thấy sự phát triển đa bào của Chromosphaera perkinsii, một họ hàng xa của động vật - Ảnh: O. Dudin - UNIGE
Nhóm cũng tìm hiểu sâu hơn về các loại gene được biểu hiện và các phân tử sinh học được tạo ra trong giai đoạn này. Một lần nữa, họ tìm thấy sự tương đồng với quá trình hình thành phôi động vật, trong đó có một điểm tương đồng với quá trình hình thành trứng của động vật.
"Trước lần phân chia đầu tiên, C. perkinsii đã sản xuất và tích lũy các thành phần tế bào quan trọng như protein và lipid theo cách tương tự như quá trình trưởng thành của tế bào trứng", nhóm cho biết.
Ý nghĩa của những phát hiện trong nghiên cứu trên đối với quá trình tiến hóa của phôi thai, đặc biệt là quá trình phân cắt, vẫn đang được tranh luận. Liệu quá trình quan sát được ở C. perkinsii có tuân theo con đường tiến hóa như đã quan sát được ở động vật hay không? Hay những thứ tương tự này lại tiến hóa độc lập với nhau?
Bất chấp những tranh luận này, nhóm nghiên cứu rất hào hứng khi một loại sinh vật cổ đại được phát hiện gần đây cho phép chúng ta quay ngược thời gian về hơn 1 tỉ năm trước.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature.