Giới sân khấu TP HCM năm qua đã ghi nhận nhiều đóng góp của các nữ đạo diễn trẻ trong việc xây dựng nền nghệ thuật thăng hoa với nhiều tác phẩm xuất sắc. Họ đã tiếp nối công việc của thế hệ nữ đạo diễn đi trước như: NSƯT Ca Lê Hồng, cố NSƯT Bạch Lan, NSƯT Hoa Hạ, NSND Hồng Vân, Kim Phương, Ái Như... khi dấn thân vì nghiệp cả với một tinh thần đáng trân trọng.
Không đầu hàng thử thách
Sự dấn thân của thế hệ nữ đạo diễn trẻ lĩnh vực sân khấu hiện nay diễn ra trong điều kiện làm nghề hết sức khó khăn. Trong đó, có người tốt nghiệp đại học đạo diễn sân khấu chính quy, tại chức, có người "tay ngang" nhưng tựu trung đều muốn được cống hiến thật nhiều cho sự nghiệp sân khấu.
NSND Trần Minh Ngọc cho biết nhiều tác phẩm của nữ đạo diễn trẻ đã đem lại sự tươi mới cho sàn diễn, mà hầu hết trước đó họ có nhiều năm kinh nghiệm làm diễn viên. "NSƯT Mỹ Hằng và đạo diễn Dương Kim Tiến chẳng hạn, khi họ công bố 2 vở "Lê Công kỳ án" và "Dậy sóng Bạch Đằng giang" tốt nghiệp đại học đạo diễn đã được giới chuyên môn đánh giá cao. Dù dấn thân trong điều kiện khó khăn trăm bề nhưng cả hai vẫn nỗ lực hết mình. So với thế hệ đi trước, họ cống hiến với tinh thần trách nhiệm cao và đối mặt nhiều thử thách nhưng vẫn quyết bám nghề" - NSND Trần Minh Ngọc nhận xét.
Bên cạnh đó, nhiều vở của nữ đạo diễn đã tạo dấu ấn đẹp trong lòng khán giả thời gian qua như: "Lôi Vũ" của Trần Hồng Thơ (Trường ĐH Sân khấu Điện ảnh TP HCM), "Trời trao của lạ" của Mai Thắm (Nhà hát Kịch Sân khấu nhỏ TP HCM), "Đêm đối thoại" của Thanh Hà, "Hư thực" của Cẩm Nguyên (Nhà hát Thế Giới Trẻ)... Đây là những vở tiêu biểu được làm trong điều kiện đầy gian khó.
Đạo diễn Mai Thắm tâm sự: "Chúng tôi quyết tâm dựng vở và quảng bá đến công chúng, dù các suất diễn không đầy người xem nhưng trách nhiệm với nghề, chúng tôi không đầu hàng thử thách".
Theo NSƯT Lê Thiện, để dựng tác phẩm sân khấu có hiệu quả, nhiều nữ đạo diễn trẻ đã có những cách làm hay, tư duy mới. Bà phân tích: "Hình thức mới, như lắng nghe và đối thoại với khán giả, chính là thủ pháp xoay chuyển bố cục, chuyển đổi không gian và chính khán giả cũng nhập cuộc cùng diễn viên. Tôi cho đó là sự tiến bộ so với thế hệ đi trước về tính tư duy, nhạy bén bắt kịp thời đại".
Các nữ đạo diễn sân khấu còn đối mặt với nhiều trở ngại về sức khỏe, gia đình, sự mẫn cảm trước những vấn đề tế nhị trong công việc… Thế nhưng, họ vẫn cố gắng vượt qua tất cả để dấn thân hết mình cho nghiệp cả và gia đình.
NSƯT Mỹ Hằng (bìa phải) tri ân các thầy cô đã dìu dắt, nâng đỡ mình trong quá trình học nghề đạo diễn.Ảnh: THANH HIỆP
Những "vị tướng" trên trường quay
Đạo diễn điện ảnh là một nghề nặng nhọc và hình ảnh họ trên trường quay thường được ví như những vị tướng trên chiến trận. Không riêng gì ở Việt Nam, đạo diễn nữ chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ trên thế giới (khoảng 3%-5%). Tuy ít nhưng các nữ đạo diễn vẫn thể hiện được tiếng nói mạnh mẽ của mình.
Tại Việt Nam trong những năm gần đây, các đạo diễn nữ đã thể hiện đầy ấn tượng trong các bộ phim điện ảnh. Ngô Thanh Vân, ngôi sao đa năng đã thể hiện ở 3 lĩnh vực quan trọng là nhà sản xuất, diễn viên và đạo diễn, với những bộ phim khai thác văn hóa truyền thống của Việt Nam như: "Tấm Cám - Chuyện chưa kể", "Cô Ba Sài Gòn", "Hai Phượng" và sắp tới là "Trạng Tí", "Thanh Sói" đều chọn nhân vật trung tâm là phụ nữ. Cũng đam mê với dòng phim đả nữ, Trương Ngọc Ánh ngày càng khẳng định tiếng nói của mình trong thị trường điện ảnh Việt. Ấp ủ cho cả chất lượng tác phẩm lẫn lối ra cho sản phẩm của mình, Trương Ngọc Ánh vẫn miệt mài một lối đi riêng với nhiều tâm huyết.
Trong khi đó, Hồng Ánh hay Nguyễn Hoàng Điệp lại nặng duyên với dòng phim nghệ thuật. Kinh nghiệm hơn 20 năm diễn xuất giúp Hồng Ánh vượt ra khỏi rào cản "tay ngang làm phim" để thành công. "Đường đua" hay "Đảo của dân ngụ cư" không phải siêu phẩm nhưng đã chứng minh cái tâm của người làm phim bằng sự chỉn chu và cầu thị.
"Phim "Đảo của dân ngụ cư" được đánh giá là quá khó đối với một đạo diễn tay ngang như tôi. Tuy nhiên, với sự cố gắng và chịu khó học hỏi, Ánh đã hoàn thành nó một cách khá thuyết phục và được đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim quốc tế ASEAN" - đạo diễn Hồng Ánh chia sẻ.
Với Nguyễn Hoàng Điệp, dấu ấn của cô là phim "Đập cánh giữa không trung" hay "Câu chuyện buồn nhất thế gian" khi luôn được nhắc đến bởi ngôn ngữ điện ảnh mới mẻ. Trong đó, "Đập cánh giữa không trung" đã đoạt giải Phim hay nhất tại Tuần phê bình phim quốc tế Venice (một hoạt động thuộc Liên hoan Phim Venice lần thứ 71).
Dù số lượng nữ đạo diễn điện ảnh ở Việt Nam không nhiều nhưng ngày càng có những người trẻ tạo dấu ấn xuất hiện. Họ mang đầy tâm huyết, khát vọng và khẳng định chỉ cần quyết tâm, say mê với nghề thì những khó khăn sẽ vượt qua. Có thể thấy các nữ đạo diễn ở Việt Nam từ thế hệ trước đến thế hệ hiện nay đều đang ngầm khẳng định vai trò đáng kể của họ đối với phim ảnh nước nhà.
NSND - đạo diễn TRẦN NGỌC GIÀU, Chủ tịch Hội Sân khấu TP HCM:
Tinh thần lao động đáng được tôn vinh
Ở thế hệ chúng tôi, sàn diễn có đông khán giả hơn. Lúc đó, TP HCM có đến 22 đoàn nghệ thuật luân phiên biểu diễn khắp nơi, những vở của nữ đạo diễn sân khấu đi sâu vào đời sống, có sức lan tỏa rất mạnh. Các cô, các chị đã có nhiều sáng tạo đáng ghi nhận. Còn hôm nay, sân khấu bị bủa vây bởi muôn vàn khó khăn, sàn diễn ít sáng đèn, khán giả có nhiều lựa chọn về mặt giải trí, vở diễn của nữ đạo diễn trẻ chỉ đếm được vài suất sáng đèn nhưng họ vẫn dấn thân đầy kiêu hãnh. Đó là tinh thần lao động cao quý, đáng được tôn vinh trong ngày Quốc tế Phụ nữ 8-3.