"50 năm nay, bố đau đáu tìm lại mẹ và ba đứa em thất lạc trong khi chạy trốn chiến sự. Tôi cũng hy vọng Kpắh Djrim là em mình để được gặp lại ruột thịt, từ nay đến cuối đời khỏi mang cảm giác cô độc", anh Tiên, 57 tuổi, nói.
Bi kịch của gia đình anh Nguyễn Tấn Tiên bắt đầu ngày 5/2/1975. Năm đó, bố anh là ông Nguyễn Tấn Đinh dẫn vợ là bà Huỳnh Thị Tài và bốn đứa con là Tấn Tiên (sinh 1968), Kiều Dung (1970), Kiều Trang (1971) và Tấn Thịnh (1973) đi chạy loạn từ nhà ở đường Trần Quý Cáp, thành phố Pleiku, Gia Lai về Nha Trang.
Chiều 6/2, chiếc xe chở gia đình ông vừa qua cầu Phú Bổn (thị xã Ayun Pa, Gia Lai ngày nay) gặp pháo kích. Người trên xe tháo chạy tứ tán. Ông Đinh lạc vợ và ba người con nhỏ.
Người cha cõng con trai 7 tuổi, đi suốt một ngày đường, không nước uống, không cái ăn để tìm vợ con. Khi đã mệt lả trong rừng, gặp người họ hàng, ông đành gửi cậu bé Tiên nhờ đưa trở lại nhà cũ ở Gia Lai, còn mình tiếp tục tìm kiếm.
"Tôi đi bộ từ Phú Bổn về lại nhà đúng 90 km, thấy đám đông nào cũng dừng lại tìm nhưng không gặp", ông kể.
Ông Đinh và con trai về lại túp lều cũ, nghĩ đợi ít ngày vợ con sẽ tìm về. Nhưng nay tròn 50 năm, bốn mẹ con bà Tài vẫn chưa trở về.
Ông Đinh bên con trai cả Tấn Tiên và hai người con thất lạc là Kiều Dung và Kiều Trang, ngày còn đoàn tụ, trước năm 1975. Ảnh gia đình cung cấp
Những năm đầu sau ly tán, tháng đôi lần cha con ông Đinh lại quay trở về bến Mộng (sông Ba) thuộc thị xã Ayun Pa, nơi lạc mất gia đình để dò hỏi. Anh Tiên cũng đến bản làng của người Gia- rai, nơi nhiều đứa trẻ người Kinh thất lạc được nhận nuôi, để tìm người thân. Nhưng tất cả những lần tìm kiếm ấy, cha con anh chỉ mang được nỗi thất vọng ra về.
Ông Đinh phỏng đoán có thể bà Tài đã mất, vì nếu còn sống, chắc chắn đã đưa các con tìm về. Ngày rằm tháng 2 hàng năm, bố con ông lại làm giỗ, khấn cầu bà Tài phù hộ tìm được ba đứa trẻ thất lạc.
Chị Nguyễn Thị Tuyết, 57 tuổi, vợ anh Tiên cho biết, ngày còn yêu, chị đã biết khát khao tìm mẹ và các em của anh. "Anh kể nhiều đến nỗi bây giờ mọi chi tiết về cuộc ly tán năm đó tôi đều thuộc lòng nên cũng tha thiết tìm mẹ và các em như anh", chị nói.
Năm 1992, trong lần về quê mẹ chồng ở Bình Định chơi, chị Tuyết tình cờ xin được một tấm hình của bà Tài thời trẻ. Ngoài tấm hình đó, 50 năm qua, vợ chồng anh Tiên vẫn giữ tấm hình ông Đinh chụp cùng Trang và Dung khi chưa thất lạc.
Bức ảnh chụp bà Huỳnh Thị Tài khi còn trẻ. Ảnh gia đình cung cấp
Vợ chồng chị đã đi khắp các huyện ở Gia Lai, Đắk Lắk, Ninh Thuận để tìm người thân. Đến đâu họ cũng nhờ chính quyền xã, phường đọc loa thông báo, nhờ dẫn đến từng nhà nếu có manh mối. Lần nào chồng bận không thể đi, chị Tuyết cùng các dì ruột của anh Tiên lên đường. "Ngày xưa không có điện thoại nhưng chúng tôi lên rừng, xuống biển, tốn không biết bao tiền bạc, công sức nhưng càng tìm càng không thấy", chị Tuyết kể.
Khi mạng xã hội phát triển, vợ chồng chị đăng tin lên tìm. Anh Tiên nhận được hàng trăm cuộc điện thoại của người lạ. Có người muốn lừa họ kiếm tiền, cũng có người thành thật nói đang tìm gia đình ly tán năm 1975 ở Phú Bổn như anh. Hy vọng nhen lên trong từng câu, từng chữ, nhưng chỉ vài thông tin tiếp sau đó, anh phải nén tiếng thở dài.
Những năm gần đây, hai con của chị anh Tiên và chị Tuyết đều đã lập gia đình, sống xa cha mẹ. Thương cha đã quá nửa đời người vẫn chưa được thỏa ước mơ đoàn tụ, các con anh Tiên tiếp nối hành trình đó.
Đầu năm 2025, con gái anh đăng lên mạng xã hội, kể về cuộc ly tán 50 năm trước. Một người bạn ở thị xã Ayun Pa cho biết có một người trùng năm sinh với người em gái tên Kiều Trang của ông Tiên, cũng thất lạc khoảng năm 1975, đang muốn tìm cha mẹ người Kinh.
Trong cuộc gặp qua video, anh Tiên bật khóc khi thấy người phụ nữ bên kia màn hình, tên Kpắh Djrim có nhiều nét giống mẹ. Anh hẹn ngày hôm sau sẽ đến tận nhà chị này hỏi cho rõ.
"Cả đêm hôm đó tôi không ngủ. Tôi nghĩ mẹ đã mang em về rồi'', anh nói.
Anh Tiên và chị Djrim trong lần gặp đầu tháng 3, tại nhà chị ở thị xã Ayun Pa. Ảnh nhân vật cung cấp
Sáng hôm sau, anh Tiên nhờ người em họ cùng chạy xe đến thị xã Ayun Pa gặp chị Djrim. "Vừa đến nơi đứa em họ tôi đã thốt lên sao mà giống dì ba (em gái bà Tài) quá!", anh kể.
Chị Djrim cho biết, năm 1975, chị được cha mẹ nuôi là người dân tộc Gia Rai nhặt về nuôi. ''Mẹ nói 'mày là con của người Kinh, tao mang về nuôi thì mày phải đi chăn bò cho tao''', chị kể với anh Tiên.
Nhớ lời cha dặn em gái thứ hai có nốt ruồi son sau tai trái, vén tóc lên mới thấy và rất thích hát. Anh Tiên hỏi và nghẹn lại khi thấy nốt ruồi son sau tai Djrim. Chị cũng nói mình thích hát, nhưng cha mẹ nuôi nghèo, không cho đến trường nên không biết chữ. ''Vậy là anh em rồi đó'', anh khấp khởi nói.
Để chắc chắn, anh nhờ lấy tóc chị Djrim để làm xét nghiệm ADN, chụp ảnh cho người thân trong gia đình cùng ngắm. "Các dì, các cậu ở quê ngày nào cũng gọi ra hỏi thăm kết quả, đều nghĩ đúng đến 90%. Tôi cũng hi vọng, để còn động lực tìm hai đứa em kia nữa'', anh nói.
Cũng như anh Tiên, chị Djrim nhiều năm qua nhờ các con tìm giúp người thân. Tin anh Tiên là anh trai mình, chị gọi nói chuyện mỗi ngày, đợi tin vui báo về.
Nhưng hôm 8/3, kết quả ADN cho thấy họ không có quan hệ huyết thống. Ở thị xã Ayun Pa, chị Djrim không muốn tin sự thật. Anh Tiên bật khóc, không chấp nhận được kết quả này.
"Ban đầu chúng tôi tính lấy lại mẫu mang ra Hà Nội xét nghiệm lại, nhưng khi bình tĩnh, mọi người dần chấp nhận sự thật'', chị Tuyết nói.
Niềm hy vọng kéo dài một tuần đã tắt, nhưng anh Tiên cho biết vẫn tiếp tục hành trình tìm kiếm người thân. Với anh, chưa biết mẹ và các em nơi đâu, dù nhắm mắt, cuộc đời vẫn dở dang.
Phạm Nga