Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 13/3 không loại trừ đề xuất của Mỹ và Ukraine về lệnh ngừng bắn kéo dài một tháng, nhưng ông cũng đặt ra nhiều điều kiện mà theo giới chuyên gia là có khả năng làm trì hoãn tiến trình đàm phán, hoặc khiến triển vọng ngừng giao tranh trở nên bất khả thi.
"Nga nhất trí với những đề xuất nhằm kết thúc xung đột, nhưng phải bảo đảm chúng dẫn đến hòa bình lâu dài và xóa bỏ các nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng", ông nói trong cuộc họp báo với người đồng cấp Belarus Alexander Lukashenko tại Moskva.
Tổng thống Nga Vladimir Putin họp báo ở Điện Kremlin ngày 13/3. Ảnh: AFP
Tổng thống Putin thẳng thắn tuyên bố rằng một lệnh ngừng bắn trong ngắn hạn sẽ mang lại nhiều lợi thế hơn cho Ukraine so với Nga. Ông sau đó nhắc đến giao tranh ở Kursk, lưu ý quân đội Nga vừa tái kiểm soát thị trấn chiến lược Sudzha và đang từng bước giành lại toàn bộ lãnh thổ tỉnh này sau 8 tháng lực lượng Ukraine hiện diện tại đây.
Bình luận trên được cho là nhằm gửi tín hiệu rằng Nga đang "trên cơ" Ukraine và bất kỳ lệnh ngừng bắn nào cũng phải tính đến những lợi ích của Moskva trước tiên.
Giới quan sát nhận định các phát biểu mà Tổng thống Putin đưa ra cho thấy tính toán khéo léo của người đứng đầu Điện Kremlin. Lãnh đạo Nga đang cố gắng thể hiện một lập trường cân bằng, vừa tự tin về vị thế của quân đội trên chiến trường, song vẫn giữ thái độ hòa hoãn nhằm tìm cách tiếp tục đàm phán với Mỹ, tránh gây mất lòng Tổng thống Donald Trump.
"Tổng thống Putin đang tỏ ra hợp tình hợp lý, tránh chọc giận Tổng thống Trump, người rõ ràng đang dành rất nhiều uy tín cá nhân của mình vào nỗ lực mang lại lệnh ngừng bắn", Andrew Weiss, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ từng phục vụ trong chính quyền George H.W. Bush và Clinton, hiện là phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận xét.
Theo Thomas Graham, thành viên danh dự Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại New York, Tổng thống Putin hiện không đối mặt áp lực phải tìm một giải pháp sớm cho cuộc xung đột, vì thế, việc đưa ra các điều kiện và ngụ ý về khả năng trao đổi thêm với Tổng thống Trump dường như là cách để ông kéo dài thời gian.
"Tổng thống Nga đưa ra loạt yêu cầu, bởi ông ấy tin rằng Nga đang thắng thế trên chiến trường. Ông ấy nhìn thấy những vấn đề mà Ukraine đang gặp phải. Vì vậy, ông ấy đã chuẩn bị kéo dài những vấn đề này bằng điều kiện của riêng mình. Điều duy nhất khiến ông ấy do dự là mong muốn phát triển mối quan hệ sâu rộng hơn với Mỹ", Graham bình luận.
Đồng tình với quan điểm trên, Mark Galeotti, nhà phân tích về Nga đến từ London, Anh, cho rằng một phần trong chiến lược của Tổng thống Putin là kéo dài thời gian để quân đội Nga giành được điều kiện thuận lợi hơn trên tiền tuyến, nhằm đạt lợi thế tốt nhất trên bàn đàm phán đóng băng xung đột.
"Ông ấy đang trì hoãn", Galeotti cho hay. "Tổng thống Nga đang tìm kiếm thêm nhượng bộ, nhưng ông ấy không thẳng thừng nói 'không' với đề xuất ngừng bắn".
Lính Nga trên đường phố tại tỉnh Kursk. Ảnh: RIA Novosti
Trước đó, Yuri Ushakov, cố vấn chính sách Điện Kremlin, cũng đã báo trước ý định của Tổng thống Putin khi nói rằng lệnh ngừng bắn 30 ngày do Mỹ đề xuất và được Ukraine chấp thuận "không mang lại cho chúng tôi điều gì".
"Nó chỉ giúp quân đội Ukraine có cơ hội để tái tập hợp, tăng cường sức mạnh và tiếp tục làm những gì đã làm", ông nói.
Những bình luận từ Tổng thống Putin tại cuộc họp báo cũng nằm trong dự đoán của nhiều người từng làm việc với Điện Kremlin.
Boris Bondarev, cựu nhà ngoại giao từng làm việc cho phái bộ thường trực của Nga tại Liên Hợp Quốc ở Geneva, nhận định ông Putin dường như tin rằng Moskva có thể đạt được các mục tiêu đề ra thông qua chiến đấu. "Có vẻ Tổng thống Putin cho rằng Tổng thống Trump quan tâm nhiều đến một thỏa thuận hòa bình hơn là Ukraine", Bondarev nói.
Ông Trump ngày 13/3 tái khẳng định các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn đang tiếp tục được thúc đẩy và chính quyền vẫn hướng tới mục tiêu đưa Nga đến đích với một thỏa thuận.
Ông cho biết nhiều chi tiết trong thỏa thuận cuối cùng "đã được thảo luận", song lưu ý Nga hiện là bên chịu trách nhiệm cuối cùng.
"Giờ chúng ta sẽ chờ xem Nga có tham gia hay không, nếu không, đó sẽ là khoảnh khắc đáng thất vọng với thế giới", ông nói trong cuộc gặp Tổng thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng.
Tổng thống Trump tiếp Tổng thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng ngày 13/3. Ảnh: AFP
Khi được hỏi liệu ông có cân nhắc trừng phạt Nga hay không, Tổng thống Trump cho hay ông hiện tập trung vào việc đạt được thỏa thuận hơn. "Tôi hy vọng họ sẽ đồng ý với thỏa thuận. Tôi không tin họ muốn quay trở lại chiến đấu nữa", ông nói.
Theo Weiss, ông Trump có vẻ quyết tâm mang lại một hình thức ngừng bắn nào đó tại Ukraine trong 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ, vì vậy, ông đang khá vội vã.
"Tôi nghĩ ông ấy rất muốn gặp riêng Tổng thống Putin trong những tuần tới. Nhưng việc ngồi vào bàn đàm phán mà không có đòn bẩy nào là thách thức thực sự. Bạn không thể tỏ ra rằng mình muốn đạt thỏa thuận hơn so với bên kia", Weiss giải thích.
Các nhà quan sát tin rằng ông Putin sẽ muốn đưa ra một loạt yêu cầu nhằm giành lợi thế tối đa trước khi đồng ý với bất kỳ lệnh ngừng bắn nào.
Việc Tổng thống Nga cho biết sẽ tiếp tục tập trung vào một thỏa thuận hòa bình có thể giải quyết "nguyên nhân sâu xa" dẫn tới xung đột cho thấy quyết tâm của ông nhằm đạt được những nhượng bộ lớn từ phương Tây. Đó có thể là NATO phải giảm hiện diện quân sự ở Đông Âu hay các đồng minh phương Tây phải ngừng cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Moskva cũng có khả năng thúc đẩy lệnh cấm triển khai quân đội nước ngoài tại Ukraine và yêu cầu quốc tế công nhận chủ quyền của Nga đối với bán đảo Crimea cùng 4 khu vực mà nước này sáp nhập từ Ukraine hồi năm 2022.
"Tôi nghĩ Tổng thống Putin đang áp dụng chiến thuật đưa ra những yêu cầu mà Ukraine không thể chấp nhận, rồi nói với Tổng thống Trump rằng 'chúng tôi đã cố gắng, nhưng họ đang tỏ ra vô lý, chúng ta hãy thỏa thuận'", Ian Garner, học giả người Canada chuyên phân tích về Nga, nhận định.
Vũ Hoàng (Theo Politico, PBS, CBC, Reuters, AFP, Moscow Times)
