Ukraine ngày 11/3 tuyên bố ủng hộ đề xuất của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump về lệnh ngừng bắn 30 ngày với Nga. Thông báo được đưa ra sau 8 tiếng họp giữa phái đoàn Kiev và Washington ở Jeddah, Arab Saudi, nơi Mỹ đã đồng ý ngay lập tức dỡ bỏ lệnh ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine và nối lại viện trợ quân sự.
Theo giới quan sát, một lệnh ngừng bắn 30 ngày chắc chắn là tin tốt, song việc triển khai và duy trì nó không phải nhiệm vụ dễ dàng.
Lính Ukraine khai hỏa về phía lực lượng Nga ở Donetsk, miền đông đất nước, tháng 11/2023. Ảnh: Reuters
Sau ba năm chiến sự với vô số thương vong cho cả Ukraine và Nga, sẽ rất khó để bất kỳ bên nào từ chối ngừng bắn. Nhưng tính dai dẳng và hỗn loạn của cuộc xung đột khiến việc thực thi lệnh ngừng bắn trở thành bài toán đầy thách thức, nhà phân tích kỳ cựu Nick Paton Walsh của CNN lưu ý.
Theo Walsh, một lệnh ngừng bắn hoàn toàn cả trên đất liền, trên không và trên biển trong 30 ngày là tham vọng rất lớn. Dọc tiền tuyến khoảng 1.000 km, cả Nga và Ukraine nhiều năm qua đã tham gia vào những trận chiến khốc liệt để giành giật lãnh thổ. Thực tế này khiến rất ít người tin rằng chỉ trong một tháng, mọi thứ sẽ đột nhiên dừng lại, không bên nào mắc sai lầm, không bên nào nổ súng vì hoảng loạn.
"Thay vào đó, nguy cơ về những cuộc chạm trán ác liệt lúc nào cũng có thể xảy ra, trở thành nguyên nhân khiến lệnh ngừng bắn sụp đổ", Walsh cho hay.
Lãnh đạo một số nước châu Âu và Ukraine ban đầu đề xuất ngừng bắn một phần trên không, trên biển và dừng các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng, không đề cập đến giao tranh trên bộ. Lập luận họ đưa ra là lệnh ngừng bắn một phần như vậy sẽ dễ giám sát hơn, cũng như dễ xác định bên vi phạm hơn.
Tuy nhiên, đề xuất đã bị Mỹ bác bỏ trong cuộc đàm phán tại Arab Saudi, bởi chính quyền Tổng thống Trump muốn "lập tức chấm dứt giao tranh" bằng một lệnh ngừng bắn có phạm vi rộng hơn nhiều.
Giới chuyên gia quân sự nhận định việc không xảy ra tính toán nhầm dọc chiến tuyến dài như vậy trong thời gian ngừng bắn gần như là điều không thể. Trong một tháng, hai bên hoàn toàn có nguy cơ phát sinh những sự cố ngoài ý muốn, như các cuộc đụng độ bằng vũ khí bộ binh hay tấn công bằng máy bay không người lái (UAV), dẫn đến các hành động trả đũa mà không thể quy kết trách nhiệm cho bất kỳ bên nào.
Theo chuyên gia chính trị Ukraine Volodymyr Fesenko, lệnh ngừng bắn trên bộ giữa Nga và Ukraine có thể đối diện những thách thức nghiêm trọng do thiếu một tiền tuyến ổn định.
Phái đoàn Mỹ và Ukraine đã gặp nhau tại Jeddah, Arab Saudi, ngày 11/3. Ảnh: AFP
"Vấn đề đầu tiên là xác định đường tiếp xúc trên chiến trường, nó ở đâu? Trông như thế nào?", ông nói.
Fesenko cho hay tiền tuyến hiện nay chạy qua các vùng như Kharkov, Donbass hay các khu vực miền nam Ukraine đều không ổn định. Giao tranh vẫn tiếp diễn ở Pokrovsk, Chasov Yar và Toretsk.
"Cần phải phân định rõ tiền tuyến, có được đồng thuận từ cả hai bên và điều này thực sự không dễ dàng trong điều kiện hiện tại", ông lưu ý.
Lịch sử cũng đã chứng minh lệnh ngừng bắn có thể sụp đổ nhanh chóng như thế nào. Tháng 2/2015, thỏa thuận Minsk ra đời nhằm kết thúc cuộc xung đột giữa phe ly khai do Nga hậu thuẫn và quân đội Kiev lúc bấy giờ đã kéo dài 10 tháng ở miền đông Ukraine. Tuy nhiên, nó chưa bao giờ được triển khai đầy đủ và giao tranh vẫn tiếp diễn từ đó.
Theo Fesenko, trong các cuộc đàm phán về thỏa thuận Minsk, những bất đồng về tiền tuyến đã nảy sinh và chúng vẫn tồn tại đến tận bây giờ. Do đó, việc thiết lập lệnh ngừng bắn có thể đòi hỏi thêm nhiều cuộc đàm phán riêng biệt, phức tạp nữa.
Dù vậy, ông khẳng định đạt được lệnh ngừng bắn trên bộ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nỗ lực chấm dứt xung đột.
"Nếu không có lệnh ngừng bắn trên bộ, sẽ không có hồi kết cho chiến sự. Đây là bước đầu tiên", ông nói.
Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: RYV
Mọi ánh mắt hiện đổ dồn về Nga. Nếu từ chối đề xuất, Moskva có thể khiến Washington dành nhiều ủng hộ hơn cho Kiev.
"Nếu họ không đồng ý thì thật không may, chúng ta sẽ biết trở ngại đối với hòa bình ở đây là gì", Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói sau cuộc họp ở Arab Saudi.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov trong cuộc họp báo ở Moskva ngày 12/3 cho hay Nga đang chờ Mỹ thông báo kết quả đàm phán ở Arab Saudi. Ông không loại trừ khả năng cuộc điện đàm giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Trump sẽ được tiến hành nhanh chóng nếu cần.
Trước đó, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nhấn mạnh trong bất cứ thỏa thuận ngừng bắn nào, Moskva sẽ "không thỏa hiệp về số phận của người dân Nga", ám chỉ đến công dân Nga và những người gốc Nga ở Ukraine. "Giữa lúc khủng hoảng này, chúng tôi biết mình cần phải làm gì để tránh thỏa hiệp gây nguy hiểm đến tính mạng người dân", ông nói.
Vũ Hoàng (Theo CNN, Economist, AFP, Reuters)
